Ξάνθη: Προχωρά η πρωτοβουλία για αναγνώριση του Άνω Καρυοφύτου ως Μαρτυρικού Τόπου

Την πρώτη της συνάντηση πραγματοποίησε η Επιτροπή αιτήματος αναγνώρισης του Άνω Καρυοφύτου ως μαρτυρικής κοινότητας, την Τρίτη 8 Ιουλίου 2025, στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Ξάνθης. Η σύγκληση έγινε με πρωτοβουλία του δημάρχου Ξάνθης, Ευστρατίου Κοντού, ο οποίος προήδρευσε της συνεδρίασης.

Στον εναρκτήριο λόγο του, ο δήμαρχος τόνισε πως η πρώτη συνάντηση αποτελεί δικαίωση της μνήμης των θυμάτων και του χρόνιου αιτήματος των απογόνων να αναγνωριστεί η κοινότητά τους ως μαρτυρική. Επίσης, υπογράμμισε την αποφασιστικότητα της δημοτικής αρχής για την επιτυχή έκβαση της διαδικασίας, την ανάπτυξη σχετικού χρονοδιαγράμματος και ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στη δρομολόγηση της επιτροπής.

Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο γραμματέας του δημοτικού συμβουλίου και δικηγόρος Χρήστος Κυρπόγλου, ο οποίος παρουσίασε τις ενέργειες που έγιναν από τον Ιανουάριο του 2024 για τη σύσταση της επιτροπής επεξεργασίας του αιτήματος. Μεταξύ άλλων, σημειώθηκε η ενημέρωση τόσο του δημάρχου όσο και του αντιδημάρχου Σταυρούπολης, Μάριου Τσορμπατζίδη, για τη διαδικασία αναγνώρισης από τη Δρ. Βασιλική Λάζου, διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, και από τον Νίκο Κοσμίδη, υπεύθυνο του προγράμματος Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού. Τονίστηκε, επίσης, η ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ξάνθης, στις 28 Νοεμβρίου 2024, υποστήριξης του σχετικού αιτήματος της Τοπικής Κοινότητας Καρυοφύτου.

Συγκρότηση φακέλου

Επί των θεμάτων που αφορούν τα βήματα συγκρότησης φακέλου και μελλοντικής ένταξης του Άνω Καρυοφύτου στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών 1940-1945, σχετική παρουσίαση έκανε ο Νίκος Κοσμίδης, υπ. διδάκτορας Αρχιτεκτονικής (ΔΠΘ) και υπεύθυνος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (ΙΘΤΠ). Στην τοποθέτησή του, παρουσίασε τα βήματα που απαιτούνται για την πληρέστερη δυνατή συγκρότηση του φακέλου, προσκαλώντας τους απογόνους των θυμάτων και των επιζώντων να συμβάλουν στη συγκέντρωση του απαραίτητου υλικού που θα κατατεθεί στην αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών.

Υπενθύμισε, ακόμα, τη συμβολή του αείμνηστου νομάρχη Ξάνθης, Γεωργίου Παυλίδη, όσον αφορά τη θεσμική ανάδειξη της μαρτυρικής ιστορίας του Άνω Καρυοφύτου, καθώς και την ευθύνη να υποστηριχθεί το αίτημα αναγνώρισης από την πολιτεία της μοναδικής μαρτυρικής κοινότητας της Θράκης, η οποία πληροί τα απαιτούμενα κριτήρια.

Ενημέρωσε, επίσης, τους παρευρισκομένους για το έργο του Δικτύου, με το οποίο το πρόγραμμα Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού και η πλατφόρμα mnemonikon.gr συνεργάζονται μέσω δράσεων που αναπτύσσονται σε μαρτυρικούς τόπους της χώρας, και μετέφερε τη στήριξη του αιτήματος από τον πρόεδρο του Δικτύου και δήμαρχο Καλαβρύτων, Αθανάσιο Παπαδόπουλο, καθώς και τον αντιπρόεδρο και δήμαρχο Διστόμου, Ιωάννη Σταθά.

Επιπροσθέτως, παρουσίασε τις ενέργειες που το ΙΘΤΠ έχει πραγματοποιήσει ως προς τη διερεύνηση θεσμικής υποστήριξης του θέματος και μετέφερε την πλήρη στήριξη στην όλη διαδικασία του διευθυντή, Ανδρέα Ματζάκου, ο οποίος απουσίαζε λόγω υπηρεσιακών υποχρεώσεων.

