Προκαταβολή Βασικής Ενίσχυσης: Οι κομμένοι και οι χαμένοι των πληρωμών

Μεγάλη αναστάτωση έχει προκαλέσει στους παραγωγούς της χώρας η χορήγηση της προκαταβολής της Βασικής Ενίσχυσης έτους 2021 την περασμένη Τρίτη, 26 Οκτωβρίου, καθώς γεωργοί και κτηνοτρόφοι είδαν τα χρήματά τους μειωμένα σε σχέση με πέρσι. Δεν είναι λίγα μάλιστα τα περιστατικά με παραγωγούς που δεν έλαβαν ούτε ένα ευρώ από την ενίσχυσή τους.

Τα ΚΥΔ και οι μελετητές δέχονται από την πρώτη στιγμή καταιγισμό τηλεφωνημάτων από παραγωγούς, προκειμένου να μάθουν τι έχει συμβεί, με την ΚΥΑ για την κατανομή των βοσκότοπων να έχει προκαλέσει σωρεία προβλημάτων. «Μαζί με τα ξερά κάηκαν και τα χλωρά», σημειώνει χαρακτηριστικά κτηνοτρόφος της Θεσσαλίας, που έλαβε κατά 50% μειωμένα τα χρήματά του, αναφερόμενος στην ΚΥΑ που υπεγράφη λίγες ημέρες νωρίτερα.

Κτηνοτρόφοι σε απόγνωση

Ιδιαίτερη αίσθηση πάντως προκάλεσε το ενημερωτικό σημείωμα που δημοσιοποίησε το ΥΠΑΑΤ ελάχιστες ώρες πριν από την πληρωμή, υπερασπιζόμενο τις αλλαγές της ΚΥΑ. Ένα ενημερωτικό σημείωμα «ιδιαίτερα προκλητικό», σημειώνουν κάποιοι, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η ΚΥΑ «όχι μόνο δεν ενθαρρύνει, ως όφειλε, την εισαγωγή νέων ανθρώπων στο σύστημα των επιδοτήσεων, αλλά αντίθετα τους αντιμετωπίζει μεροληπτικά και μάλιστα στο σημείωμα αυτό τους λέει ξεκάθαρα… απατεώνες», συμπληρώνουν. Πράγματι, από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι το μεγάλο πλήγμα εξαιτίας της ΚΥΑ το δέχτηκαν οι νεοεισερχόμενοι, καθώς περισσότεροι από τους μισούς νέους και νεοεισερχόμενους επηρεάστηκαν αρνητικά στο σύνολο της κατανομής.

Από την πλευρά τους, ΥΠΑΑΤ και ΟΠΕΚΕΠΕ υπερηφανεύονται ότι χάρη στην ΚΥΑ διασφαλίζουν την ορθή και δίκαιη κατανομή των κοινοτικών ενισχύσεων σε εκείνους που πραγματικά παράγουν. «Επιβάλλονται μειώσεις στις εκτάσεις κατανομής βοσκότοπων, όταν στον επιτόπιο έλεγχο καταγραφεί αδικαιολόγητη μείωση ζωικού κεφαλαίου», σημειώνουν. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Το τέλος των επιτόπιων ελέγχων

«Ουσιαστικά, η ΚΥΑ καταργεί τα αποτελέσματα των επιτόπιων ελέγχων, καθώς θεωρεί de facto ως αδικαιολόγητη την όποια μείωση των ζώων, ενώ αυτό δεν ισχύει. Γι’ αυτό υπάρχει το μητρώο, ώστε να ελέγχεται εάν η όποια μείωση είναι τεκμηριωμένη. Πού αναφέρεται ότι οι κτηνοτρόφοι υποχρεούνται να διατηρούν το ζωικό τους κεφάλαιο όλο το έτος για να πάρουν δημόσιες εκτάσεις;», εξηγούν μελετητές. Είναι ενδεικτικό ότι όσοι παραγωγοί δέχτηκαν επιτόπιο έλεγχο το 2020 και δεν είχαν κανένα εύρημα, έλαβαν τουλάχιστον κατά 50% μειωμένα φέτος τα χρήματά τους. «Πρόκειται για εξοντωτική ποινή», σημειώνει στην «ΥΧ» ο Αριστοτέλης Χατζησταματίου, από ΚΥΔ στον Βόλο, κτηνοτρόφος ο ίδιος. «Με 650 ζώα, σύμφωνα με το μητρώο της εκμετάλλευσης, πριν και μετά τον έλεγχο, μού αφαίρεσαν τον μισό βοσκότοπο και τις μισές επιδοτήσεις.

