Η φύση είναι ένας ζωντανός οργανισμός και μετά από ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές, όσο δύσκολο και αν είναι, βρίσκει πάντα τον τρόπο να αναγεννηθεί. Στην ανασύσταση αυτή, ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να βοηθήσει. Κάποιοι επιστρατεύουν την τεχνολογία, αξιοποιώντας την ίδια τη ζωή που κρύβει μέσα της.
Αυτό κάνει η ελληνική εταιρεία BioCos, με έδρα την Κρήτη, η οποία αποκωδικοποιεί το DNA της ελιάς για να διαχωρίσει τις διαφορετικές ποικιλίες της, δίνοντας στους εμπλεκόμενους στον αγροτικό τομέα τον μηχανισμό να επαναδημιουργήσουν τη βιοποικιλότητα και να διασφαλίσουν την ταυτότητα της ποικιλίας των δενδρυλλίων που πρόκειται να φυτέψουν.
Πιο συγκεκριμένα, με δική τους πρωτοβουλία έχουν αναλάβει να αποκωδικοποιήσουν το DNA της ποικιλίας Θρουμπολιάς Ρεθύμνου με σκοπό να ανακάμψει ο ελαιώνας που σχεδόν αφανίστηκε από τις φωτιές το καλοκαίρι του 2022.
Η Δρ Αθανασία-Μαρία Δούρου, προϊσταμένη τεχνολογίας και έρευνας στη BioCos, εξηγεί στην «ΥΧ» τι σημαίνει η αποκωδικοποίηση του DNA της ελιάς και τον τρόπο με τον οποίο η διαδικασία αυτή βοηθά τόσο τους αγρότες, όσο και το περιβάλλον: «Ως αποκωδικοποίηση του DNA της ελιάς νοείται η καταγραφή, επεξεργασία και φύλαξη της μοναδικής αλληλουχίας του δέντρου. Με απλά λόγια, μέσω αυτής της τεχνολογίας, μπορούμε να αποθηκεύσουμε το δακτυλικό αποτύπωμα της ελιάς, καθώς και των διαφορετικών ποικιλιών της. Αυτή η διαδικασία μάς επιτρέπει να διαχωρίζουμε τις ποικιλίες της ελιάς, με αποτέλεσμα να δημιουργούμε μια βάση δεδομένων για μελλοντική χρήση.
Η Θρουμπολιά Ρεθύμνου (γνωστή και ως Χονδρολιά) είναι μια ποικιλία με διακριτά χαρακτηριστικά και αποτελεί τον μεγαλύτερο ενιαίο ελαιώνα της ποικιλίας (περιοχές Μελαμπές – Αγία Γαλήνη – Σαχτούρια, Νότιο Ρέθυμνο). Το καλοκαίρι του 2022 η περιοχή αυτή κάηκε σχεδόν ολοσχερώς, με αποτέλεσμα τα δέντρα αυτά να έχουν σχεδόν αφανιστεί.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντικότητα της Θρούμπας, τόσο για τη βιοποικιλότητα της περιοχής, όσο και για τον πρωτογενή τομέα και την ανάκαμψή του, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε το εγχείρημα της αλληλούχισης της Θρουμπολιάς, ειδικά μετά από συζητήσεις με ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας όπου κατέστη σαφές ότι η ελιά που θα χρησιμοποιηθεί στη νέα φύτευση πρέπει να είναι η Θρουμπολιά Ρεθύμνου, έτσι ώστε να διαφυλαχθεί η τοπική ελαιοπαραγωγική ταυτότητα».
