Ρεπορτάζ: Αφροδίτη Χρυσοχόου, Μαρία Αμπατζή, Γιώργος Ρούστας, Γιάννης Σάρρος
Το πράσινο σκουλήκι έκανε αισθητή την παρουσία του σε όλες σχεδόν τις βαμβακοπαραγωγικές περιοχές, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα. Η αντιμετώπισή του απαιτεί λεπτούς χειρισμούς, συνεχή επιστημονική επίβλεψη και συλλογική προσπάθεια, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Δυστυχώς, όμως, και φέτος ο έλεγχος από τους παραγωγούς δεν ήταν αποτελεσματικός και το έντομο κατάφερε να ξεφύγει και να αρχίσει την καταστροφική του δράση. Ξεκινώντας από τις πιο νότιες περιοχές και τη Βοιωτία, η μέχρι σήμερα κατάσταση είναι αποκαρδιωτική. Να τονιστεί ότι ο ΕΛΓΑ δεν αποζημιώνει καταστροφές που έχουν προκληθεί από έντομα ή ασθένειες. Οι βαμβακοπαραγωγοί πρέπει, παράλληλα, να αντιμετωπίσουν και την κοινοτική νομοθεσία, με τις συμβατικές τους υποχρεώσεις στην κάλυψη των στρεμματικών αποδόσεων για τη συνδεδεμένη ενίσχυση. Η «ΥΧ», με ρεπορτάζ από όλες τις περιοχές, παρουσιάζει την κατάσταση που επικρατεί στον τομέα και τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν από τους καλλιεργητές για να ελαχιστοποιήσουν το πρόβλημα.
Δυνατό χτύπημα στη Στερεά
Δυνατό χτύπημα από το πράσινο σκουλήκι δέχθηκαν οι βαμβακοπαραγωγοί στην περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας. Στη Βοιωτία, η έξαρση του εντόμου ήταν μεγάλη, με αποτέλεσμα να σημειωθούν καταστροφές σε όλη την περιοχή. Συγκεκριμένα, στα Βάγια Θηβών, οι εντομολογικές προσβολές στις καλλιέργειες βαμβακιού ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Ο παραγωγός Παναγιώτης Νίκας περιγράφει στην «ΥΧ» τις αιτίες της καταστροφής: «Η καταστροφή ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Οι κλιματολογικές συνθήκες, η ανοργανωσιά η δική μας και η ελλιπής συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες είχαν ως αποτέλεσμα, σε κάποιες περιπτώσεις, τον απόλυτο αφανισμό της παραγωγής. Προσπαθήσαμε να αντιμετωπίσουμε το έντομο με δύο ψεκασμούς, αλλά, δυστυχώς, τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά. Οι μεγάλες εκτάσεις με μηδικές (ξενιστής του εντόμου), που καλλιεργούνται στην περιοχή μας, επιδρούν αρνητικά στις προσπάθειες αντιμετώπισης. Αυτό που μπορεί να γίνει στην παρούσα καλλιεργητική περίοδο είναι να μειωθεί η μέση στρεμματική απόδοση για να πάρουμε τη συνδεδεμένη, αλλιώς η οικονομική μας καταστροφή θα είναι ολοκληρωτική».
Ο γεωπόνος Θεόδωρος Χριστοδούλου από τη Λειβαδιά συνιστά στους παραγωγούς να προσέξουν ακόμη περισσότερο τις επόμενες κινήσεις του εντόμου και να παρέμβουν ανάλογα με την περίσταση. Την ίδια αρνητική εικόνα μάς δίνει και o παραγωγός από την Κυρτώνη Φθιώτιδας, Δημήτρης Κυριαζής: «Το πράσινο σκουλήκι έχει κάνει μεγάλη ζημιά στην περιοχή μας. Υπάρχουν καλλιέργειες, τις οποίες οι παραγωγοί τις έχουν εγκαταλείψει. Μπροστά μας έχουμε και την τελευταία γενιά του εντόμου, η οποία θα αποτελειώσει το καταστροφικό έργο των προηγούμενων. Η έλλειψη συντονισμού των υπηρεσιών και των αγροτών είχαν ως αποτέλεσμα η αντιμετώπιση του σκουληκιού να μη γίνει με ορθολογικό τρόπο. Δυστυχώς, ο καιρός δεν μας βοήθησε καθόλου και μάλλον ευνόησε την ανάπτυξη του εντόμου».
