Ποιοι ευνοούνται και ποιοι μένουν έξω από τα Σχέδια Βελτίωσης

Με θετικά σημεία, αλλά και σημαντικά κενά η προώθηση της καινοτομίας

Πρόκειται για το μεταβατικό πρόγραμμα των λεγόμενων «μικρών Σχεδίων Βελτίωσης», που προκηρύχθηκαν με προϋπολογισμό μόλις 180.000.000 ευρώ. Το γεγονός αυτό θέτει περιορισμούς, τόσο στον αριθμό των δυνητικών δικαιούχων, όσο και στο ύψος των επενδύσεων.

Το μεταβατικό αυτό πρόγραμμα, σύμφωνα με το ΥΠΑΑΤ ενθαρρύνει τους παραγωγούς να εισάγουν στις εκμεταλλεύσεις τους καινοτομίες και να προχωρήσουν στον εκσυγχρονισμό τους. Όπως διαβάζουμε στην πρόσκληση, «στόχος της δράσης είναι η επίτευξη ανθεκτικής, βιώσιμης και ψηφιακής οικονομικής ανάκαμψης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων».

Πώς, όμως, τελικά αντιλαμβάνονται οι «αρχιτέκτονες» του προγράμματος την ψηφιακή ανάκαμψη; Πληροί το πρόγραμμα τους οριζόντιους στόχους της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης στη νέα ΚΑΠ και κατά πόσο τηρούνται οι κατευθύνσεις προς τη βιωσιμότητα που δίνονται από την Πράσινη Συμφωνία;

Η «ΥΧ» συνομίλησε με παραγωγούς και μελετητές, προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις στα εν λόγω ερωτήματα. Επιπλέον, αναφέρθηκαν σε σημαντικά στοιχεία του προγράμματος.

Δύσκολα για στάβλους και θερμοκήπια

Ο υπεύθυνος αναπτυξιακών προγραμμάτων του Γενικού Αγροτικού Συνεταιρισμού Ιωαννίνων, Βασίλης Θεοδωρόπουλος, κατέθεσε την άποψή του για το πρόγραμμα: «Θεωρώ ότι έτσι όπως είναι η δομή του προγράμματος θα είναι λίγα τα μέλη του συνεταιρισμού που θα επωφεληθούν.

Για να κατασκευάσουν στάβλους από το μηδέν ή κτηριακές εγκαταστάσεις, δεν το βλέπω εφικτό με το πλαφόν των 150.000 ευρώ. Για να φτιαχτεί ένας θάλαμος με 17.000 κοτόπουλα, χρειάζεσαι πάνω από 250.000 ευρώ. Επίσης, θα υπάρξουν κάποιοι γεωργοί που θα θέλουν να αγοράσουν ένα – δυο παρελκόμενα για το τρακτέρ τους.

Το μεγάλο κενό, κατά τη γνώμη μου, που δεν μπορούσε βέβαια να αντιμετωπιστεί σε αυτό το πρόγραμμα, είναι ότι υπάρχουν πολλές μικρές εκμεταλλεύσεις με τυπική απόδοση κάτω των 8.000 ευρώ. Αν δεν υπάρξει μέριμνα για αυτούς, κάποια στιγμή πιθανώς να κλείσουν».

Παρόμοια άποψη εξέφρασε στην «ΥΧ» μελετητής από την Κεντρική Μακεδονία, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του: «Λόγω του πληθωρισμού, με το κόστος των υλικών να έχει ανέβει στα ύψη, το πρόγραμμα δεν ευνοεί την κατασκευή στάβλων. Μόνο περιπτώσεις ανακατασκευών και τροποποιήσεων σε ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις.

Για παράδειγμα, μια ανακατασκευή σε ενοικιαζόμενο στάβλο είναι μια περίπτωση που θα μπορούσε να προχωρήσει. Σε άλλες προκηρύξεις, οι στάβλοι ήταν το 30%-40% των επενδύσεων. Τώρα, ζήτημα αν είναι το 5%». Ο παραγωγός θερμοκηπιακών κηπευτικών και πρόεδρος των αγροτικών συλλόγων Γαργαλιάνων, Ασημάκης Ντεμερούκας, επισκέφτηκε το ΥΠΑΑΤ την Τρίτη 14/3. Ένα από τα θέματα συζήτησης με τον υπουργό Γ. Γεωργαντά και τα στελέχη του ΥΠΑΑΤ ήταν και το πρόγραμμα των Σχεδίων Βελτίωσης.