Εκτός, όμως, από τη Θρουμπολιά Ρεθύμνου, υπάρχει και η συνώνυμη Χονδρολιά Χαλκιδικής. Όπως αναφέρει η κα Δούρου, «ένα σημαντικό βήμα στη χαρτογράφηση της Θρουμπολιάς Ρεθύμνου ήταν να διαχωρίσουμε τις δύο ποικιλίες, οι οποίες έχουν τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά τόσο οργανοληπτικά, όσο και παραγωγικά, καθώς μεγαλώνουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Στην BioCoS υπήρχε γενετικό υλικό της ποικιλίας Θρουμπολιάς Ρεθύμνου από την περιοχή της Αγίας Γαλήνης, λόγω της εμπορικής συνεργασίας μας με την ελβετική εταιρεία ελαιολάδου MITERA GmbH που έχει επενδύσει στη γενετική καταγραφή των ποικιλιών που αξιοποιεί για το ελαιόλαδο που παράγει. Οπότε, το πρώτο βήμα ήταν η διαφοροποίηση των δύο ποικιλιών, έτσι ώστε όταν ο παραγωγός παραγγείλει την ποικιλία να μην του έρθει αυτή της Χαλκιδικής. Αυτό αποτελεί ένα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο, καθώς βλέπουμε ότι οι γενετικοί δείκτες που ως BioCoS έχουμε ανακαλύψει και χρησιμοποιούμε, λειτουργούν άριστα και σε αυτήν τη δοκιμή».
Τα οφέλη για τον αγρότη
Στα επόμενα βήματα της εταιρείας είναι να αξιοποιήσουν το γενετικό υλικό που διαθέτουν και να εξάγουν όση περισσότερη γενετική πληροφορία μπορούν μέσα από την αλληλούχιση ολόκληρου του DNA.
Όπως εξηγεί η κα Δούρου, «ο στόχος μας είναι να μπορέσουμε, μέσω της γενετικής χαρτογράφησης όσων δέντρων διασώθηκαν από τις πυρκαγιές του 2022, να δημιουργήσουμε μια ενιαία βάση συλλογής δεδομένων, η οποία θα αποτελείται από το γενετικό αποτύπωμα των φύλλων που θα συλλεχθούν, αλλά και από το παραγόμενο ελαιόλαδο.
Αυτό θα ωφελήσει τους παραγωγούς, ώστε να έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα μέσω της διαφοροποίησης του προϊόντος τους, ενώ παράλληλα θα στηρίξει και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας της περιοχής, σε ένα επίπεδο σχεδόν όμοιο με την πρότερη κατάσταση. Δηλαδή, όταν ένας παραγωγός παραγγείλει δενδρύλλια για φύτευση, εκτός από την πιστοποίηση από το φυτώριο, μπορεί να απευθυνθεί σε εμάς για να συγκρίνουμε τα δενδρύλλια αυτά με το γενετικό υλικό που διαθέτουμε στη βάση δεδομένων, ώστε να είναι σίγουρος ότι η ποικιλία που πρόκειται να καλλιεργήσει είναι αυτή που υπήρχε και προηγουμένως στην περιοχή».
Ανάδειξη του ελαιολάδου που παράγει ένας τόπος
Η υπηρεσία που προσφέρει η εταιρεία έχει ως στόχο να συμβάλει στην ανάδειξη του ελαιολάδου που παράγει ένας τόπος, έτσι ώστε να αποκτήσει και προστιθέμενη αξία. «Η υπηρεσία της γενετικής χαρτογράφησης αποτελεί μια πρωτοβουλία που έχουμε ξεκινήσει σαν BioCoS από το 2020. Μέσα από τη γενετική χαρτογράφηση των ελαιώνων προσφέρουμε στους παραγωγούς και τις εταιρείες ελαιολάδου τη δυνατότητα να αποκτήσουν έναν ενεργό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, αλλά και στον σχεδιασμό στρατηγικών για την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών, όπως αυτήν της κλιματικής αλλαγής, καθώς θα υπάρχει έτοιμο ένα σύστημα ανάπλασης.
Ξεκινήσαμε από την Κρήτη -χωρίς όμως να σταματάμε εκεί- γιατί, εκτός από έδρα μας, αποτελεί και ένα σημείο αναφοράς για το ελληνικό ελαιόλαδο. Για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία συνεργαζόμαστε στενά με το Οργανοληπτικό Εργαστήριο Ρεθύμνου και συγκεκριμένα με την Ελευθερία Γερμανάκη, η οποία έθεσε και το θέμα επί τάπητος μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές. Το DNA είναι αναπόσπαστο κομμάτι για την προστασία της βιοποικιλότητας, αλλά και τη βιώσιμη παραγωγή ενός ελαιολάδου, και το όραμά μας είναι μέσα από τις υπηρεσίες μας και με τη συνεργασία της βιομηχανίας ελαιολάδου να προσφέρουμε και εμείς το δικό μας κομμάτι γνώσης», καταλήγει η κα Δούρου.
