Μόλις μία στις τρεις αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα σε γυναικεία χέρια

Στο περιθώριο το άλλο μισό του... αγρού

Στο περιθώριο το άλλο μισό του... αγρού

Αποτελούν τουλάχιστον το άλλο μισό του… αγρού –για να παραφράσουμε τον Μάο Τσε Τουνγκ–, από τα χέρια τους περνά αιώνες τώρα ένα μεγάλο τμήμα των αγροτικών εργασιών και χωρίς τη στήριξή τους θα ήταν –ακόμη πιο– αμφίβολη η επιβίωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. 

Εντούτοις, οι γυναίκες αγρότισσες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, αλλά και διεθνώς, δεν έχουν λάβει –με ελάχιστες εξαιρέσεις– τη θέση που τους αξίζει στην παραγωγική αλυσίδα, γεγονός που επιβεβαιώνουν τόσο τα στατιστικά στοιχεία όσο και –κυρίως– η ίδια η πραγματικότητα. Η γλώσσα των αριθμών, όπως την περιγράφουν τα στοιχεία που παραχώρησε στην «ΥΧ» η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat), η αρμόδια Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η Ελληνική Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, είναι αποκαλυπτική για τη μειονεκτική –ακόμη– θέση της γυναίκας στην αγροτική παραγωγή. 

Στη χώρα μας, περίπου μία στις τρεις αγροτικές εκμεταλλεύσεις (ποσοστό της τάξης του 33%) έχουν θηλυκό κάτοχο, με την Ελλάδα, πάντως, να βρίσκεται κοντά στον μέσο κοινοτικό όρο. Η εικόνα της ελληνικής υπαίθρου –σε αυτό το επίπεδο– είναι ανάλογη με αυτή σε Ρουμανία, Πορτογαλία και Πολωνία, όπου επίσης το 1/3 των γεωργικών εκμεταλλεύσεων βρίσκεται σε γυναικεία χέρια (στα χαρτιά, τουλάχιστον). Σαφώς καλύτερη είναι η εικόνα στις βαλτικές χώρες, με τις Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία να έχουν τα υψηλότερα ποσοστά γυναικών κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ.

Ειδικά στη Λετονία, σχεδόν ένα στα δύο άτομα, τα οποία έχουν στην ιδιοκτησία τους γεωργικές εκμεταλλεύσεις, είναι γυναίκα (το 48,4%), ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά σε Λετονία και Εσθονία διαμορφώνονται σε 47% και 36%. 

Την αργή (και βασανιστική) αλλαγή της παραπάνω εικόνας αποτυπώνει έκθεση, που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Σύμφωνα με αυτή, μόλις το 29% των ατόμων, τα οποία κατείχαν στην ιδιοκτησία τους γεωργικές εκτάσεις, ήταν γυναίκες το 2007, με το συγκεκριμένο ποσοστό να έχει αυξηθεί μόλις κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες από το 2003.

Πλήρης απασχόληση

Συνολικά, αν και αποτελούν άνω του 50% του συνολικού πληθυσμού στην ΕΕ, μόνο το 45% του συνόλου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές είναι γένους θηλυκού. Στην Ελλάδα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι ακόμη πιο χαμηλό και κυμαίνεται στο 40,5%.

Πάντως, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, στη χώρα μας καταγράφονται σχετικά υψηλά ποσοστά του ενεργού γυναικείου πληθυσμού σε αγροτικές περιοχές, όπως άλλωστε και σε Βουλγαρία (47,6%), Τσεχία (44%), Γερμανία (45,3%) και Εσθονία (49,7%). Η εικόνα γίνεται πιο δυσμενής, όταν τα στατιστικά αφορούν συνθήκες πλήρους απασχόλησης. Σύμφωνα με στοιχεία του 2014, στην Ελλάδα το 38,8% των γυναικών εργαζόταν με καθεστώς πλήρους απασχόλησης και το 53,9% με καθεστώς μερικής απασχόλησης στους τομείς της γεωργίας, της δασοπονίας και της αλιείας.

Την καλύτερη επίδοση στην ΕΕ, όσον αφορά την πλήρη απασχόληση των γυναικών στον αγροτικό τομέα, έχει η Σλοβενία, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 43,6% (και 52,6% για τη μερική απασχόληση), με την Αυστρία να ακολουθεί με 42,1% (55,7% για τη μερική απασχόληση) και τη Ρουμανία να έπεται με 40,7% για την πλήρη απασχόληση (και 50,6% για τη μερική).

Περί εκπαίδευσης

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που αναδεικνύουν τα στατιστικά είναι τα χαμηλά ποσοστά κατάρτισης των γυναικών της υπαίθρου, τα οποία ειδικά για τη χώρα μας είναι άκρως απογοητευτικά: μόλις το 2,2% των γυναικών που διαχειρίζονται αγροτικές εκτάσεις στην Ελλάδα έχει λάβει βασική κατάρτιση και το 97,6% έχει μόνο πρακτική εμπειρία. Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι περίπου εννιά φορές μεγαλύτερος, καθώς το 18,9% των αγροτισσών έχει λάβει βασική κατάρτιση, ενώ το 76,9% έχει μόνο πρακτική εμπειρία. Με αυτά τα δεδομένα, κάθε άλλο παρά προκαλεί εντύπωση ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας μεγαλύτερο κίνδυνο από τη φτώχεια σε σχέση με τους άντρες: 27% έναντι 24%.

Η καθημερινότητα 

Οι γυναίκες της ελληνικής υπαίθρου γνωρίζουν ότι οι στατιστικές λένε τη μισή μόνο αλήθεια, καθώς η πραγματικότητα είναι ακόμη δυσμενέστερη, με την κρίση να έχει ροκανίσει περαιτέρω τη θέση της Ελληνίδας αγρότισσας. Η σχέση των γυναικών του αγροτικού τομέα με την αμειβόμενη εργασία ακόμη και μέχρι σήμερα δεν θεωρείται αυτονόητη, με την αδήλωτη εργασία να χτυπά κόκκινο.

Ακόμη και στην περίπτωση που μιλάμε για αμοιβή, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ αντρών και γυναικών στις αγροτικές περιοχές είναι κατά 10% μεγαλύτερο σε σύγκριση με τις αστικές. Επιπλέον, η πρόσβαση των γυναικών της υπαίθρου στην αγορά εργασίας παραμένει περιορισμένη και οι πιθανότητες να δημιουργήσουν επιχείρηση στον αγροτικό κλάδο είναι από μικρές έως ισχνές. Εξίσου άνιση είναι και η πρόσβαση των γυναικών στην ιδιοκτησία γεωργικής γης. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, οι γυναίκες στην ευρωπαϊκή γεωργία συχνά είναι αποκλειστικά μέλη της οικογένειας των ιδιοκτητών και καταγράφονται ως σύζυγοι του ιδιοκτήτη, με αποτέλεσμα να μη διαθέτουν δικό τους εισόδημα, κάλυψη κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδοτικά δικαιώματα.