Η συμβολαιακή γεωργία στα κηπευτικά που προορίζονται για βιομηχανική χρήση είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη του κλάδου των κατεψυγμένων λαχανικών. Μέσα στην τελευταία 20ετία, έχει καταγράψει μεγάλη ανάπτυξη, με νέες εταιρείες να μπαίνουν στον χώρο και να διευρύνουν την γκάμα και τις ποσότητες των εγχώριων κατεψυγμένων κηπευτικών σε όλα τα κανάλια διάθεσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τέτοιων προϊόντων που καταναλώνονταν στη χώρα, περίπου το 80%, υπολογίζεται ότι προερχόταν από εισαγωγές, ενώ ήταν μετρημένες οι εταιρείες που έκαναν –πολύ μικρές– παραγωγές εγχώριων κηπευτικών. Σήμερα, στον κλάδο δραστηριοποιούνται περισσότερες από 30 εταιρείες, που απορροφούν σημαντικές ποσότητες της παραγωγής, αν και εμφανίζεται μεγάλη συγκέντρωση, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο κυρίαρχος παίκτης συγκεντρώνει περισσότερο από το 60% των πωλήσεων, σύμφωνα με κύκλους της αγοράς.
Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι, τουλάχιστον στα είδη που παράγονται σε ευρεία κλίμακα στη χώρα, όπως τα φρέσκα φασολάκια, ο αρακάς και το σπανάκι –που τα τελευταία χρόνια μπήκε δυναμικά στη συμβολαιακή–, υπάρχει δυνατότητα πλήρους κάλυψης της εγχώριας κατανάλωσης, η οποία συνολικά στα κατεψυγμένα λαχανικά ανέρχεται σε 35.000 τόνους τον χρόνο.
Δυνατότητα για δεύτερη καλλιέργεια και εξασφαλισμένη διάθεση της παραγωγής
«Όλα τα λαχανικά που πάνε για κατάψυξη καλλιεργούνται με συμβόλαια. Κανένας δεν ξεκινάει να βάλει βιομηχανικά κηπευτικά εάν δεν έχει εξασφαλίσει πού θα δώσει την παραγωγή του», μας είπε ο παραγωγός Κώστας Κωνσταντινίδης από την Πέλλα. Ο ίδιος αναδεικνύει ως σημαντικό πλεονέκτημα της συμβολαιακής γεωργίας στα λαχανικά το γεγονός ότι παρέχει τη δυνατότητα της διπλής καλλιέργειας, και, όπως μας είπε, «βάζοντας μια πρώιμη παραγωγή, ουσιαστικά χρηματοδοτείς και την υπόλοιπη γεωργία».
Συγκεκριμένα, στην περιοχή της Πέλλας, όπου δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός εταιρειών κατεψυγμένων λαχανικών, «συμβολαιακή για λαχανικά που παίρνουν τα εργοστάσια κάνουν κυρίως αγρότες που θέλουν να βάλουν δεύτερες καλλιέργειες, οι οποίες ενισχύουν τα χωράφια και τους δίνουν ένα συμπληρωματικό σίγουρο εισόδημα. Ο αρακάς, για παράδειγμα, ενισχύει το χωράφι σε άζωτο. Στην ουσία είναι σαν να κάνεις αμειψισπορά. Τον Γενάρη βάζεις αρακά, τέλη Απρίλη-αρχές Μάη μαζεύεται, από πίσω βάζεις βαμβάκι ή καλαμπόκι και πάμε για δεύτερη παραγωγή. Φασολάκια βάζουν δύο φορές τον χρόνο, ένα πρώιμο που είναι χαμηλής παραγωγικότητας και ένα όψιμο μετά. Κανένας δεν βάζει λαχανικά αυτού του τύπου εάν δεν κάνει διπλή καλλιέργεια. Με αυτόν τον τρόπο μειώνουν το κόστος της γης, το κόστος του νερού, μειώνουν τα ανελαστικά κόστη», τονίζει.