Από τον επιτόπιο έλεγχο του 2020 δεν προέκυψε κανένα εύρημα και τα ευρεθέντα ζώα του επιτόπιου ήταν όσα και τα προσδιορισθέντα της ημέρας του ελέγχου στο μητρώο εκμετάλλευσης. Το λάθος μου είναι ότι έσφαξα τα ζώα λόγω Πάσχα. Δεν έπρεπε δηλαδή να τα σφάξω;», αναρωτιέται, εξηγώντας ότι υπάρχουν και άλλοι 10 κτηνοτρόφοι του ΚΥΔ στην περιοχή που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα, ενώ υπογραμμίζει ότι αυτοί που ουσιαστικά τιμωρούνται με την ΚΥΑ είναι κυρίως οι νεοεισερχόμενοι.

Τα παραπάνω δεν αποτελούν ένα μεμονωμένο παράδειγμα. Όπως αποκαλύπτει στην «ΥΧ» η Δέσποινα Βλαχοδήμου, μελετήτρια στην περιοχή της Ημαθίας, γνωρίζει η ίδια τουλάχιστον άλλες έξι περιπτώσεις κτηνοτρόφων που δέχτηκαν επιτόπιο έλεγχο το 2020, κι ενώ τα αποτελέσματα ήταν άρτια, έλαβαν μειωμένα χρήματα. «Κόπηκαν δηλαδή κτηνοτρόφοι, οι οποίοι έσφαξαν για το Πάσχα, με νόμιμα παραστατικά και όλα δηλωμένα», τονίζει. Και προσθέτει: «Ουσιαστικά, απαγορεύεται σε μία κτηνοτροφική επιχείρηση να έχει κύκλο εργασιών. Ποιο είναι τον προϊόν που εμπορεύεται; Το γάλα και το κρέας. Εάν οι κτηνοτρόφοι δεν σφάξουν, πώς θα λειτουργήσει η επιχείρηση; Πώς θα ζήσουν οι άνθρωποι; Αυτό πρέπει άμεσα να διορθωθεί, πρόκειται για μεγάλο σφάλμα».

Ούτε ενίσχυση, ούτε βοσκότοπος

Κι ενώ πολλοί κτηνοτρόφοι έλαβαν λιγότερα χρήματα, υπάρχουν και εκείνοι που δεν έλαβαν ούτε ένα ευρώ. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Χαρούλας Διβάνη, προέδρου του Συλλόγου Αιγοπροβατοτρόφων Αισωνίας στον Νομό Μαγνησίας, η οποία χωρίς καμία ειδοποίηση και χωρίς να γνωρίζει τον λόγο, βρέθηκε άνευ βοσκότοπου και άνευ ενίσχυσης.

«Στον επιτόπιο έλεγχο που διενεργήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο δεν εντοπίστηκε κανένα εύρημα ως προς τον αριθμό των ζώων μου. Μου επιβλήθηκε μόνο ποινή 3%, γιατί κάποια ζώα δεν είχαν σκουλαρίκια. Οι ελεγκτές μού εξήγησαν τότε ότι αυτό δεν θα επηρεάσει τόσο την ενίσχυσή μου». Σύμφωνα με την κα Διβάνη, το ζωικό της κεφάλαιο είχε μειωθεί από θανάτους ζώων, θάνατοι οι οποίοι και δηλώθηκαν κανονικά στις αρμόδιες υπηρεσίες. Για αυτό και στον έλεγχο δεν υπήρξε πρόβλημα. «Δεν μπορώ να καταλάβω τι έχει γίνει. Πώς εξηγείται αυτό; Πώς θα ταΐσω τώρα τα ζώα μου που γεννάνε, σε μία εποχή που οι ζωοτροφές είναι είδος πολυτελείας; Είναι εγκληματικό αυτό που συνέβη. Μας κατέστρεψαν».

Χιλιάδες οι «εκτός» στην Κρήτη

Ανάλογα προβλήματα καταγράφονται και σε άλλους νομούς της χώρας. Στην Κρήτη, για παράδειγμα, στους νομούς Ρεθύμνου και Χανίων, εκτιμάται ότι χιλιάδες κτηνοτρόφοι επηρεάστηκαν από την ΚΥΑ, και δη από τις αλλαγές στην εξίσωση υπολογισμού μεταξύ μεγάλων και μικρών ζώων. «Ο ΟΠΕΚΕΠΕ πράττει κατά το δοκούν. Δεν είναι δυνατόν να λαμβάνονται έτσι αποφάσεις», επισημαίνει στην «ΥΧ» ο Βαγγέλης Ροδινός, από το μελετητικό γραφείο και ΚΥΔ AGRONOVA στο Ρέθυμνο. «Πρέπει από την αρχή συντονισμένα ο Οργανισμός, σε συνεργασία με τον φορέα και τα ΚΥΔ, να ετοιμάσουν ένα πλάνο με βάση τον Κανονισμό, να υπάρχει συνεχής συνεννόηση, για να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα ο παραγωγικός κόσμος και να είναι ήρεμος. Αντ’ αυτού, στην Ελλάδα, κάποιοι παίρνουν αποφάσεις την τελευταία στιγμή, χωρίς να λαμβάνουν όλες τις παραμέτρους υπόψη τους».