Σε καλύτερη κατάσταση δείχνει να είναι η περιοχή της Θεσσαλιώτιδας Δομοκού. Το έντομο αντιμετωπίστηκε σε πολύ πρώιμο στάδιο και δεν κατάφερε να προκαλέσει μεγάλες ζημιές.
Αύξηση συλλήψεων στη Θεσσαλία
Αύξηση συλλήψεων πράσινου σκουληκιού στο εγκατεστημένο δίκτυο φερομονικών παγίδων της Υπηρεσίας Φυτοπροστασίας εντοπίζει στις βαμβακοκαλλιέργειες του κάμπου η Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής ΠΕ Λάρισας. Στα περισσότερα χωράφια, οι παραγωγοί έχουν προχωρήσει στον τρίτο ψεκασμό, ακολουθώντας τις σχετικές οδηγίες καλλιεργητικής φροντίδας του αρμόδιου Περιφερειακού Κέντρου Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου Μαγνησίας. Το έντομο τείνει να εμφανιστεί δυναμικό, μετά από τρία ήσυχα χρόνια, αν και ξεκάθαρη εικόνα για τη ζημιά, που θα προκαλέσει στις βαμβακοφυτείες, θα έχουμε περί τα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου, οπότε θα γίνει η αποφύλλωση και θα ανοίξουν τα καρύδια. Συγκρίνοντας τις επιβλαβείς συνέπειες του φαινομένου σε άλλες περιοχές της χώρας και την ελεγχόμενη κατάσταση στον κάμπο, οι αρμόδιοι εκτιμούν ότι η εμπειρία που έχουν αποκτήσει οι παραγωγοί και η τεχνογνωσία των γεωπόνων έχουν συμβάλει τα μέγιστα στη σωστή καταπολέμηση του πράσινου σκουληκιού. Στις περιπτώσεις που το έντομο παραμένει ανθεκτικό, κυρίως σε χωριά των Φαρσάλων, αλλά και στα Δ.Δ. Αγ. Γεώργιος, Γλαύκη, σε ορισμένες περιοχές στο Ομορφοχώρι, στη Νίκαια, στους Αγ. Αναργύρους και στο Κιλελέρ, οι υπηρεσιακοί παράγοντες της ΔΑΟΚ επισημαίνουν την αναγκαιότητα οι ψεκασμοί να γίνονται βράδυ και όχι τις θερμές ώρες της ημέρας. Δυστυχώς, όμως, τα ψεκαστικά μηχανήματα δεν επαρκούν για να δουλέψουν μόνο βράδυ. Το θετικό είναι ότι οι υψηλές θερμοκρασίες, που σημειώνονται τούτες τις μέρες στον θεσσαλικό κάμπο, συμβάλλουν στη μη γρήγορη εξάπλωση του σκουληκιού σε συνδυασμό με τα ωφέλιμα έντομα που αναπτύσσονται πιο εύκολα υπό τέτοιες συνθήκες. Στη δεύτερη γενιά πράσινου σκουληκιού (10-15 μέρες πιο πίσω από τη Λάρισα) βρίσκονται οι βαμβακοφυτείες στους νομούς Τρικάλων και Καρδίτσας. Τέλος, όσον αφορά το ρόδινο σκουλήκι, δεν παρατηρείται αυξημένος αριθμός συλλήψεων ενήλικων (πεταλούδων) στο εγκατεστημένο δίκτυο και η κατάσταση χαρακτηρίζεται ελεγχόμενη.
