Η έκθεση της Eυρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα παρέχει μια επισκόπηση των επίσημων ελεγκτικών δραστηριοτήτων που πραγματοποιήθηκαν στα κράτη-μέλη της ΕΕ, σε Ισλανδία και Νορβηγία, για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων για το έτος 2021.
Η έκθεση συνοψίζει τα αποτελέσματα τόσο του συντονισμένου από την ΕΕ πολυετούς προγράμματος ελέγχου (EU MACP), όσο και των εθνικών προγραμμάτων ελέγχου (MANCP). Τα συμπεράσματα και οι συστάσεις που προκύπτουν προσφέρουν ένα χρήσιμο εργαλείο στις εθνικές αρχές και στην ΕΕ για τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων παρακολούθησης και τη λήψη κατάλληλων αποφάσεων σχετικά με τα φυτοφάρμακα και τα τρόφιμα στα οποία θα πρέπει να επικεντρωθούν μελλοντικές ενέργειες.
Για πρώτη φορά φέτος εισήχθη πιλοτική μεθοδολογία όπου γίνονται υποθέσεις και υπολογισμοί για πιθανούς κινδύνους στην υγεία από την κατανάλωση τροφίμων με υπολειμματικότητα σε φυτοφάρμακα.
Πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι τα συμπεράσματα από τα ευρήματα των υπολειμμάτων οδηγούν στο ότι τα ευρωπαϊκά τρόφιμα (φρούτα, λαχανικά, αβγά) είναι απίθανο να αποτελέσουν κίνδυνο για τους καταναλωτές λόγω της υπολειμματικότητάς τους, δηλαδή είναι ασφαλή από φυτοφάρμακα.
Τα τρόφιμα που εξετάστηκαν
Συνολικά συλλέχθηκαν 87.863 δείγματα τροφίμων. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι το 96,1% των δειγμάτων εμπίπτει στα νόμιμα επιτρεπόμενα επίπεδα. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε τυχαία δειγματοληψία 13.845 δειγμάτων που αναλύθηκαν στο πλαίσιο του συντονισμένου από την ΕΕ προγράμματος ελέγχου (EU MACP).
Τα 12 μη επεξεργασμένα προϊόντα που επιλέχθηκαν για τους ελέγχους ήταν οι μελιτζάνες, οι μπανάνες, τα μπρόκολα, τα μανιτάρια (καλλιεργούμενα), τα γκρέιπφρουτ, τα πεπόνια, οι πιπεριές, τα επιτραπέζια σταφύλια, το παρθένο ελαιόλαδο, το σιτάρι, το βόειο λίπος και τα αβγά. Στα εν λόγω προϊόντα γίνεται δειγματοληψία κάθε τρία χρόνια, ώστε να φαίνονται οι μεταβολές ως προς την υπολειμματικότητά τους. Από το υποσύνολο των 13.845 δειγμάτων, τα 13.550 δείγματα (97,9%) βρέθηκαν εντός των νόμιμων ορίων. Στο 58,1% (δηλαδή σε 8.043 δείγματα) δεν ανιχνεύθηκαν μετρήσιμα επίπεδα υπολειμμάτων. Το 39,8% (5.507 δείγματα) ανιχνεύθηκε με υπολείμματα τουλάχιστον μίας ουσίας φυτοφαρμάκων, σε επίπεδα χαμηλότερα ή ίσα με τα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια.
Υπέρβαση των υπολειμμάτων (των λεγόμενων MRL) σημειώθηκε σε 295 δείγματα (2,1%). Ωστόσο, από αυτά, τα 184 δείγματα (1,3%) βρέθηκαν εκτός ορίων, αλλά με περιθώριο αβεβαιότητας των μετρήσεων.