Σύμφωνα με τον κ. Ροδινό, άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα στους δύο νομούς αφορά την ταυτοποίηση των ιδιοκτησιών μέσω ΑΑΔΕ, «την ώρα που είναι ακόμα σε εξέλιξη το Κτηματολόγιο σε Ρέθυμνο και Χανιά. Εκτιμώ ότι το πρόβλημα θα διογκωθεί, καθώς στην Κρήτη υπάρχουν ακόμα βοσκοτόπια που υπολογίζονται “πάνω-κάτω”, και αυτό έχει προκαλέσει πρόβλημα και σε όσους πήραν Εθνικό Απόθεμα πέρσι».

Η ίδια εικόνα παρατηρείται και στο Λασίθι, όπου οι μελετητές ελπίζουν να «δοθεί μία λύση για όλους όσοι έμειναν εκτός πληρωμής».

Εκτός επιλεξιμότητας η Πιερία

Μουδιασμένος είναι ο αγροτικός κόσμος και στην Πιερία. «Είναι κάτι που δεν περίμεναν οι κτηνοτρόφοι, και τώρα έρχονται αντιμέτωποι με πολλά προβλήματα, την ώρα που είχαν ανάγκη τα χρήματα», σημειώνει ο Κώστας Καραγιάννης από την Κοινοπραξία Αγροτικών Συνεταιρισμών «Όλυμπος». Όπως ο ίδιος σημειώνει, από το πρωί της Τετάρτης δέχονται διαρκώς κλήσεις από παραγωγούς για διάφορα προβλήματα. «Για παράδειγμα, κόπηκαν χωράφια, τα οποία ήταν επιλέξιμα το 2020. Και δεν μπορούμε να καταλάβουμε το γιατί, καθώς δεν υπάρχει καμία διαφοροποίηση στον αριθμό των στρεμμάτων», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Εκτός επιλεξιμότητας έμειναν και δεκάδες παραγωγοί στο Νεοχώρι Μεσολογγίου. Ο παραγωγός Ιωάννης Μούρκος αδυνατεί να κατανοήσει τον λόγο που τέθηκε εκτός πληρωμών, τη στιγμή που δεν έχει αλλάξει τίποτα στις εκτάσεις που είχε δηλώσει και που όλες τις φορές δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. «Με έκπληξη διαπίστωσα ότι το δικό μου όνομα δεν υπήρχε στις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Όταν πήγα να ρωτήσω στο τμήμα που κατέθεσα το ΟΣΔΕ γιατί συνέβη αυτό, με ενημέρωσαν ότι οι εκτάσεις μου δεν είναι επιλέξιμες. Ενώ πέρυσι, με τις ίδιες εκτάσεις, πληρώθηκα. Είναι αδιανόητο αυτό που συμβαίνει», τονίζει ο κ. Μούρκος. Όπως αναφέρει, το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν πολλοί αγρότες της περιοχής και αφορά περί τα 70.000 στρέμματα που έμειναν εκτός πληρωμών.

«Μία μόνο δικαιολογία μπορώ να δώσω. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ θέλει να καλύψει ατασθαλίες με τα βοσκοτόπια και βγάζει μη επιλέξιμα τα κτήματά μας. Είναι μεγάλο σκάνδαλο να δηλώνεις χιλιάδες στρέμματα και να μην έχεις κανένα ζώο», καταλήγει ο κ. Μούρκος.

Μη επιλέξιμα κρίθηκαν και καλλιεργήσιμα χωράφια στη Νάξο, όπως αποκαλύπτει ο Νικόλαος Δημητροκάλης από το ΚΕΑ του νησιού. «Εδώ έγινε εμπλοκή και με τις περιοχές Natura, ενώ οι εκτάσεις ήταν πραγματικά καλλιεργήσιμες». Μάλιστα, όπως σημειώνει, υπάρχουν και περιπτώσεις που «ενώ το Ε9 και τα στρέμματα συμφωνούν απόλυτα και ο ΑΤΑΚ είναι ολόσωστος, δεν πληρώθηκαν. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει».