Τέλος, ο κ. Κοσμίδης τόνισε τη σημασία της κοινής αυτής προσπάθειας όχι μόνο για την ηθική και ιστορική δικαίωση των θυμάτων της Σφαγής της 9ης Σεπτεμβρίου 1944, αλλά και για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης σε μια περίοδο γεωπολιτικών ανακατατάξεων και αναθεωρητικών τάσεων ως προς τη βία των κατοχικών δυνάμεων και την απόδοση ευθυνών για τις σφαγές αμάχων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην αντιναζιστική και αντιφασιστική Αντίσταση των λαών της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, όπως δήλωσε ο ίδιος, «η αναγνώριση της κοινότητας του Άνω Καρυοφύτου ως μαρτυρικής θα συμβάλει στη σύνδεση των νεότερων γενεών και ιδιαιτέρως των μαθητών της περιοχής μας με τη διεθνή και τοπική ιστορία του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου».

«Μας βγάζουν οι Βουλγάροι έξω. Είχαν σκοπό να μας πάρουνε, όλη την οικογένεια, να μας φέρουν εδώ στο σχολείο. Εκεί όσοι πήγανε, δεν γλυτώσανε. Τους σκοτώσανε όλους.»Απόσπασμα από μαρτυρία της Ζωής Τζικοπούλου, επιζώσας

Ευρεία υποστήριξη

Ακολούθως, τον λόγο έλαβαν ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Πολυστύλου, Σωφρόνιος, η αντιπεριφερειάρχης ΠΕ Ξάνθης, Πολυξένη Μπρίκα, ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Καρυοφύτου, Διαμαντής Σερεφιάς, και η γενική γραμματέας του Δικηγορικού Συλλόγου Ξάνθης, Άννα Σπυρίδου, οι οποίοι σημείωσαν την ολόθυμη υποστήριξη του αιτήματος και την έμπρακτη συμβολή τους, όπου αυτή μπορεί να συνεισφέρει θετικά για την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Ιδιαίτερη ήταν και η τοποθέτηση του εφημερίου του Άνω Καρυοφύτου, Βασιλείου Βερβερίδη, ο οποίος αναφέρθηκε στα ιστορικά γεγονότα της Σφαγής και στη βιαιότητα της Βουλγαρικής Κατοχής. Τόνισε, επίσης, το γεγονός πως το Άνω Καρυόφυτο, ως προσφυγικός τόπος ήταν ήδη μαρτυρικός, με τη σφαγή να προσθέτει μια νέα βαθιά πληγή στους επιζώντες, πέρα από τον ξεριζωμό από τις πατρογονικές εστίες στη Μικρά Ασία. Υπογράμμισε την πεποίθησή του ότι η κοινότητα αξίζει να αναγνωριστεί ως μαρτυρική.

Το δίκαιο του αιτήματος τόνισαν, επίσης, στις παρεμβάσεις τους η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου, Πηνελόπη Βερβερίδου, και η εκπρόσωπος του προέδρου του Συλλόγου Απογόνων Προσφύγων Άνω Καρυοφύτου, Φωτεινή Μακρίδου, η οποία βρέθηκε στην Ξάνθη από την Αθήνα ειδικά για τη συνάντηση. Οι εκπρόσωποι των συλλόγων μοιράστηκαν προσωπικές μαρτυρίες των οικογενειών τους και εξέφρασαν την ικανοποίηση πως η ιστορία του τόπου τους τυγχάνει της ευρύτερης δυνατής υποστήριξης από τον Δήμο Ξάνθης και τους υπόλοιπους φορείς που συμμετέχουν στην προσπάθεια.

Σημαντικές παρεμβάσεις έκαναν, επίσης, ο εκπρόσωπος του Δ’ Σώματος Στρατού, συνταγματάρχης (ΤΘ) Κωνσταντίνος Μεφλετζίδης, και ο εκπρόσωπος της Αστυνομικής Διεύθυνσης, αστυνομικός υποδιευθυντής, Χρήστος Μαστοροστέργιος. Να σημειωθεί πως, μετά από τεκμηριωμένη πρόταση του κ. συνταγματάρχη, τα μέλη της επιτροπής αποφάσισαν για υιοθέτηση της ημέρας της επετείου ως σταθερής ημέρας ανάμνησης της Σφαγής.