Ο παραγωγός Γιώργος Δοξόπουλος, μέλος του ΘΕΣγη, καλλιεργεί εδώ και δύο χρόνια 70 στρέμματα με μπρόκολο, στο πλαίσιο του προγράμματος συμβολαιακής γεωργίας του συνεταιρισμού με τον Μπάρμπα Στάθη. Μιλώντας στην «Ύπαιθρο Χώρα», τόνισε ότι η συμβολαιακή, μεταξύ άλλων, παρέχει την ασφάλεια της εξασφαλισμένης τιμής και πληρωμής και της διάθεσης της παραγωγής και συνεπάγεται μείωση του κόστους. Από την άλλη μεριά, όμως, συμπλήρωσε, επειδή οι εταιρείες ενδιαφέρονται για μεγάλες ποσότητες, δεν είναι εύκολο για τους παραγωγούς με μικρές εκμεταλλεύσεις λίγων στρεμμάτων να ενταχθούν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα. Ως προς αυτό, είναι σημαντικός ο ρόλος των συνεταιρισμών, που συγκεντρώνουν ποσότητες από τα μέλη τους, και ταυτόχρονα διαπραγματεύονται από καλύτερη θέση για λογαριασμό των παραγωγών. Η συμβολαιακή γεωργία, κατά τον ίδιο, «και όχι μόνο στα κηπευτικά, είναι το μέλλον και η διέξοδος» για τους αγρότες.
Η σκοπιά των εταιρειών
Ευρείας κλίμακας είναι η συμβολαιακή σχέση των παραγωγών της Θράκης με εταιρείες κατεψυγμένων λαχανικών, στις οποίες προωθούν την παραγωγή τους.
Σχέσεις εμπιστοσύνης με τους παραγωγούς του Βόρειου Έβρου έχει αναπτύξει η Hellas Frost-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΕ, που εφαρμόζει τη συμβολαιακή γεωργία από την ίδρυσή της, το 1998. Η εταιρεία, που διακινεί τα προϊόντα της πανελλαδικά με την επωνυμία ΑΙΝΟΣ, απορροφά ετησίως 5.000 τόνους, με δυνατότητα να φτάσουν στους 7.000. Οι συνεργαζόμενοι παραγωγοί καλλιεργούν φασολάκια τριών ειδών, αρακά, σπανάκι, πράσο και κρεμμύδι στις παραποτάμιες περιοχές του Έβρου, του Άρδα και του Ερυθροποτάμου, σε έκταση περίπου 7.000 στρεμμάτων, σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή, Γιάννη Παυλούδη.
Τα στρέμματα που καλλιεργούνται ετησίως είναι σταθερά, μας είπε, όπως και η συνεργασία με τους καλλιεργητές. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα κηπευτικά που παρουσιάζουν ανοδική τάση είναι ο αρακάς και τα φασόλια, όπως επίσης και το σπανάκι. «Η παραγωγική διαδικασία γίνεται υπό αυστηρές συνθήκες, με τα πλέον σύγχρονα μέσα παραγωγής και την επίβλεψη εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού», τονίζει ο κ. Παυλούδης. Σημειώνει, ακόμη, ότι η τιμή παραγωγού είναι σταθερή, προσθέτοντας πως η ομάδα της συμβολαιακής εμπλουτίζεται κάθε χρόνο με νέους παραγωγούς, οι οποίοι ενδέχεται να σπείρουν έως τρεις φορές σε έναν χρόνο. Ο καιρός φέτος, βέβαια, δεν είναι ευνοϊκός, γιατί δεν έκανε χειμώνα, κάτι το οποίο δυσκολεύει τα πράγματα. Μέχρι στιγμής, έχουν αποφευχθεί οι πλημμύρες από την αύξηση των υδάτων σε Τουρκία και Βουλγαρία και εκτιμά ότι δεν διαφαίνεται κάποιο πρόβλημα.
Η συμβολαιακή γεωργία είναι σημαντική για την Hellas Frost, αλλά απαιτούνται αναπροσαρμογές, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εταιρείας, για αυτό και βρίσκονται σε συζητήσεις με τις τράπεζες.