Καινοτομούν οι Σέρρες
Ελεγχόμενη είναι η κατάσταση στον σερραϊκό κάμπο, σε ό,τι αφορά την εξάπλωση της δεύτερης γενιάς του πράσινου σκουληκιού, η οποία θα διαρκέσει έως τα μέσα του Αυγούστου. «Είναι μια συνηθισμένη χρονιά και όχι χρονιά επιδημίας», δηλώνει ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας, Νικόλαος Ρόιδος, που ασχολείται επισταμένως με την αντιμετώπιση του πράσινου σκουληκιού και ήταν επί σειρά ετών γεωπόνος του διαλυθέντος Οργανισμού Βάμβακος. «Το βασικό είναι να μην είναι χρονιά επιδημίας, δηλαδή όταν το σκουλήκι έρχεται με συνηθισμένους πληθυσμούς και κάποια χρονιά κάνει μια κορύφωση που θεωρείται επιδημική. Αυτό δεν το γνωρίζει κανείς προτού ξεκινήσει η γενιά του Αυγούστου και δεν μπορεί να προβλεφθεί, αλλά διαπιστώνεται μέρα με τη ημέρα», δηλώνει ο κ. Ρόιδος και προσθέτει πως «στις Σέρρες που βρίσκεται στη μέση αυτής της γενιάς και η οποία διαρκεί ένα 20ήμερο δεν έχουν εμφανιστεί σημάδια έξαρσης και επιδημίας, οπότε κρίνεται μια συνηθισμένη χρονιά. Πάντως, όπως σημειώνει, υπάρχουν τοπικές εξάρσεις, κυρίως γιατί οι βαμβακοπαραγωγοί δεν ακολούθησαν τις υποδείξεις.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Νομός Σερρών διαφέρει από τους υπόλοιπους βαμβακοπαραγωγικούς νομούς, καθώς ακολουθείται μια ιδιαίτερη διαδικασία και μοντέλο φυτοπροστασίας για την καταπολέμηση του πράσινου σκουληκιού, που αφορά τους ψεκασμούς. Επίσης, στη ΔΑΟΚ Σερρών υπάρχει 10μελής ομάδα γεωπόνων, που είναι χωρισμένη σε τομείς και ανά κοινότητα, η οποία οδηγεί την καλλιέργεια από τη σπορά έως τη συγκομιδή. Ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ επισημαίνει πως στον νομό έχει καταβληθεί τεράστια προσπάθεια για να κατανοήσουν οι παραγωγοί αφενός τη μεγάλη σημασία των ωφέλιμων εντόμων και αφετέρου να σχηματοποιηθεί η φυτοπροστασία του βαμβακιού σε δύο στάδια. Το πρώτο αφορά την προστασία έως τα τέλη Ιουλίου, δηλαδή να μη γίνουν ψεκασμοί με εντομοκτόνα, ώστε να διασωθούν τα ωφέλιμα έντομα και να θεωρήσουν όλους τους υπόλοιπους οργανισμούς δευτερεύοντες. Έτσι, η μεγάλη πλειοψηφία των παραγωγών, σε ποσοστό άνω του 80%, απέφυγε τους άσκοπους ψεκασμούς για δευτερεύοντες εχθρούς (θρίπα, ψείρα, λύγκο, ιασσίδες, ακίνδυνη πρώτη γενιά του σκουληκιού τον Ιούλιο) και διέσωσε τα ωφέλιμα έντομα.
