Στόχος κάθε κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης είναι η επίτευξη υψηλής παραγωγικότητας για αύξηση της κερδοφορίας. Ειδικότερα στις αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις, καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η διαχείριση κατά το τελευταίο στάδιο της κυοφορίας και την περίοδο γαλουχίας και έναρξης της αρμεκτικής περιόδου. Η κάλυψη των αυξημένων αναγκών των ζώων κατά τις παραπάνω περιόδους ισοδυναμεί με αυξημένο φόρτο εργασίας και επένδυση κόπου και χρόνου για τους κτηνοτρόφους. Ποια είναι, ωστόσο, τα κρίσιμα σημεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη και ποιες οι διαχειριστικές πρακτικές που θα κάνουν τους κόπους του κτηνοτρόφου να καρποφορήσουν;
Συγγραφική ομάδα: Σωτηρία Βουράκη, κτηνίατρος, διδάκτορας Κτηνιατρικής ΑΠΘ, Βασιλική Παπανικολοπούλου, κτηνίατρος, διδάκτορας Κτηνιατρικής ΑΠΘ, Αγγελική Αργυριάδου, κτηνίατρος, υποψήφια διδάκτορας Κτηνιατρικής ΑΠΘ
Το τελευταίο στάδιο της κυοφορίας
✱ Διατροφική διαχείριση
Κατά τις τελευταίες 4-6 εβδομάδες πριν από τον τοκετό, το έμβρυο αναπτύσσεται ταχύτατα και αποκτά μέχρι το 75%-80% του τελικού σωματικού βάρους του. Συνεπώς, οι ανάγκες των προβατίνων και αιγών σε ενέργεια και πρωτεΐνες αυξάνονται σημαντικά. Ωστόσο, το διαρκώς αυξανόμενο μέγεθος του εμβρύου περιορίζει τη χωρητικότητα των στομάχων, γεγονός το οποίο δεν επιτρέπει την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής.
Επομένως, συστήνεται η χορήγηση μείγματος συμπυκνωμένων ζωοτροφών υψηλής περιεκτικότητας σε ενέργεια και πρωτεΐνες, σε πολλά γεύματα, συνδυαστικά με καλής ποιότητας σανό μηδικής. Συνιστάται, ωστόσο, προσοχή στις χορηγούμενες ποσότητες, καθώς υπερβολική κατανάλωση τροφής μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα.
Η ισορροπημένη διατροφική διαχείριση των προβατίνων και αιγών τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο οδηγεί στη γέννηση υγιών αμνών και εριφίων και στην επίτευξη του μέγιστου της γαλακτοπαραγωγής για τη γαλακτική περίοδο που ακολουθεί.
Επιπλέον, η ορθή διατροφή συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη της τοξιναιμίας της εγκυμοσύνης, που αποτελεί το πιο συχνό μεταβολικό νόσημα κατά το τελευταίο στάδιο της κυοφορίας.
✱ Εμβολιασμοί
Έναν και δύο μήνες πριν από τους αναμενόμενους τοκετούς, είναι απαραίτητο να πραγματοποιείται εμβολιασμός των προβατίνων/αιγών για την εντεροτοξιναιμία («στρουμπάρα») και τη λοιμώδη αγαλαξία («παρμάρα»), αντίστοιχα. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η υγεία, η ευζωία και η παραγωγικότητα του ποιμνίου και αποτρέπονται οι τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις που σχετίζονται με την εκδήλωση των προαναφερόμενων νοσημάτων.
✱ Προετοιμασία για τον τοκετό
Λίγο πριν από τους αναμενόμενους τοκετούς, οι προβατίνες/αίγες θα πρέπει να μεταφέρονται σε ατομικά κελιά τοκετού, τα οποία προηγουμένως θα πρέπει να έχουν καθαριστεί και απολυμανθεί.
Τονίζεται ότι ο συνωστισμός των νεογέννητων και η ελλιπής καθαριότητα τόσο του χώρου τοκετών, όσο και γενικότερα των χώρων παραμονής νεογέννητων αρνιών/εριφίων αυξάνουν την πιθανότητα μετάδοσης ασθενειών και κυρίως τα περιστατικά διάρροιας, που σχετίζονται με υψηλά ποσοστά απωλειών.
