Τρόφιμα: Αναζητώντας το «κλειδί» της ανάπτυξης σε μια στάσιμη αγορά

Με οριακή αύξηση στον όγκο και μικρή άνοδο στην αξία έκλεισαν το 2024 οι λιανικές πωλήσεις τροφίμων στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, οι πωλήσεις σε όγκο αυξήθηκαν κατά 0,2% σε σχέση με το 2023 και οι πωλήσεις σε αξία κατά 2,4%, πράγμα που οφείλεται στον πληθωρισμό 2,3%, που είχαν κατά μέσο όρο οι ευρωπαϊκές οικονομίες το 2023.

Μετά από δύο χρόνια κορωνοϊού και δύο χρόνια διεθνών αναταράξεων από τους πολέμους, η ευρωπαϊκή αγορά λιανικού εμπορίου τροφίμων παλεύει να σταθεροποιηθεί και να βρει τα βήματα προς την ανάπτυξη, χωρίς το «δεκανίκι» του πληθωρισμού. Στην αναζήτηση αυτή, προσπαθεί να βοηθήσει η έκθεση «The State of Grocery Retail Europe 2025», που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τη McKinsey & Company και τη EuroCommerce.

Σημειωτέον πως τα στοιχεία της έκθεσης προηγούνται των εμπορικών δασμών, που ανακοίνωσε η αμερικανική κυβέρνηση και των επιπτώσεών τους στην παγκόσμια οικονομία. Με τις εξελίξεις αυτές να μην αντικατοπτρίζονται στην έκθεση, το μέλλον, μάλλον, παραμένει αβέβαιο.

Ωστόσο, η ανάκαμψη το 2025 αναμένεται να αποκτήσει δυναμική, υπό προϋποθέσεις. Τα στελέχη στη λιανική πώληση τροφίμων στην Ευρώπη είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξα από πέρυσι, παρά το γεγονός πως τα επόμενα χρόνια αναμένεται να παραμείνουν απαιτητικά, με χαμηλή αύξηση του όγκου πωλήσεων και διαρκή πίεση στην κερδοφορία. Για να ευδοκιμήσουν οι επιχειρήσεις σε αυτό το ανταγωνιστικό τοπίο, θα μπορούσαν να διπλασιάσουν τους θύλακες ανάπτυξής τους μέσω της διαφοροποίησης, να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του καταναλωτή του μέλλοντος και να αξιοποιήσουν δεδομένα, με εργαλεία όπως η τεχνητή νοημοσύνη.

Ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (ΕΒΕΠ) και μέλος της EuroCommerce, Βασίλης Κορκίδης, επισημαίνει: «Μένει να δούμε την πρόοδο των διαπραγματεύσεων για τους διατλαντικούς δασμούς, μετά και την πρώτη τεχνική συνάντηση μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, αλλά, κυρίως, το αποτέλεσμα της συμφωνίας μετά την εκεχειρία των 90 ημερών. Εν μέσω εξελίξεων, πρέπει, ωστόσο, να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπο στον τομέα του λιανικού και χονδρικού εμπορίου, αφού, παρά το πάγωμα των αντίμετρων, οι καθολικοί δασμοί 10% στις εξαγωγές της ΕΕ παραμένουν σε ισχύ. Η κατάσταση κρίνεται εξαιρετικά κρίσιμη, με αβεβαιότητα γύρω από τις παγκόσμιες εμπορικές ροές, τις διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα, την αύξηση του κόστους και τη μετατόπιση της συμπεριφοράς των καταναλωτών. Καλούμε, λοιπόν, τους φορείς χάραξης πολιτικής, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, να χρησιμοποιήσουν την περίοδο αναστολής και να αξιοποιήσουν στον διαπραγματευτικό διάλογο την οικονομική διπλωματία για την αποκλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων. Ταυτόχρονα, ίσως τώρα είναι η μεγάλη ευκαιρία να συμφωνήσουμε στην οικονομική σημασία της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και να επιταχύνουμε την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας».