«Το πώς θα ξεπεραστεί αυτή η δύσκολη και επικίνδυνη φάση δεν εξαρτάται μόνο από τις ενέργειες του παραγωγού κατά τον Αύγουστο, αλλά τι έκανε από τη σπορά έως τον μήνα αυτόν. Το σωστό μοντέλο φυτοπροστασίας για την περιοχή των Σερρών, που δεν έχει ρόδινο σκουλήκι, έχουμε ξεκαθαρίσει πως είναι τα ωφέλιμα έντομα, που είναι το καλύτερο και δωρεάν εντομοκτόνο και το ισχυρότερο όπλο στην αντιμετώπιση της επικίνδυνης γενιάς πράσινου σκουληκιού του Αυγούστου και τα οποία δεν τα συνηθίζει ποτέ σε αντίθεση με τα φάρμακα», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Ρόιδος. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει, στο κρίσιμο δεύτερο στάδιο της δεύτερης γενιάς του Αυγούστου δεν επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς οι παραγωγοί δεν διατηρούν την αναγκαία ψυχραιμία και βιάζονται να προχωρήσουν σε ψεκασμούς. «Το 50% των βαμβακοπαραγωγών του νομού βιάστηκε να ψεκάσει και αυτή η βιασύνη θα είχε τραγικές συνέπειες, αν βρισκόμασταν σε χρονιά επιδημίας», είπε ο κ. Ρόιδος.
Σύμφωνα με τον προϊστάμενο της ΔΑΟΚ, στο δεύτερο στάδιο, θα πρέπει οι παραγωγοί να μη βιαστούν να προχωρήσουν σε ψεκασμούς και είναι κρίσιμο να περάσουν κάποιες ημέρες με τη βοήθεια των εντόμων. «Ο ενημερωμένος παραγωγός δεν έχει να κάνει τίποτε άλλο από το να περιμένει και να κερδίζει ημέρες και μόνον εάν παρατηρήσει ότι τα ωφέλιμα έντομα δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτή την ιδιότυπη μάχη και δεν μπορούν να ελέγξουν την προσβολή πρέπει να ψεκάσει. Αυτό είναι το απλό μάθημα του βαμβακιού», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ρόιδος. Για το πότε θα συμβεί αυτό και πρέπει να αρχίσουν οι ψεκασμοί, ο κ. Ρόιδος τονίζει πως όταν ο παραγωγός βρίσκει, κατά μέσο όρο, στο χωράφι, περισσότερα από πέντε σκουλήκια στα 100 φυτά, ή περισσότερα από ένα σκουλήκια σε κάθε μέτρο βαμβακοφυτείας. Συμβουλεύει, επίσης, τους παραγωγούς να μην επαναπαύονται στα νέα φάρμακα που έδωσαν καλά αποτελέσματα τα προηγούμενα χρόνια καθότι, όπως είπε, όλα τα φάρμακα, τα συνηθίζει το σκουλήκι και μειώνεται πολύ η αποτελεσματικότητά τους. «Όσοι παραγωγοί παρασύρθηκαν από εταιρείες που υπόσχονταν πλήρη καταπολέμηση με φάρμακα, ακόμη και των αβγών, και ψέκασαν από τις αρχές Ιουλίου όταν δεν είχε εμφανιστεί τίποτε στο χωράφι τους, αυτοί έχουν τώρα πρόβλημα και αναγκάζονται να ψεκάσουν δεύτερη φορά», κατέληξε ο κ. Ρόιδος.