Η περίοδος της γαλουχίας και έναρξης της αρμεκτικής περιόδου
✱ Διατροφική διαχείριση προβατίνων/αιγών
Στην αρχή της γαλακτικής περιόδου, όπου η γαλακτοπαραγωγή είναι υψηλή, οι ανάγκες των προβατίνων/αιγών σε ενέργεια και πρωτεΐνες είναι σημαντικά αυξημένες. Ωστόσο, τα ζώα παρουσιάζουν μειωμένη όρεξη. Ο συνδυασμός αυτός οδηγεί σε έλλειμμα διαθέσιμης ενέργειας, το οποίο καλύπτεται μέσω της κατανάλωσης των σωματικών αποθεμάτων.
Συνεπώς, κατά την περίοδο αυτή, είναι απαραίτητο το χορηγούμενο σιτηρέσιο να είναι υψηλού περιεχομένου σε ενέργεια και πρωτεΐνες και ισόρροπο (μείγμα γαλακτοπαραγωγής και καλής ποιότητας σανός μηδικής) για την κάλυψη τόσο των αναγκών συντήρησης, όσο και γαλακτοπαραγωγής. Η χορήγηση κατάλληλων σιτηρεσίων στοχεύει στην επίτευξη του βέλτιστου της γαλακτοπαραγωγικής ικανότητας των ζώων τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά.
✱ Διαχείριση νεογέννητων
Ιδανικά, το ποσοστό απωλειών των νεογέννητων αρνιών και εριφίων σε μία εκτροφή δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 5%. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, οι κτηνοτρόφοι έρχονται αντιμέτωποι με αρκετά υψηλότερα ποσοστά απωλειών. Επομένως, ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δίνεται στη διαχείριση κατά την περίοδο της γαλουχίας, ώστε να μειώνονται οι απώλειες και να διασφαλίζεται η οικονομικότητα των εκτροφών.
Η παρουσία του κτηνοτρόφου ή/και εκπαιδευμένου προσωπικού κατά τη διάρκεια των τοκετών είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς επιτρέπει την έγκαιρη διαπίστωση τυχόν δυστοκιών αλλά και περιπτώσεων πολύδυμων αρνιών/εριφίων ή/και αδυναμίας της μητέρας, ώστε να γίνουν προσπάθειες υιοθεσίας. Για την αποφυγή εμφάνισης ομφαλίτιδας το κολόβωμα του ομφάλιου λώρου θα πρέπει να απολυμαίνεται με εμβάπτιση σε ιωδιούχο διάλυμα.
Η άμεση λήψη πρωτογάλακτος από τα νεογέννητα είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη παθητικής ανοσίας και, συνεπώς, για τη μετέπειτα επιβίωση και ανάπτυξή τους.
Το πρώτο γεύμα θα πρέπει να ληφθεί τις πρώτες έξι ώρες, καθώς η καλύτερη απορρόφηση των αντισωμάτων γίνεται 6-12 ώρες μετά τον τοκετό. Οι κτηνοτρόφοι πρέπει ακόμη να ελέγχουν εάν τα νεογέννητα κατανάλωσαν επαρκή ποσότητα πρωτογάλακτος (0,8-1 λίτρο) εντός του πρώτου 24ώρου από τη γέννησή τους. Στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού των νεογέννητων συνεισφέρει και η παρεντερική χορήγηση σεληνίου και βιταμινών Α, D3 και Ε σε ηλικία δύο ημερών.
Τέλος, διαχειριστικά μέτρα όπως καθαριότητα και προστασία των χώρων τοκετών από ψύχος και κρύα ρεύματα αέρα, παράθεση πλούσιας και μαλακής στρωμνής και διασφάλιση επαρκούς χώρου για τη μητέρα και τα νεογέννητα (1,5-2m2) μειώνουν σημαντικά τα ποσοστά απωλειών.
✱ Χορήγηση στερεών τροφών στα αρνιά/ερίφια
Από την ηλικία των δύο εβδομάδων είναι επιθυμητό να ξεκινά σταδιακά η παράθεση άχυρου, σανού μηδικής και μείγματος απογαλακτισμού σε μικρά pellets, παράλληλα με την κατανάλωση γάλακτος. Ειδικότερα, η κατανάλωση χονδροειδών ζωοτροφών είναι απαραίτητη για τη σωστή ανάπτυξη της μεγάλης κοιλίας και τη διασφάλιση της παραγωγικότητας των ζώων που θα διατηρηθούν στη μονάδα ως γεννήτορες.