Η έρευνα

Η έκθεση «The State of Grocery Retail Europe 2025» διερευνά τις βασικές τάσεις, που διαμορφώνουν τον τομέα πώλησης των τροφίμων. Με βάση συνεντεύξεις με διευθύνοντες συμβούλους παντοπωλείων, έρευνες με περισσότερους από 30 Ευρωπαίους διευθύνοντες συμβούλους και περισσότερους από 14.000 καταναλωτές σε 13 χώρες, η έκθεση επισημαίνει τις διάφορες τάσεις για το 2025.

Τα κύρια θέματα που απασχολούν τα στελέχη των σούπερ μάρκετ αντικατοπτρίζουν μια μεικτή εικόνα. Αναλυτικά, αναζητούν απαντήσεις, σε ερωτήσεις, όπως πώς μπορούν να προσελκύσουν ταυτόχρονα τους αγοραστές με υψηλό εισόδημα, αλλά και εκείνους που εστιάζουν ιδιαίτερα στην τιμή; Τι θα ψάξει ο αγοραστής του αύριο; Πού είναι οι πιο ελκυστικοί θύλακες ανάπτυξης; Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες από τη βιωσιμότητα; Τέλος, πώς μπορούν οι επιχειρήσεις λιανικής των τροφίμων να επωφεληθούν από τα δεδομένα και την τεχνητή νοημοσύνη πιο αποτελεσματικά;

Με βάση τα στοιχεία της έρευνας και των αναλύσεων που πραγματοποιήθηκαν το πρώτο τρίμηνο του 2025, η πίεση του κόστους παραμένει υψηλή, ορισμένες αλυσίδες εφοδιασμού είναι εξαιρετικά ασταθείς και πολλοί αγοραστές, στο χονδρικό εμπόριο τροφίμων, εξακολουθούν να είναι προσεκτικοί, καθώς η οικονομική πίεση επιμένει.

Οι τάσεις

Οι εννέα τάσεις που θα χαρακτηρίσουν την ευρωπαϊκή αγορά λιανικού εμπορίου τροφίμων την επόμενη πενταετία, μέχρι το 2030, είναι οι εξής:

• Χαμηλός ετήσιος δείκτης ανάπτυξης πωλήσεων σε όγκο (0,2%) μέχρι το 2030. Μεγαλύτερη αύξηση αναμένεται στη Νότια και στη Βόρεια Ευρώπη και μικρότερη στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη.
• Αύξηση 1-3 ποσοστιαίες μονάδες στα μερίδια των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (private label) και μετάβαση στις ιδιωτικές μάρκες (private brands).
• Περαιτέρω αύξηση στην προτίμηση των καταναλωτών για προϊόντα υγιεινής διατροφής. Στο σύνολο των καταναλωτών η τάση είναι αυξητική κατά 2%, αλλά στη γενιά Ζ είναι υψηλότερο το ποσοστό.
• Έτοιμο φαγητό για ζέσταμα: Τροφοδοτώντας τη γενιά που δεν μαγειρεύει. Πρόκειται κυρίως για τη γενιά Ζ και τους millennials.
• Η δέσμευση πελατών από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ «ανεβαίνει» επίπεδο, με σκοπό την πιο προσωποποιημένη εξυπηρέτηση.
• Η πρόκληση για τη βιωσιμότητα είναι μπροστά μας. Στο σύνολο η τάση για προϊόντα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο ήταν αρνητική το 2024, αλλά η γενιά Ζ και οι millennials προτιμούν να καταναλώνουν βιώσιμα.
• Περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων λιανικής.
• Επιτάχυνση στις αποδόσεις εταιρειών, που επενδύουν στη χρήση τεχνολογίας.
• Αύξηση 20% ετησίως της διαφήμισης στο λιανικό εμπόριο τροφίμων μέχρι και το 2030. Σύμφωνα με την IAB Europe η διαφημιστική δαπάνη το 2024 στον κλάδο ήταν 14 δισ. ευρώ και το 2028 θα φτάσει τα 31 δισ. ευρώ.