SoFar: Η κοινωνική γεωργία ως εργαλείο ενδυνάμωσης των γυναικών στην ύπαιθρο

Σε μια εποχή που οι προκλήσεις της αγροτικής Ευρώπης απαιτούν νέες λύσεις, η κοινωνική γεωργία αναδύεται ως ένας πολλά υποσχόμενος δρόμος για την ενδυνάμωση των γυναικών στην ύπαιθρο. Πρόκειται για μια μορφή γεωργικής δραστηριότητας που ενσωματώνει κοινωνικές υπηρεσίες, από τη φροντίδα ηλικιωμένων μέχρι την εκπαίδευση παιδιών, και η οποία φαίνεται να ευνοεί τις γυναίκες που επιθυμούν να συνδυάσουν την κοινωνική προσφορά με την επιχειρηματικότητα. Η κοινωνική γεωργία προσφέρει στις γυναίκες τη δυνατότητα να παραμείνουν στον τόπο τους και να αποκτήσουν οικονομική ανεξαρτησία, δίνοντάς τους πιο ενεργό ρόλο στην ύπαιθρο.

Τα παραπάνω καταγράφονται στην έκθεση «Sustainable Rural Regions through Women Social Agripreneurship and Social Farming», του ευρωπαϊκού έργου SoFar. Η έκθεση αναφέρεται, μεταξύ άλλων, σε παραδείγματα χωρών στις οποίες οι γυναίκες εφαρμόζουν δραστηριότητες κοινωνικής γεωργίας, καθώς και στις δεξιότητες που απαιτούνται για να ανθήσει η κοινωνική γεωργία στην ύπαιθρο.

Από αφανείς εργάτριες σε ορατές δημιουργούς

Η παραδοσιακή εικόνα της γυναίκας στην ύπαιθρο –της «αφανούς» εργάτριας στα χωράφια, που εργάζεται σκληρά, χωρίς επίσημη αναγνώριση– μετασχηματίζεται. Σε χώρες όπως η Γερμανία, η Σλοβενία και η Πορτογαλία, όλο και περισσότερες γυναίκες αξιοποιούν τις κοινωνικές, παιδαγωγικές ή και περιβαλλοντικές τους σπουδές για να δημιουργήσουν μικρές κοινωνικές επιχειρήσεις εντός ή γύρω από τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Στη Βαυαρία, για παράδειγμα, γυναίκες με κοινωνικές σπουδές αναπτύσσουν δράσεις όπως παιδικούς σταθμούς σε αγροκτήματα, απασχόληση ατόμων με αναπηρία και φροντίδα ηλικιωμένων.

Οι γυναίκες οδηγούν τη βιώσιμη στροφή στην Πορτογαλία

Στην Πορτογαλία, γυναίκες εγκαταλείπουν τις πόλεις και επενδύουν στη γεωργία με κοινωνικό και οικολογικό προσανατολισμό. Μέσα από την κοινωνική γεωργία ενισχύουν τη συμμετοχή ευάλωτων ομάδων, προσφέροντας θεραπευτικά οφέλη και αναζωογονώντας τις τοπικές κοινότητες.

Κοινοτική παράδοση και γυναικεία καινοτομία στη Σλοβενία

Στη Σλοβενία, η κοινωνική γεωργία βασίζεται σε ένα ισχυρό υπόβαθρο κοινοτικής ζωής. Εκεί, οι γυναίκες ηγούνται συνεταιριστικών εγχειρημάτων που ενσωματώνουν τη φροντίδα, την εκπαίδευση και την αειφορία στο αγροτικό μοντέλο. Οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, όπως το πρόγραμμα LEADER, δίνουν ώθηση σε γυναικείες πρωτοβουλίες.

Εκπαιδευμένες και αποφασισμένες οι Γερμανίδες

Στη Γερμανία, ιδιαίτερα στη Νότια, οι γυναίκες συνδυάζουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο με επιχειρηματικό πνεύμα, μετατρέποντας οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε πολυχώρους κοινωνικής φροντίδας. Οι ίδιες εντοπίζουν ευκαιρίες, αξιοποιούν υφιστάμενες υποδομές και δίνουν νέα ζωή στην αγροτική επιχειρηματικότητα.

Οι απαιτούμενες δεξιότητες

Οι γυναίκες της υπαίθρου που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα της κοινωνικής γεωργίας ή να γίνουν κοινωνικές αγρότισσες-επιχειρηματίες (social agripreneurs) χρειάζονται ένα σύνολο δεξιοτήτων που συνδυάζει γεωργική γνώση, κοινωνικές δεξιότητες και επιχειρηματική ικανότητα. Σύμφωνα με την έκθεση, οι βασικές δεξιότητες που απαιτούνται είναι οι εξής:

• Γνώσεις αγροτικής παραγωγής και βιωσιμότητας

1. Οικολογικές και βιολογικές πρακτικές καλλιέργειας.
2. Ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.
3. Κατανόηση των τοπικών παραγωγικών συνθηκών.

• Κοινωνικές και θεραπευτικές δεξιότητες

1. Βασικές δεξιότητες φροντίδας (π.χ. για ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρία, παιδιά).
2. Ενσυναίσθηση, επικοινωνία, υπομονή.
3. Παιδαγωγικές ικανότητες (ειδικά σε περιβάλλον φυσικής μάθησης).