Προχειρότητα

Το ενημερωτικό σημείωμα του ΥΠΑΑΤ σχετικά με την τροποποίηση της ΚΥΑ για την κατανομή των βοσκότοπων επισφράγισε όσα από νωρίς είχαν επισημανθεί. Ότι δηλαδή οι στοχευμένοι έλεγχοι που πρέπει να διενεργεί ο ΟΠΕΚΕΠΕ για τη διασφάλιση των κοινοτικών ενισχύσεων και την προστασία των παραγωγών αντικαθίστανται πλέον με οριζόντια μέτρα επί δικαίων και αδίκων. Απαιτείται, με λίγα λόγια, από τους ειλικρινείς παραγωγούς να αποδείξουν ότι «δεν είναι ελέφαντες». Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι με την ΚΥΑ:

✱ Μειώθηκαν στο 1/3 οι εκτάσεις για τα νεαρά ζώα σε όλους τους νεοεισερχόμενους, ενώ διατηρούνται για τους παλιούς.

✱ Απώλεσαν τμήμα ή και ολόκληρη την ενίσχυσή τους κτηνοτρόφοι που δέχθηκαν άρτιο επιτόπιο έλεγχο το 2020.

✱ Αντί να εντοπίζονται και να τιμωρούνται παραδειγματικά οι λίγοι που εισπράττουν παράνομα επιδοτήσεις, όλοι σχεδόν οι αγρότες θεωρούνται εξαρχής ύποπτοι.

✱ Δεν προβλέπονται έλεγχοι στα συμβόλαια ιδιωτικών εκτάσεων και δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο υποχρέωσης των κτηνοτρόφων να διατηρούν τις ιδιωτικές εκτάσεις για κάποια χρόνια.

Από την άλλη, το ΥΠΑΑΤ εξηγεί ότι χάρη στην παρέμβασή του «απελευθερώνονται προς διάθεση στους κτηνοτρόφους περισσότεροι δημόσιοι βοσκότοποι, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη του στόχου για το 2022 για παύση εφαρμογής της τεχνικής λύσης». Εδώ προκύπτει το εξής παράδοξο, ότι η τεχνική λύση ούτε δεσμεύει, ούτε απελευθερώνει εκτάσεις, απλώς διαμοιράζει τις δημόσιες βοσκοτοπικές εκτάσεις στους κτηνοτρόφους, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που θέτει ο ίδιος ΟΠΕΚΕΠΕ. Κατά συνέπεια, οι οριζόντιες περικοπές που περιγράφει η ΚΥΑ δεν έχουν καμία σχέση με την τεχνική λύση. Για την επίλυση του θέματος, το ΥΠΑΑΤ γνωρίζει ότι θα έπρεπε να εφαρμόζει ήδη ένα πλαίσιο διαχείρισης των βοσκότοπων.

Οι χαμένοι και οι κομμένοι

Φέτος, η χορήγηση της προκαταβολής ανήλθε σε 633.434.763,44 ευρώ, ποσό μειωμένο σε σχέση με το έτος ενίσχυσης 2020. Ωστόσο, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι φέτος εφαρμόστηκε στην προκαταβολή η γραμμική μείωση της αξίας των Δικαιωμάτων Βασικής Ενίσχυσης σε ποσοστό 2,09% λόγω δημοσιονομικής πειθαρχίας και γραμμική μείωση στην αξία όλων των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης σε ποσοστό 2,5% για την κάλυψη των περιπτώσεων χορήγησης δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης από το Εθνικό Απόθεμα σε γεωργούς νεαρής ηλικίας και σε γεωργούς που αρχίζουν την γεωργική τους δραστηριότητα.

Πέρσι, οι γραμμικές μειώσεις δεν εφαρμόστηκαν στην προκαταβολή, αλλά κατά τη συμπληρωματική πληρωμή του Δεκεμβρίου. Αυτός είναι και ένας σημαντικός λόγος που εξηγεί και τα μειωμένα ποσά που έλαβαν ως φετινή προκαταβολή πολλοί παραγωγοί.

Άλλος ένας σημαντικός λόγος σχετίζεται και με τα ευρήματα των ελέγχων. Σύμφωνα με πληροφορίες, εκτιμάται ότι περίπου 45 εκατ. ευρώ –που δεν πληρώθηκαν– αντιστοιχούν σε παραγωγούς που είτε δεν υπέβαλαν ΕΑΕ 2021, είτε η αίτησή τους κρίθηκε απαράδεκτη, είτε κυρίως υπέβαλαν αίτηση, αλλά δεν δήλωσαν εκτάσεις που λαμβάνουν δικαιώματα.