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη: Προ των πυλών ο εχθρός
Ο Νίκος Κολάτσος, γεωπόνος της ΔΑΟΚ Ροδόπης, μεταφέρει στην «ΥΧ» ότι από την περασμένη Παρασκευή «με βάση την εικόνα που έχουμε από τα χωράφια, εμφανίζονται οι πολύ νεαρές προνύμφες του πράσινου σκουληκιού, οι οποίες εκτιμούμε ότι θα επηρεαστούν από τον καύσωνα». Συμβουλεύει τους παραγωγούς να είναι σε εγρήγορση, γιατί πρόκειται για κρίσιμη περίοδο: «Εφόσον ξεπερνούν το κρίσιμο όριο, που είναι τα τέσσερα μικρά σκουλήκια σε 100 κορυφές βαμβακιών, θα πρέπει να ψεκάσουν με τα κατάλληλα εγκεκριμένα εντομοκτόνα». Επίσης, τονίζει ότι οι ψεκασμοί πρέπει να γίνονται το απόγευμα για να μην προκαλείται βλάβη στη μελισσοκομία. Οι γεωπόνοι της Διεύθυνσης βρίσκονται διαρκώς στα χωράφια, συμβάλλοντας στη φυτοπροστασία της καλλιέργειας, συζητούν με τους παραγωγούς και τους δίνουν κατευθύνσεις, αν και, όπως λέει, στη Ροδόπη απέκτησαν μεγάλη εμπειρία στη βαμβακοκαλλιέργεια. Αγρότες της Ροδόπης μεταφέρουν ότι εμφανίστηκαν μικρά σκουληκάκια από τα οποία κάποια θα ψοφήσουν, αλλά ορισμένα θα επιβιώσουν, γι’ αυτό και ψεκάζουν, δίνοντας έμφαση στα όψιμα. «Οι πεταλούδες επιλέγουν τα τρυφερά φυτά για ν’ αφήσουν τα αβγά τους», λένε χαρακτηριστικά.
Στον Έβρο, οι βαμβακοφυτείες βρίσκονται σε πλήρη άνθιση. Ο γεωπόνος της ΔΑΟΚ, Βαγγέλης Δέδογλου, εξηγεί ότι είχαν εμφάνιση πράσινου σκουληκιού από την πρώτη γενιά. Διαφωνεί με τους παραγωγούς που ψέκασαν από την πρώτη γενιά, λέγοντας ότι «πρέπει να είμαστε πολύ φειδωλοί με τους ψεκασμούς» και στη δεύτερη γενιά συνεχίζονται οι ψεκασμοί. «Η δεύτερη, που διαρκεί μέχρι τις 20 Αυγούστου, είναι πιο επικίνδυνη, γιατί χτυπάει τα καρύδια που δεν μπορούν να αναπληρωθούν».
Ο γεωπόνος της ΔΑΟΚ Δράμας, Κωνσταντίνος Σίμογλου, σημειώνει ότι βρίσκονται στην τρίτη γενιά του εντόμου από τις 28 Ιουλίου. Εντόπισαν τα πρώτα αβγά και σποραδικά υπάρχουν κάποιες εκκολάψεις. «Από τις παρατηρήσεις μας, δεν ξεπεράστηκε το όριο επέμβασης για τη συγκεκριμένη γενιά στον Νομό Δράμας και από τις πληροφορίες μας, οι παραγωγοί ψέκασαν με εγκεκριμένα φάρμακα». Η ΔΑΟΚ ενημερώνει διαρκώς τους καλλιεργητές για το πράσινο σκουλήκι ανάλογα με τη χρονική περίοδο. «Στον νομό ακολουθούμε προγνωστικό μοντέλο κι έχουμε πολύ καλή πιστότητα στις προγνώσεις της εμφάνισης των γενεών», σημειώνει, καθώς είχαν προβλέψει τη χρονική εμφάνιση της τρίτης γενιάς. Προσθέτει ότι οι ψεκασμοί γενικεύτηκαν πριν από την εμφάνιση των εκκολάψεων και τα στελέχη της ΔΑΟΚ προβληματίζονται για το πώς μπορεί ν’ αποτραπούν. Συχνά οι παραγωγοί λένε «ψεκάζω για να είμαι καλυμμένος», κάτι που δεν είναι ορθό, σημειώνει. «Υπάρχουν περιπτώσεις καλλιεργητών που προέβησαν σε δεύτερο ψεκασμό, που δεν συνάδει με την εικόνα που έχουμε, καθώς την περίοδο αυτή δεν υπάρχει έξαρση».
