«Ο αγροτικός τουρισμός μπορεί να αποφέρει οικονομικά και δημογραφικά οφέλη στις αγροτικές κοινότητες και να συμβάλλει στη διατήρηση των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς», αποφαίνονται όχι μόνο τα υψηλά κλιμάκια της Κομισιόν, αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, που υπογραμμίζουν ωστόσο ότι πρόκειται για έναν κλάδο που παραμένει εκτεθειμένος σε πολλούς κινδύνους και κρίσεις, όπως πανδημίες και την Κλιματική Αλλαγή.
Ο βιώσιμος τουρισμός αποτελεί μονόδρομο, με την ευρωπαϊκή ατζέντα για τον τουρισμό με ορίζοντα το 2030 να προσδιορίζει τέσσερις προτεραιότητες: την πράσινη μετάβαση του τουρισμού, την ψηφιακή του μετάβαση, την ανθεκτικότητα του κλάδου και την ενίσχυση των δεξιοτήτων για το εργατικό δυναμικό του.
Προκλήσεις
Έκθεση της Κομισιόν αναγνωρίζει ότι οι απομακρυσμένες, αλλά και οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ, μπορούν να προσφέρουν «μοναδικές φυσικές και πολιτιστικές εμπειρίες στους επισκέπτες, ταυτόχρονα όμως μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα περιορισμένης συνδεσιμότητας όσον αφορά τις μεταφορές ή την ψηφιακή συνδεσιμότητα». Αυτό εξάλλου επιβεβαιώνει και έρευνα που διεξήγαγε πριν από λίγους μήνες ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, σε 79 κράτη-μέλη του. Με βάση τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας, η μεγαλύτερη πρόκληση για την αγροτική ανάπτυξη μέσω του τουρισμού είναι η απουσία υποδομών στις αγροτικές περιοχές (ελλείψεις σε δρόμους, λιμάνια, αεροδρόμια).
Άλλη μία μεγάλη πρόσκληση αποτελεί η ερήμωση της υπαίθρου, καθώς μεταναστεύουν προς τα μεγάλα αστικά κέντρα οι κάτοικοί της, με την απουσία δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης να βρίσκεται στην τρίτη σειρά των προβλημάτων. Εξίσου σημαντικές προκλήσεις είναι οι περιορισμοί στην πρόσβαση ή διαχείριση χρηματοοικονομικών πόρων, οι περιορισμοί στην ανάπτυξη καινοτόμων τουριστικών προϊόντων, η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, κ.ά.
Στην Ελλάδα, η διασύνδεση μεταξύ του κλάδου του τουρισμού και του κλάδου της αγροδιατροφής δεν έχει ευδοκιμήσει, τουλάχιστον στον επιθυμητό βαθμό, όπως προκύπτει από την έρευνα της διαΝΕΟσις. Η διασύνδεση αυτή αφορά τόσο το τουριστικό προϊόν της χώρας γενικότερα, όσο και εκφάνσεις του θεματικού τουρισμού που έχουν στον πυρήνα τους τα αγροδιατροφικά προϊόντα και την κουλτούρα της αγροδιατροφής, όπως ο γαστρονομικός τουρισμός και ο αγροτουρισμός.
Την ίδια ώρα, τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στον ευρωπαϊκό τουρισμό αναδεικνύει η έκθεση «Regional Impact of Climate Change on European Tourism Demand» της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει μια θέση μεταξύ των μεσογειακών χωρών που θα πληγούν περισσότερο.
Σύμφωνα με το σενάριο που προβλέπει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3°C και 4°C, αναμένονται σημαντικές αλλαγές ως προς τη ζήτηση, με προορισμούς που βρίσκονται στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη να γίνονται περισσότερο ελκυστικοί για τους ταξιδιώτες σε αντίθεση με περιοχές της Νότιας Ευρώπης και συγκεκριμένα της Μεσογείου, που εκτιμάται ότι θα αποδυναμωθούν τουριστικά.
Μετασχηματισμός
Ο μετασχηματισμός του τουρισμού αποτελεί άμεση αναγκαιότητα, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό να αναγνωρίζει τον αγροτουρισμό ως ένα από τα βασικά στοιχεία για τη διατήρηση των εθνικών οικονομιών, καθώς ανακάμπτουν και ανασυγκροτούνται. Για την επιτάχυνση αυτού του μετασχηματισμού, σύμφωνα με τον Οργανισμό, απαιτούνται:
✱ Τοποθέτηση του τουρισμού ως στρατηγικού πυλώνα στις πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης.