Πρόγραμμα που, κατά την άποψή του, δεν εξυπηρετεί τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες: «Υπάρχει διάσταση απόψεων με το υπουργείο, είναι κάτι που συζητήσαμε. Θεωρούμε ότι με τα δεδομένα που υπάρχουν είναι αδύνατον να κατασκευάσει κάποιος ένα θερμοκήπιο. Πάμε και πάλι στη λογική των τρακτέρ. Όμως, η Πράσινη Συμφωνία φέρνει μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων».

Στόχευση στους νέους, ένας στους τρεις περνάει

Σύμφωνα με τον πίνακα της μοριοδότησης του προγράμματος, οι παραγωγοί έως 50 ετών είναι αυτοί που έχουν το προβάδισμα να γίνουν δικαιούχοι της ενίσχυσης και να προχωρήσουν τα επενδυτικά στους σχέδια.

Είναι μια παράμετρος που επισήμαναν αρκετοί μελετητές στην «ΥΧ». Μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδας, γεωπόνος – μελετητής, Δημήτρης Ντογκούλης: «Έχουμε κάνει έναν πρώτο κύκλο συζητήσεων με ενδιαφερόμενους, όπως για παράδειγμα Νέους Αγρότες.

Οι άνω των 50 ετών είναι ουσιαστικά χαμένη υπόθεση, καθώς αν είσαι έως 50 παίρνεις επιπλέον 8 μόρια. Καθοριστικό ρόλο θα παίξουν οι παράλληλες επενδύσεις, όπως η φυτεία, οι σταβλικές/κτηριακές εγκαταστάσεις. Επιπλέον, οι επενδύσεις άνω του πενταπλάσιου της τυπικής απόδοσης είναι απαγορευτικές, καθώς εκεί χάνεις 16 μόρια. Το μεγάλο αβαντάζ είναι σε κτηνοτρόφους, ειδικά σε περιοχές όπου υπάρχουν προϊόντα ΠΟΠ. Πρόκειται για μια «σφιχτή» σε προϋπολογισμό προκήρυξη, για πολύ συγκεκριμένες και έξυπνες επενδύσεις, εφόσον θες να έχεις την πιθανότητα να εγκριθείς.

Δεδομένου του περιορισμένου προϋπολογισμού, σε μεγάλες περιφέρειες, όπως η Θεσσαλία και η Κεντρική Μακεδονία, θα εγκρίνεται ένας στους τρεις. Το χρονικό περιθώριο κατάθεσης των αιτήσεων είναι μεν επαρκές, αλλά όχι άνετο».

Το στοιχείο της πριμοδότησης των παραγωγών που δεν ξεπερνούν τα 50 έτη επεσήμανε στην «ΥΧ» και ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Γεωπόνων, Δημήτρης Σοφολόγης: «Το στοιχείο των 50 ετών είναι μια επιλογή που έκανε το ΥΠΑΑΤ. Κάποιοι θα πουν ότι έκανε καλώς, γιατί ευνοεί τους πιο νέους παραγωγούς, κάποιοι θα πουν ότι αφήνει κόσμο εκτός».

«Ορισμένοι νέοι παραγωγοί που δραστηριοποιούνται στην αιγοπροβατοτροφία ίσως να μπορέσουν να εκσυγχρονίσουν τα μηχανήματά τους», δήλωσε ο Βασίλης Θεοδωρόπουλος του ΓΑΣ Ιωαννίνων «Η Ένωση».

Θετικές οι αλλαγές για τις αροτραίες

Τις αλλαγές στη μοριοδότηση που θα επιτρέψουν σε ορισμένους παραγωγούς βαμβακιού και άλλων αροτραίων καλλιεργειών να προχωρήσουν σε επενδύσεις επεσήμαναν στην «ΥΧ» οι συνομιλητές μας.

Μεταξύ αυτών, ο γενικός διευθυντής της Αγροτικής Εταιρικής Σύμπραξης Θεσσαλονίκης (ΕΑΣΘ), Κώστας Γιαννόπουλος, δήλωσε στην «ΥΧ»: «Είναι πολύ σημαντικό ότι αροτραίες καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι και το ρύζι, δίνουν μόρια, κάτι που θα επιτρέψει έστω σε κάποιους να υλοποιήσουν τις επενδύσεις τους με αυτόν τον διαθέσιμο προϋπολογισμό».

Ο Δημήτρης Σοφολόγης σχολίασε για το ίδιο θέμα: «Ήταν σημαντικό που μοριοδοτούνται οι επενδύσεις για εγκατάσταση νέων φυτειών, γιατί πέρα από το πρόγραμμα για την αναδιάρθρωση καλλιεργειών του Ταμείου Ανάκαμψης δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί ένας παραγωγός για αυτό το αντικείμενο. Θεωρώ ότι θα ωφελήσει τόσο τους παραγωγούς που θέλουν να εγκαταστήσουν δέντρα, όσο και αυτούς που θέλουν να καλλιεργήσουν αροτραίες καλλιέργειες και κυρίως βαμβάκι.