Κατά μέσον όρο, το 53,3% των δειγμάτων που αναλύθηκαν ήταν εγχώρια, το 22,8% ήταν από άλλες χώρες της ΕΕ (εισαγόμενα), το 19,6% από τρίτες χώρες και το 4,3% ήταν άγνωστης προέλευσης. Παρόμοια ήταν τα αριθμητικά στοιχεία που είχαν καταγραφεί το 2020, με εξαίρεση τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, που αυξήθηκαν από 14% το 2020 σε 19,6% το 2021. Οι χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό δειγμάτων για έλεγχο, βάσει του ελάχιστου απαιτούμενου αριθμού βάσει νομοθεσίας ήταν η Ολλανδία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, ενώ αυτές με τον μικρότερο αριθμό δειγμάτων ήταν η Λιθουανία, η Μάλτα και η Ελλάδα.
Ποσοστό δειγμάτων με ανιχνεύσιμα υπολείμματα,
πάνω από το νόμιμο όριο και με μη εγκεκριμένες ουσίες
Τα πιο «ύποπτα» τρόφιμα ανά είδος και προέλευση
Σε ό,τι αφορά την υπέρβαση του ορίου υπολειμμάτων σε συγκεκριμένο είδος τροφίμου, το αρνητικό ρεκόρ σημείωσαν τα γκρέιπφρουτ από την Τουρκία. Οι συγκρίσεις των αποτελεσμάτων των τριών τελευταίων ελεγκτικών διαδικασιών (2015, 2018, 2021) έδειξαν να αυξάνονται διαχρονικά τα ποσοστά πάνω από το επιτρεπόμενο όριο υπολειμμάτων στις μελιτζάνες (από 0,4% σε 1,6% και σε 2,1%), στις μπανάνες (από 0,3% σε 1,7% και σε 2,3%) και στις πιπεριές, γλυκές και μη (από 0,8% σε 2,4% και σε 3,4%).
Ο αριθμός των δειγμάτων με πολλαπλά υπολείμματα φυτοφαρμάκων παρέμεινε σταθερός το 2021 (26,4%) σε σύγκριση με την προηγούμενη μελέτη (27%). Από τα 13.845 δείγματα, 3.734 δείγματα (27%) εντοπίστηκαν με περισσότερα από ένα φυτοφάρμακα.
Τα μη επεξεργασμένα μήλα, τα επιτραπέζια σταφύλια, οι φράουλες, οι μπανάνες, τα γκρέιπφρουτ, τα πορτοκάλια, τα αχλάδια, τα ροδάκινα, οι γλυκές πιπεριές/πιπεριές ήταν τα προϊόντα με τα περισσότερα δείγματα με πολλαπλές ανιχνεύσιμες ουσίες φυτοφαρμάκων. Σε συνάρτηση με τη χώρα προέλευσης, το δείγμα με το μεγαλύτερο… κοκτέιλ φυτοφαρμάκων εντοπίστηκε σε πιπεριές από την Καμπότζη (με 28 διαφορετικές ουσίες), ακολουθούμενο από δείγμα επιτραπέζιων σταφυλιών από την Τουρκία, όπου ανιχνεύθηκαν 19 ουσίες ταυτόχρονα. Τουρκικά ήταν και τα περισσότερα δείγματα με μη εγκεκριμένες ουσίες φυτοπροστατευτικών, και πάλι σε γκρέιπφρουτ.
Κατά την εξέταση των αποτελεσμάτων του συνόλου των προγραμμάτων παρακολούθησης (ΕΕ MACP και MANCP), τα δείγματα που εισήχθησαν από τρίτες χώρες έδειξαν πενταπλάσιο ποσοστό υπέρβασης των MRL (10,3%) και ποσοστό μη συμμόρφωσης (6,4%) σε σύγκριση με τα τρόφιμα που παράγονται εντός ΕΕ (2% υπέρβαση των MRL και 1,3% μη συμμόρφωση).
Τέλος, βάσει της νέας πιλοτικής ανάλυσης που εντοπίζει την ανάγκη για περαιτέρω αξιολόγηση κινδύνων από την κατανάλωση τροφίμων προέκυψε ότι περαιτέρω ανάλυση θα πρέπει να γίνει σε γκρέιπφρουτ, μπανάνες, καρπούζια και μανταρίνια, ως προς συγκεκριμένες ουσίες διαφορετικές για το κάθε ένα από τα παραπάνω.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 5 Μαΐου 2023