Η Άρδας Frost AE, με έδρα την Ορεστιάδα, δραστηριοποιείται στον κλάδο των κατεψυγμένων λαχανικών από το 1997 και σήμερα έχει φτάσει να συνεργάζεται με περίπου 180 παραγωγούς της ευρύτερης περιοχής, που καλλιεργούν συμβολαιακά κοντά στα 5.500-6.000 στρέμματα. Ειδικότερα, η εταιρεία παραλαμβάνει μέσω της συμβολαιακής αρακά από 2.500-3.000 στρέμματα, φασολάκια πλατιά και στρογγυλά από 1.500-2.000 στρέμματα και καλαμπόκι από 1.000 στρέμματα και από μικρότερες εκμεταλλεύσεις χάντρες. «Τα στρέμματα παραμένουν πάνω-κάτω σταθερά. Ο προγραμματισμός για το πόσα θα σπείρουμε εξαρτάται από τις πωλήσεις που έχουμε», μας είπε ο επικεφαλής της εταιρείας, Μιχάλης Στράντζαλης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εταιρεία διακινεί περίπου 3.000-4.000 τόνους κατεψυγμένων λαχανικών τον χρόνο με το δικό της brand και οι μεγαλύτερες ποσότητες, στη δεκάκιλη συσκευασία, διοχετεύονται σε κανάλια της χονδρικής πώλησης.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, όπως παρατηρεί ο κ. Στράντζαλης, η πρόσβαση στα ράφια των σούπερ μάρκετ είναι δύσκολη. «Η όξυνση του ανταγωνισμού τα τελευταία χρόνια και οι όροι που θέτουν οι μεγάλες αλυσίδες του λιανεμπορίου, καθιστούν δύσκολο για μικρότερες εταιρείες να βρεθούν στα ράφια τους», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η εταιρεία κάνει κάποιες εξαγωγές κυρίως στη Βουλγαρία και μικρότερες ποσότητες στη Γερμανία, «γιατί δεν μπορούμε να αντέξουμε ανταγωνιστικά στην Ευρώπη». Ο ίδιος αποδίδει τις δυσκολίες στα χαμηλότερα κόστη, τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και στα μεταφορικά, σε σύγκριση με χώρες όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία κ.ο.κ. Από την άλλη μεριά, οι δασμοί που επιβαρύνουν τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα στη γειτονική Τουρκία, σε αντίθεση με τα τουρκικά, που εισάγονται αδασμολόγητα, βάσει των όσων ισχύουν στο πλαίσιο της προενταξιακής διαδικασίας για την γείτονα, υψώνουν φραγμούς στην προοπτική εξαγωγικής διεξόδου «σε μια αγορά που είναι δίπλα μας, αφού στα 250 χλμ. έχουμε μια αγορά από… τρεις Ελλάδες», όπως μας είπε χαρακτηριστικά ο κ. Στράντζαλης.
Η Βιομηχανία Κατεψυγμένων Αγροτικών Προϊόντων Θράκης ΙΩΑΝΝΟΥ, που ξεκίνησε τη δραστηριότητά της το 1977 ως μονάδα επεξεργασίας και αποφλoίωσης πατάτας και το 1986 «μπήκε» στα κατεψυγμένα λαχανικά, συνεργάζεται με παραγωγούς από τους πέντε νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, από το Νευροκόπι μέχρι τον Έβρο. Τα προϊόντα της εταιρείας είναι τα φασολάκια, ο αρακάς, οι πιπεριές, η μπάμια, το κουνουπίδι, το μπρόκολο, το σπανάκι, το καρότο, τα οποία διατίθενται στα σούπερ μάρκετ μέσα από τα κανάλια της λιανικής και της χονδρικής.
«Συνεργαζόμαστε με παραγωγούς επί 15 και 20 χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις συνεχίζεται η συνεργασία με τα παιδιά τους. Η μεγάλη παραγωγικότητα της εταιρείας είναι η προτηγανισμένη πατάτα, που αντιπροσωπεύει το 60%-70% του όγκου των παραγόμενων προϊόντων», εξηγεί η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος, Χρύσα Ιωάννου, προσθέτοντας ότι οι παραγωγοί συμβάλλονται με την υποχρέωση καλλιέργειας συγκεκριμένων ποικιλιών. Σημειώνει ότι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις κυμαίνονται ανάλογα με τη χρονιά και τις καιρικές συνθήκες και ο μέσος όρος είναι περίπου 2.500 στρέμματα. «Η σχέση με τους παραγωγούς είναι εξασφαλισμένη ως προς την τιμή, αλλά και την ποσότητα. Για παράδειγμα, φέτος ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά για την πατάτα, λόγω υπερβολικής παραγωγής και μειωμένης ζήτησης, αλλά εμείς τηρήσαμε τα συμβόλαιά μας στις τιμές που είχαμε συμφωνήσει. Ο Έλληνας αγρότης πρέπει να κατανοήσει ότι για να καλλιεργεί οφείλει να έχει εξασφαλίσει την πώληση του προϊόντος σε μια σταθερή τιμή, σε ποσοστό 80%», περιγράφει η κα Ιωάννου, εξηγώντας ότι η ελεύθερη αγορά κάθε χρόνο μεταβάλλεται.
