Βιοκαύσιμα: Αλλάζει το ενεργειακό μείγμα της χώρας

Μέσα στα επόμενα 25 χρόνια αλλάζει σημαντικά το ενεργειακό μείγμα της χώρας, κυρίως όσον αφορά την προέλευση των καυσίμων. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Eνέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος (ΥΠΕΝ), η χρήση βιοκαυσίμων, όπως βιοντίζελ και βιοαιθανόλη, θα πρέπει να μειωθεί μέχρι το 2050 κατά 5% ετησίως, όσον αφορά την ανάμειξή τους με τη βενζίνη και το πετρέλαιο από τα διυλιστήρια, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα. Ο λόγος είναι ότι μέχρι το 2050 θα πρέπει να μηδενιστεί η χρήση ορυκτών καυσίμων στις μεταφορές. Ταυτόχρονα, πρέπει να αυξηθεί η χρήση βιομεθανίου, υδρογόνου και δεύτερης γενιάς βιοκαυσίμων (π.χ. από τηγανέλαια) για τις χερσαίες μεταφορές, βιοντίζελ για την ακτοπλοΐα και ειδικού καυσίμου βιολογικής προέλευσης (π.χ. από καμελίνα) για τα αεροσκάφη.

Δυστυχώς, για τη φετινή χρονιά ακόμα οι καλλιεργητές ηλίανθου, που είναι και η ενεργειακή καλλιέργεια με τη μεγαλύτερη έκταση στην Ελλάδα, δεν γνωρίζουν την κατανομή των ποσοτήτων βιοντίζελ, που κάθε χρόνο πρέπει να καθορίζει το ΥΠΕΝ. Ενώ σε άλλες χώρες αυτό γίνεται γνωστό από τον Ιανουάριο, για να μπορέσουν οι παραγωγοί να συνάψουν συμβόλαια και να προχωρήσουν σε σπορά μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο, στην Ελλάδα ολοκληρώνεται η σπορά και φτάνουμε στα μέσα με τέλη Μαΐου για να μάθουμε, τελικά, τις ανάγκες της χώρας σε ποσότητα βιοντίζελ. Φέτος, δεν έχει γίνει ούτε αυτό. Έτσι, τα εργοστάσια βιοκαυσίμων δεν έχουν ακόμα εικόνα των αναγκών τους σε πρώτη ύλη. Μόνο η Ένωση Ορεστιάδας έχει ανακοινώσει προς το παρόν τιμή συμβολαίου για τον παραγωγό ηλίανθου στα 0,40 ευρώ/κιλό, με την περυσινή τιμή να είχε διαμορφωθεί στα 0,47 ευρώ/κιλό.

Τον Δεκέμβριο του 2024, πέρασε από τη Βουλή το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Eνέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), χωρίς όμως να ενημερωθεί ο αγροτικός κόσμος για τις αλλαγές που θα φέρει τα επόμενα χρόνια. Το ΕΣΕΚ ξεκινά με βάση το 2022 και έχει ως δεδομένο ότι χρησιμοποιούμε βιοκαύσιμο αναμειγμένο με ορυκτά καύσιμα κατά 7% στις χερσαίες μεταφορές. Αυτό το βιοκαύσιμο (βιοντίζελ) παράγεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα σε 18 εργοστάσια, με πρώτη ύλη ελαιώδεις ενεργειακές καλλιέργειες (ελαιοκράμβη, ηλίανθο, σόγια, βαμβακόσπορο) και ελαιώδη απόβλητα (χρησιμοποιημένα τηγανέλαια). Μόνο ο ηλίανθος και δευτερευόντως η ελαιοκράμβη καλλιεργούνται κάθε χρόνο σε σχεδόν 1 εκατ. στρέμματα σε όλη την Ελλάδα, με το 40% να βρίσκεται στον Έβρο. Από αυτές τις καλλιέργειες εξαρτώνται όχι μόνο τα 18 εργοστάσια βιοκαυσίμων, αλλά και κλάδοι, όπως η μελισσοκομία.