Το βαμβάκι που είναι πλέον σε κλάδο προτεραιότητας δίνει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί κάποιος αυτό το στοιχείο. Αν, μάλιστα, συνδυαστεί και με μια επένδυση ΑΠΕ –εκεί βέβαια είναι γεγονός ότι υπάρχει αδυναμία εύρεσης δικτύου–, τότε ο υποψήφιος μπορεί να πάρει ακόμα περισσότερα μόρια».

Να σημειωθεί ότι παραγωγός που καλλιεργεί αροτραία στη Θεσσαλία θα λάβει 80 x 0,13 μόρια = 10,4 μόρια, αρκεί το σύνολο της Τυπικής Απόδοσης της εκμετάλλευσής του να ανήκει στην κατηγορία προτεραιότητας των αροτραίων (3), βλ. Πίνακα 1.2.7 στην πρόσκληση.

Η διάσταση της καινοτομίας και τα κενά στην ευφυή γεωργία

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΑΑΤ, με αφορμή την υπογραφή της πρόσκλησης του προγράμματος, μεταξύ των κριτηρίων επιλογής των δικαιούχων ενίσχυσης είναι «η εισαγωγή/χρήση καινοτομίας με προτεραιότητα σε αυτές που αφορούν γεωργία ακριβείας και έξυπνη γεωργία». Ζητήσαμε από παραγωγούς και μελετητές να τοποθετηθούν στο εξής ερώτημα: «Κατά πόσο εισάγονται πραγματικά στοιχεία καινοτομίας, που συνάδουν με τη φιλοσοφία της νέας ΚΑΠ και τον οριζόντιο στόχο της ψηφιακής μετάβασης του πρωτογενούς τομέα;».

Η πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Φαρσάλων Γη», Ματούλα Αϋφαντή, δήλωσε τα εξής: «Η καινοτομία μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Μπορεί, για παράδειγμα, κάποιος να αγοράσει έναν λιπασματοδιανομέα για να έχει ακριβή λίπανση με μεγαλύτερη ακρίβεια στο χωράφι. Μπορεί να αγοράσει ένα drone ή έναν αγρομετεωρολογικό σταθμό.

Ωστόσο, η πολιτεία δεν έχει καθορίσει το πλαίσιο για τα χαρακτηριστικά με τα οποία θα εφαρμοστεί η ευφυής γεωργία. Επομένως, λείπει αυτό το στοιχείο από τη συγκεκριμένη προκήρυξη, τη στιγμή που θέλουμε να εφαρμόσουμε οικολογικά σχήματα στη νέα ΚΑΠ, τα οποία προβλέπουν και την αξιοποίηση της ευφυούς γεωργίας».

Ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδας, γεωπόνος – μελετητής, Δημήτρης Ντογκούλης, από την πλευρά του, μας είπε: «Όλα τα μηχανήματα θα κινηθούν στην κατεύθυνση της καινοτομίας. Το σχέδιο σε υποχρεώνει. Η μόνη συμβατική λύση που θα υπάρχει είναι ο ελκυστήρας. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η έννοια της ευφυούς γεωργίας παρερμηνεύεται από πολλούς. Η ευφυής γεωργία δεν συμμετέχει καθόλου σε αυτή την προκήρυξη πέραν ελάχιστων μικροεπενδύσεων, όπως μετεωρολογικοί σταθμοί».

Ο γεωπόνος – μελετητής στην «Τρέλλης και ΣΙΑ ΙΚΕ», Γιώργος Τσακιρίδης, από την Κομοτηνή, δήλωσε στην «ΥΧ»: «Υπάρχει το στοιχείο ότι αν το 20% της επένδυσης είναι καινοτόμος, ο υποψήφιος επενδυτής παίρνει 8 μόρια, περισσότερα δηλαδή σε σύγκριση με το προηγούμενο πρόγραμμα». Κατά πόσο, όμως, οι αγρότες δείχνουν ενδιαφέρον για να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες; Ο ίδιος μας είπε: «Οι αγρότες είναι μοιρασμένοι θα έλεγα. Υπάρχουν αρκετοί που δεν δείχνουν να επιθυμούν την αλλαγή φιλοσοφίας και τη στροφή στην καινοτομία. Υπάρχουν, βεβαίως, και άλλοι που ψάχνουν τα πράγματα και αναζητούν νέα εργαλεία για τις ανάγκες τους.

