To Koινό Κέντρο Ερευνών της Eυρωπαϊκής Ένωσης (JRC) πρόσφατα δημοσίευσε μελέτη που διεξήχθη στα κράτη – μέλη της ΕΕ. Η μελέτη αντλεί στοιχεία από διάφορες πηγές δεδομένων, σε συνδυασμό με δειγματοληπτική έρευνα που παρουσιάζει την παρουσία και την περιεκτικότητα των εδαφών των χωρών σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Σε δεύτερο επίπεδο, επιχειρεί να εξακριβώσει τις επιπτώσεις της περιεκτικότητας των εδαφών σε φυτοφάρμακα, καθώς και το πώς θα μπορούσαν τα δεδομένα αυτά να συμβάλουν στην αξιολόγηση εν ενεργεία πολιτικών της ΚΑΠ, όπως η μείωση των φυτοφαρμάκων κατά 50% στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας».
Σύμφωνα με τη δειγματοληψία, η χώρα μας διαθέτει ένα από τα μικρότερα ποσοστά δειγμάτων με ακραία υπολειμματικότητα, δηλαδή με παρουσία πάνω από δέκα ουσιών
Οι λεπτομέρειες της έρευνας
Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε το 2018 στο πλαίσιο του μηχανισμού LUCAS (Land Use/Cover Area frame statistical Survey). Όπως αναφέρουν οι συντάκτες της μελέτης, «πρόκειται για τον μοναδικό μηχανισμό που παρέχει μια συλλογή εναρμονισμένων δεδομένων για το έδαφος σε όλη την έκταση της ΕΕ για μια μοναδική περίοδο δειγματοληψίας (Απρίλιος – Οκτώβριος)».
Όπως εξηγούν οι συντάκτες, στο πλαίσιο του μηχανισμού διεξάγεται ανά τριετία στατιστική έρευνα από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat), ώστε να εντοπιστούν οι μεταβολές που συντελούνται με την πάροδο του χρόνου στις χρήσεις γης, αλλά και στις καλλιέργειες των αγροτεμαχίων.
Στη μελέτη αξιοποιούνται στοιχεία από την έρευνα του 2018, κατά τη διάρκεια της οποίας συλλέχθηκαν δείγματα εδάφους από 25.947 τοποθεσίες των κρατών – μελών. Ωστόσο, σε συνεργασία με το ολλανδικό πανεπιστήμιο του Βαγκενίγκεν, πραγματοποιήθηκε ανάλυση σε 3.473 δείγματα για τον εντοπισμό 118 δραστικών ουσιών, όπως νεονικοτινοειδή, οργανοφωσφορικές ενώσεις κ.ά. σε αγροτικές εκτάσεις. Από τα ανωτέρω δείγματα, τα 2.379 αφορούσαν καλλιεργούμενη γη, ενώ τα υπόλοιπα 941 βοσκότοπους, δασικές εκτάσεις κ.ά.
Πέρα από την αξιοποίηση των εν λόγω τοποθεσιών, για τη συλλογή δειγμάτων επιχειρήθηκε και διασταύρωση δεδομένων, ώστε να πραγματοποιηθεί ανάλυση σε επίπεδο γεωτεμαχίων, όπου αυτό ήταν εφικτό, μέσω των Ολοκληρωμένων Συστημάτων Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ) των κρατών – μελών. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα, κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό, χωρίς να διευκρινίζονται τα αίτια.
Τα αποτελέσματα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, μόνο στο 26% των δειγμάτων δεν εντοπίστηκε παρουσία φυτοφαρμάκων, ενώ στο 57% εντοπίστηκαν τουλάχιστον δύο δραστικές ουσίες. Ένα στα τρία δείγματα περιείχε περισσότερες από πέντε δραστικές ουσίες, ενώ σε περισσότερα από ένα στα δέκα ανιχνεύτηκαν υπολείμματα περισσότερων των δέκα δραστικών ουσιών. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι για το 62,9% των δειγμάτων εδάφους τα ευρήματα κατατάχθηκαν στις κατηγορίες της χαμηλής ή της μηδενικής ανίχνευσης υπολειμμάτων. Από το υπόλοιπο 37,1%, στο 17,8% παρατηρήθηκε συγκέντρωση πάνω από το νόμιμο όριο των 0,15 mg/kg, ενώ το 3,6% βρέθηκε με συγκέντρωση πάνω από τα 0,5 mg/kg.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εκτάσεις με γεωργικές καλλιέργειες επέδειξαν τα πιο υψηλά ποσοστά παρουσίας υπολειμμάτων σε φυτοφάρμακα, καθώς το 84,7% των δειγμάτων περιλάμβανε τουλάχιστον μία δραστική ουσία. Αντίθετα, στους βοσκότοπους το ποσοστό είναι πολύ μικρότερο, καθώς στο 47,3% των δειγμάτων εντοπίστηκε τουλάχιστον μια δραστική ουσία. Ωστόσο, σύμφωνα με τους συντάκτες, το αποτέλεσμα αυτό εγείρει ερωτήματα, όπως για παράδειγμα αν υπήρξε μεταφορά υπολειμμάτων από γειτονική καλλιεργούμενη γη.
Θετικά τα αποτελέσματα για τα αγροτεμάχια στην Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών είναι θετικά, τόσο ως προς την ανίχνευση, όσο και ως προς την περιεκτικότητα των δειγμάτων σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Σε ό,τι αφορά την πρώτη κατηγορία, στο 46,9% των δειγμάτων δεν εντοπίστηκε κανένα υπόλειμμα φυτοφαρμάκων (πράσινη ζώνη στο διάγραμμα), ενώ στο 11,1% (κίτρινη ζώνη) υπήρχε χαμηλή παρουσία μιας δραστικής ουσίας. Από τα παραπάνω το θετικό στοιχείο που προκύπτει σε σύγκριση με τα υπόλοιπα κράτη – μέλη είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση, σε ό,τι αφορά το ποσοστό της πράσινης ζώνης, δηλαδή του ποσοστού των δειγμάτων με μηδενική παρουσία υπολειμματικότητας σε φυτοφάρμακα.
Σύμφωνα με τη δειγματοληψία, η χώρα μας διαθέτει ένα από τα μικρότερα ποσοστά δειγμάτων με ακραία υπολειμματικότητα, δηλαδή με παρουσία πάνω από δέκα ουσιών (ποσοστό μικρότερο του 2%, η κόκκινη ζώνη του διαγράμματος). Αντίθετα, υπάρχουν χώρες όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, η Γαλλία, η Τσεχία, η Δανία και η Ολλανδία με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στην κόκκινη ζώνη, που υπερβαίνουν το 20%, το 30% ή ακόμα και το 40%. Στην περίπτωση του Βελγίου, μάλιστα, το ποσοστό φτάνει στο 44,4%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα για τα ελληνικά εδάφη βασίζονταν στη συλλογή 81 δειγμάτων, αριθμός που κατατάσσει τη χώρα μας στην ένατη θέση σε σύνολο 28 χωρών, από άποψη αριθμού δειγμάτων που συλλέχθηκαν.