• Επιχειρηματικές και οργανωτικές δεξιότητες

1. Κατανόηση βασικών αρχών επιχειρηματικότητας και μάρκετινγκ.
2. Διοίκηση μικρών επιχειρήσεων ή συνεταιρισμών.
3. Εύρεση και αξιοποίηση ευκαιριών χρηματοδότησης.

• Διαχείριση έργων και πόρων

1. Σχεδιασμός και υλοποίηση κοινωνικών προγραμμάτων σε αγροτικό περιβάλλον.
2. Αξιοποίηση εγκαταστάσεων του αγροκτήματος για κοινωνικούς σκοπούς.
3. Οργάνωση ανθρώπινου δυναμικού (π.χ. εθελοντών ή προσωπικού υποστήριξης).

• Ψηφιακές και επικοινωνιακές δεξιότητες

1. Χρήση διαδικτύου και social media για προώθηση δράσεων ή προϊόντων.
2. Δημιουργία ψηφιακής παρουσίας (π.χ. ιστοσελίδας, e-shop).
3. Δικτύωση και συνεργασία με άλλες οργανώσεις ή φορείς.

• Προσωπική ανάπτυξη και ηγετικές ικανότητες

1. Ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και ικανότητας λήψης αποφάσεων.
2. Διαχείριση χρόνου και στρες.
3. Ενεργή συμμετοχή σε κοινοτικές και συλλογικές διαδικασίες.

Πολλές γυναίκες αποκτούν αυτές τις δεξιότητες μέσα από εμπειρική μάθηση ή τυπική/μη τυπική εκπαίδευση, αλλά το έργο SoFar τονίζει την ανάγκη για στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης που να καλύπτουν αυτές τις απαιτήσεις.

Ενίσχυση γυναικών

Η εκπαίδευση είναι ίσως το πιο κρίσιμο εργαλείο για την ενδυνάμωση των γυναικών στην κοινωνική γεωργία και γενικότερα στην αγροτική επιχειρηματικότητα. Η έκθεση SoFar επισημαίνει πολλούς τρόπους με τους οποίους η εκπαίδευση μπορεί να ενισχύσει τις γυναίκες της υπαίθρου σε επίπεδο τόσο γνώσεων, όσο και αυτοπεποίθησης, δικτύωσης και πρόσβασης σε ευκαιρίες. Πιο αναλυτικά, καταγράφονται τα εξής:

• Ενδυνάμωση μέσω γνώσης

1. Ενίσχυση τεχνικών δεξιοτήτων: Μαθαίνουν σύγχρονες γεωργικές τεχνικές, οικολογικές πρακτικές, μεταποίηση και τυποποίηση προϊόντων.
2. Επιχειρηματική εκπαίδευση: Από σύνταξη επιχειρηματικού πλάνου έως βασικές αρχές μάρκετινγκ, χρηματοοικονομικά, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού.
3. Γνώση δικαιωμάτων και ευκαιριών: Εκπαίδευση σε νομικά ζητήματα, ασφαλιστικά, πρόσβαση σε επιδοτήσεις.

• Ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και ηγεσίας

1. Ενίσχυση της φωνής τους: Μέσα από βιωματική μάθηση, οι γυναίκες αποκτούν σιγουριά να μιλούν δημόσια, να εκπροσωπούν συλλογικά σχήματα και να ηγούνται.
2. Ανάπτυξη soft skills: Επικοινωνία, διαχείριση συγκρούσεων, διαπραγμάτευση.
3. Καλλιέργεια προσωπικής ενδυνάμωσης: Εκπαίδευση που τους επιτρέπει να αποκτήσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους.

• Δημιουργία δικτύων και κοινωνικής υποστήριξης

1. Μέσω της συμμετοχής σε εκπαιδευτικά προγράμματα, οι γυναίκες έρχονται σε επαφή με άλλες γυναίκες με παρόμοια ενδιαφέροντα, με σκοπό τη δημιουργία τοπικών δικτύων αλληλοϋποστήριξης.
2. Μαθαίνουν πώς να ενταχθούν ή να δημιουργήσουν συνεταιρισμούς, συλλόγους ή κοινωνικές επιχειρήσεις.

• Ψηφιακή ένταξη

Από βασική χρήση Η/Υ έως προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες, η εκπαίδευση βοηθά να:

1. Προβάλλουν τα προϊόντα ή τις δράσεις τους online (π.χ. social media, e-shops).
2. Επικοινωνούν με πελάτες και φορείς.
3. Βρίσκουν και αξιοποιούν ευρωπαϊκά ή εθνικά προγράμματα στήριξης.

• Σύνδεση με την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική γεωργία

1. Εκπαίδευση σε έννοιες όπως «πράσινη φροντίδα», «αγροτουρισμός με κοινωνική διάσταση», «θεραπευτική κηπουρική» δίνει νέα προοπτική στη γεωργία και τη ζωή στην ύπαιθρο.
2. Μαθαίνουν πώς να μετατρέψουν την παραδοσιακή γεωργία σε κοινωνικά χρήσιμο και βιώσιμο έργο.

Μέσω της έκθεσης, προτείνονται μεικτά μοντέλα εκπαίδευσης, βιωματικά εργαστήρια, κατάρτιση σε πραγματικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και μεταφορά γνώσης μεταξύ γυναικών με εμπειρία. Η εκπαίδευση δεν είναι μόνο για μετάδοση γνώσης, αλλά και για ενεργοποίηση, συνειδητοποίηση και κινητοποίηση, καταλήγει η έκθεση.