Επιπλέον, υπάρχει και κάτι άλλο: Αν ο μελετητής προτείνει ένα σύγχρονο μηχάνημα στον παραγωγό και ο τελευταίος δει ότι όντως κάνει δουλειά, θα το υιοθετήσει, ακόμα και αν πριν δεν τον απασχολούσε ή δεν “έβλεπε” ότι υπάρχει αυτή η ανάγκη».

Ο γεωπόνος – μελετητής από το Ναύπλιο, Θοδωρής Βασιλόπουλος, τοποθετήθηκε με τη σειρά του στο θέμα: «Αν και φέρνει κάποιες δυνατότητες για καινοτομία, δεν φέρνει μια ουσιαστική αλλαγή στη φιλοσοφία της βιωσιμότητας και στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Για ακόμα μια φορά, δεν έχουμε απαγκιστρωθεί από τη λογική των μεγάλων, ακριβών τρακτέρ. Θα έπρεπε να είναι πολύ πιο αυστηρές οι προϋποθέσεις των τρακτέρ αναφορικά με τους περιβαλλοντικούς στόχους. Εδώ, βέβαια, το θέμα είναι να στραφούν και οι παραγωγοί προς μια άλλη κατεύθυνση, πιο στοχευμένη».

Από την πλευρά του, ο γενικός διευθυντής της Αγροτικής Εταιρικής Σύμπραξης Θεσσαλονίκης (ΕΑΣΘ), Κώστας Γιαννόπουλος, σημείωσε: «Στην περιοχή του κάμπου της Δυτικής Θεσσαλονίκης όπου οι εκμεταλλεύσεις βρίσκονται σε γη υψηλής παραγωγικότητας, ήδη οι παραγωγοί έχουν εντάξει νέες τεχνολογίες, όπως τα drones, στην καθημερινότητά τους. Χρησιμοποιούν εξελιγμένα συστήματα τελευταίας τεχνολογίας, αξιοποιώντας τη γεωργία ακριβείας. Υπάρχουν τεχνολογίες που δεν είναι επιλέξιμες στο πρόγραμμα. Όμως μπορεί κάποιος για παράδειγμα να συνδυάσει την επιχορήγηση του προγράμματος με ένα χαμηλότοκο δάνειο από το νεοσύστατο ταμείο μικροδανείων και να αγοράσει τέτοιες τεχνολογίες».

Ο υπεύθυνος αναπτυξιακών προγραμμάτων του ΓΑΣ συνεταιρισμού Ιωαννίνων, Βασίλης Θεοδωρόπουλος, δήλωσε στην «ΥΧ»: «Ως προς την καινοτομία, υπάρχουν λίγες μονάδες αγελαδοτροφίας που πιθανώς να βάλουν ένα ρομποτικό σύστημα άμελξης. Στην αιγοπροβατοτροφία, δεν υπάρχει κάτι που να θεωρείται πραγματικά καινοτόμο».

Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Γεωπόνων, Δημήτρης Σοφολόγης, ανέφερε για το ζήτημα: «Οι μεγαλύτερες καινοτομίες που υπάρχουν αφορούν επενδύσεις που υπήρχαν, στην πλειονότητά τους και στο προηγούμενο πρόγραμμα. Υπάρχουν προβλέψεις για μηχανήματα που μπορούν να βοηθήσουν τον παραγωγό να αντισταθμίσει το πρόβλημα της έλλειψης εργατών ή να κάνει πιο αποδοτικά την εργασία του και να εξοικονομήσει εισροές, όπως για παράδειγμα με ένα ψεκαστικό μεταβλητής δόσης.

Μηχανήματα για προκλάδεμα οπωρώνων, μηχανήματα αφαίρεσης φύλλων σε αμπελώνες κ.ά. Αν πλέον έχεις 50 ή 100 στρέμματα με αμυγδαλιές θα αγοράσεις έναν δονητή, εργαλείο που δεν θεωρείται βεβαίως κάτι ιδιαίτερα καινοτόμο, όμως η έλλειψη πλέον των εργατών καθιστά την αγορά του επιτακτική.

Η διαφορά σε σχέση με το 2017 είναι ότι πλέον αρκετοί αγρότες έχουν δοκιμάσει τέτοια μηχανήματα και τώρα η στιγμή είναι πιο ώριμη για τέτοιες επενδύσεις. Από εκεί και πέρα, παίζουν ρόλο και τα χαρακτηριστικά μιας εκμετάλλευσης και οι ανάγκες ενός παραγωγού».