✱ Τουρισμός προς όφελος των αγροτικών κοινοτήτων: Οικοδομώντας έναν δίκαιο, χωρίς αποκλεισμούς, ανθεκτικό και βιώσιμο τομέα.
✱ Καινοτομία, τεχνολογία και ψηφιοποίηση.
✱ Ανάπτυξη προϊόντων και ενσωμάτωση της αλυσίδας αξίας για μια βιώσιμη και βελτιωμένη ταξιδιωτική εμπειρία.
✱ Προώθηση βιώσιμων πολιτικών και πρακτικών σε αγροτικούς προορισμούς.
Οι δράσεις πολιτικής της ΕΕ συμβάλλουν στη διασφάλιση της ανθεκτικότητας του αγροτικού τουρισμού και η ΚΑΠ περιλαμβάνει επιλογές χρηματοδότησης για τον επισιτιστικό τουρισμό και τη διαφοροποίηση των εκμεταλλεύσεων, υπηρεσίες οικοσυστήματος που ενισχύουν τον φυσιοτουρισμό, καθώς και άλλες ευκαιρίες αγροτικής ανάπτυξης στον πολιτιστικό τουρισμό.
Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για αγροτουριστικά έργα έως το 2027 διατίθεται μέσω των Εθνικών Στρατηγικών Σχεδίων της ΚΑΠ, καθώς και από άλλες πηγές της ΕΕ. Η τουριστική κατάρτιση υποστηρίζεται μέσω διαφόρων κονδυλίων και η πολιτική συνοχής της ΕΕ συνεχίζει να υποστηρίζει τις τουριστικές υποδομές. Η χρηματοδότηση της ΚΑΠ εξαρτάται από την απόδοση των αποτελεσμάτων. Μέσω της ΚΑΠ, χιλιάδες Τοπικές Ομάδες Δράσης LEADER στην ΕΕ είναι σε θέση να παρέχουν επιχορηγήσεις (και πιθανώς μικροπιστώσεις, ανάλογα το κράτος-μέλος) για μικρής κλίμακας έργα αγροτικού τουρισμού που μπορούν να ωφελήσουν τόσο τους κατοίκους της περιοχής, όσο και τους επισκέπτες.
Στην προηγούμενη ΚΑΠ, ο τουρισμός κατείχε επίσης εξέχουσα θέση στο χαρτοφυλάκιο έργων διακρατικής συνεργασίας του LEADER, που περιλαμβάνει τον τουρισμό αγροκτημάτων και τροφίμων, τον φυσιοτουρισμό και τον πολιτιστικό τουρισμό.
Επιχειρηματικά έργα
Όπως αναφέρει η Κομισιόν, οι επιχορηγήσεις είναι διαθέσιμες και τα χρηματοδοτικά μέσα, όπως δάνεια, εγγυήσεις ή μετοχικά κεφάλαια μπορούν να είναι αποτελεσματικά για την παροχή επιδοτούμενης πίστωσης και την κάλυψη των χρηματοδοτικών κενών για τους αγροτικούς τουριστικούς φορείς.
Με δεδομένο ότι τα έργα αγροτικού τουρισμού είναι κατά κύριο λόγο επιχειρηματικά έργα, τα προγράμματα που προσφέρουν επιδοτούμενα δάνεια, τραπεζικές εγγυήσεις ή ακόμη και ίδια κεφάλαια μπορούν να παρέχουν πολύ ισχυρά κίνητρα για τη βελτίωση των προσφορών αγροτικού τουρισμού -ειδικά όταν συνδυάζονται με επιλογές επιχορήγησης για βασικές προκαταρκτικές εργασίες σχετικά με τη σκοπιμότητα του έργου.
Η χρηματοδότηση InvestEU και οι πηγές συμβουλών fi-compass είναι πολύτιμες για αυτούς τους σκοπούς. Επιπλέον, υπάρχουν εργαλεία χρηματοδότησης για αγροτικά τουριστικά έργα εδαφικής κλίμακας, που μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν σε ευρωπαϊκές ορεινές περιοχές, νησιωτικές ομάδες, κ.ά.