Όπως αναφέρει το ΕΣΕΚ, «η παραγωγή συμβατικών υγρών βιοκαυσίμων δεν αναπτύσσεται περαιτέρω, προκειμένου να μη δημιουργηθεί πρόβλημα στην προσφορά τροφίμων και ζωοτροφών, σύμφωνα και με την ενωσιακή πολιτική. Το άνω όριο των συμβατικών βιοκαυσίμων ως ποσοστό των καυσίμων μεταφορών διατηρείται στο υφιστάμενο πλαίσιο (βιοντίζελ στο 7%) καθ’ όλη τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης, υποδηλώνοντας τη σταδιακή μείωση της παραγωγής τους σε απόλυτο μέγεθος, καθώς θα φθίνει η κατανάλωση πετρελαϊκών προϊόντων», μέχρι το 2050 που θα πρέπει να μηδενιστεί.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ, η συμμετοχή των προηγμένων βιοκαυσίμων στο καταναλωτικό ενεργειακό μείγμα της χώρας θα ανέλθει στο 4,6% των καυσίμων μεταφορών μέχρι το έτος 2030 και στο 13,2% μέχρι το έτος 2050. Κυριότερος περιορισμός είναι η διαθεσιμότητα πρώτης ύλης και το κόστος παραγωγής, το οποίο όμως έχει πτωτική τάση. Τα προηγμένα υγρά βιοκαύσιμα θα χρησιμοποιηθούν στον τομέα των μεταφορών. Τέτοια είναι το βιοντίζελ δεύτερης γενιάς και η προηγμένη κηροζίνη (SAF-Sustainable Aviation Fuel).

Το Sustainable Aviation Fuel (SAF) είναι ένα εναλλακτικό καύσιμο για αεροπλάνα, που παράγεται από μη πετρελαϊκές πηγές και μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την αερομεταφορά. Παράγεται από ανανεώσιμες πηγές, όπως λίπασμα, φυτικά υπολείμματα κ.λπ. Αυτήν τη στιγμή, υπάρχει ήδη παραγωγή τέτοιου είδους κηροζίνης από καμελίνα.

Η διείσδυση της προηγμένης κηροζίνης (SAF) βιολογικής προέλευσης αναμένεται να ανέλθει σε 5% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας των αερομεταφορών το έτος 2030 και σε 38% το έτος 2050.

Στο ΕΣΕΚ, υπάρχει πρόβλεψη υιοθέτησης πιο «πράσινου» βιοκαυσίμου και, κυρίως, του συμβατικού βιοντίζελ, σε πρώτη φάση, στις θαλάσσιες μεταφορές. Στόχος είναι να μειωθεί στο ελάχιστο η χρήση ορυκτών καυσίμων μέχρι το 2050 τόσο στην ακτοπλοΐα (μικρές αποστάσεις) όσο και στην ποντοπόρο ναυτιλία.

Το μερίδιο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (συμπεριλαμβάνεται και ο ηλεκτρισμός) στον κλάδο των μεταφορών προβλέπεται, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, «να αυξηθεί σημαντικά έως το έτος 2030, φτάνοντας το 13,9%, με πολύ υψηλότερα ποσοστά, που ξεπερνούν το 35%, να επιτυγχάνονται τα αμέσως επόμενα έτη έως το 2035. Παράλληλα, δημιουργείται ζήτηση για τα ανανεώσιμα καύσιμα, λόγω της χρήσης τους σε ορισμένους κλάδους μεταφορών, με τη ζήτηση για βιοκαύσιμα στον τομέα αυτόν να αναμένεται να διπλασιαστεί σχεδόν έως το έτος 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του έτους 2022, γεγονός που αποτελεί και προαπαιτούμενο για την υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων για την ανάπτυξη της παραγωγής τους».

Το τελευταίο αφορά, κυρίως, τα διυλιστήρια και τα εργοστάσια βιοκαυσίμων, αλλά σίγουρα το προϊόν των καλλιεργητών θα συνεχίσει να έχει ζήτηση. Ίσως θα πρέπει να γίνει η μετάβαση σε στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρίκων της αλυσίδας εφοδιασμού, ώστε να γνωρίζουν οι αγρότες αν θα πρέπει π.χ. το 2026 να σπείρουν περισσότερη καμελίνα και λιγότερο ηλίανθο και σε ποιες περιοχές.