Αύξηση στρεμμάτων και ένταξη νέων προϊόντων από τον ΘΕΣγη
Έχοντας ξεκινήσει τη «σχέση» του με τη συμβολαιακή γεωργία με 200 στρέμματα σπανάκι, ο Συνεταιρισμός Αγροτών Θεσσαλίας ΘΕΣγη, σήμερα «μετράει» 2.350 στρέμματα καλλιέργειας κηπευτικών και περισσότερους από 4.000 τόνους παραγωγής. Μάλιστα, ο απολογισμός αυτής της συνεργασίας είναι τόσο ενθαρρυντικός, ώστε ο συνεταιρισμός, όπως μας ενημερώνουν, σχεδιάζει την αύξηση των στρεμμάτων στις υπάρχουσες καλλιέργειες που προορίζονται για κατεψυγμένα λαχανικά, ενώ συζητά την ένταξη νέων προϊόντων όπως το παντζάρι και το πεπόνι, και επενδύει στις καλλιέργειες υπό κάλυψη.
«Αρχικά ξεκινήσαμε με καλλιέργεια σπανακιού, στη συνέχεια καλλιεργήσαμε μπρόκολο και αρακά και τελευταία εισάγαμε τα φυλλώδη λαχανικά, που είναι και η πιο απαιτητική καλλιέργεια», αναφέρει ο πρόεδρος του συνεταιρισμού, Παναγιώτης Καλφούντζος.
Αποτιμώντας τα πλεονεκτήματα που περιλαμβάνει η συμβολαιακή γεωργία για τους παραγωγούς, ο κ. Καλφούντζος σημειώνει τη μείωση του ρίσκου και το γεγονός ότι μέσω της συμβολαιακής εξυπηρετείται η καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων, καθώς το υψηλό κόστος αντισταθμίζεται από τη συμφωνημένη τιμή πώλησης και την ποσότητα. Ακόμη, παρέχεται η δυνατότητα επενδύσεων από τους παραγωγούς σε πάγιο εξοπλισμό, για μείωση του κόστους παραγωγής, και χρηματοδότηση από τραπεζικά ιδρύματα. Δεν παραλείπει, ωστόσο, να επισημάνει ως μειονεκτήματα το μικρότερο περιθώριο κέρδους και τη δέσμευση για παράδοση ποσοτήτων που συμπεριλαμβάνονται στα συμβόλαια.
Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι του ΘΕΣγη εκτιμούν ότι η συμβολαιακή γεωργία αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για αύξηση των εξαγωγών, μέσω αντίστοιχων συμφωνιών με εταιρείες του εξωτερικού και ακόμη ότι παρέχεται η δυνατότητα για αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων, με την είσοδο περισσότερων παραγωγών, καθώς προσφέρεται για δεύτερη συμπληρωματική καλλιέργεια.
Αναλυτικά, η συμβολαιακή για τον ΘΕΣγη αποτυπώνεται με αριθμούς σε 1.000 στρέμματα και παραγωγή 2.000 τόνων σπανάκι, από 15 παραγωγούς, 800 στρέμματα και 1.300 τόνοι μπρόκολο και κουνουπίδι, όπου συμμετέχουν 25 παραγωγοί, 250 στρέμματα και 500 τόνοι φυλλώδη λαχανικά, όπως μαρούλι, iceberg και ραντίτσιο, που καλλιεργούνται από 8 παραγωγούς και 300 στρέμματα με 250 τόνους αρακά, από 4 παραγωγούς.
Ρεπορτάζ: Μαρία Αμπατζή, Μελίνα Ζιάγκου