Τέλος, οι εκπρόσωποι του πρύτανη του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, καθηγητή Φώτιου Μάρη, καθηγητές Γεώργιος Τσιγάρας, πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, και Ιωάννης Μπακιρτζής, εξέφρασαν την επιστημονική υποστήριξη του όλου εγχειρήματος και επεσήμαναν τις προκλήσεις της ερευνητικής προσέγγισης, κυρίως ως προς την πρόσβαση σε αρχεία της Βουλγαρίας που ενδεχομένως να σχετίζονται με τη σφαγή.

Το «παρών» στη συνάντηση έδωσαν, ακόμα, η Αθανασία Σαρόγλου εκ μέρους του Επιμελητηρίου Ξάνθης, η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ξάνθης Τσιακίρογλου Μαίρη, ενώ στην αντιπροσωπεία του προγράμματος Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού συμμετείχαν, επίσης, ο σύμβουλος Ανάπτυξης και Επικοινωνίας, Στέφανος Κοσμίδης, και ο επιστημονικός συνεργάτης, Δρ Κοινωνιολογίας και εκπαιδευτικός, Θεόδωρος Σαραφίδης. Παρόντες ήταν και κάτοικοι του χωριού, που με τις παρεμβάσεις τους συνέβαλαν στο να τεθεί ένα πλαίσιο και να γνωστοποιηθούν οι κατευθύνσεις της έρευνας των στοιχείων που θα βοηθήσουν στη δημιουργία του φακέλου.

Στο τέλος της συνάντησης, ο δήμαρχος πρότεινε προς τους συμμετέχοντες τον ορισμό Γραμματείας, η οποία θα έχει την ευθύνη συγκέντρωσης του υλικού, οργάνωσης του φακέλου και τακτικής ενημέρωσης των εμπλεκόμενων φορέων, αποτελούμενη από τους κ.κ. Χρήστο Κυρπόγλου, Νίκο Κοσμίδη, Γεώργιο Τσιγάρα και π. Βασίλειο Βερβερίδη. Η πρόταση έγινε ομόφωνα δεκτή. Επ’ αυτού, σημειώνεται ότι η συμμετοχή όλων όσοι ανέλαβαν τη συγκρότηση του φακέλου είναι εθελοντική και βασίζεται στην ηθική δέσμευση για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

Να σημειωθεί ότι ιδιαίτερη ήταν –και αναμένεται να εξακολουθήσει να είναι– η έμπρακτη προσφορά των δύο συλλόγων του χωριού τόσο στη συγκέντρωση πειστηρίων όσο και στη διάχυση αυτής της προσπάθειας, μια και συνέβαλαν καθοριστικά στο ξεκίνημα αυτής της διαδικασίας.

Το προσεχές διάστημα θα ανακοινωθεί το ακριβές πρόγραμμα των φετινών εκδηλώσεων μνήμης, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου.

Επόμενα βήματα

Σχετικά με τα επόμενα βήματα της πρωτοβουλίας, ο κ. Κοσμίδης δήλωσε: «Είμαστε στη διαδικασία να προχωρήσουμε στην κατάθεση φακέλου, αν και δεν σημαίνει πως αν καταθέσουμε έναν φάκελο θα πάρουμε και την αναγνώριση».

Κλείνοντας, ο ίδιος έκανε ειδική αναφορά στον Γιώργο Παυλίδη, υποστηρίζοντας πως ο αείμνηστος συγκρότησε τη δημόσια μνήμη στο χωριό, καθώς ήταν αυτός που έφτιαξε το μνημείο και ξεκίνησε τη διαδικασία. «Εν αντιθέσει με τους άλλους μαρτυρικούς τόπους, μέχρι τώρα, το γενικό πρόταγμα για τη μνήμη το είχαν η περιφέρεια, η νομαρχία και η αντιπεριφέρεια», τόνισε με νόημα.

«Επιτόπου σκοτώναν, από μωρό στην αγκαλιά σκότωναν, μέχρι 74 χρονών ηλικιωμένο…»Απόσπασμα από μαρτυρία του Ευστράτιου Μακρίδη, επιζήσαντος

Τα βήματα αναγνώρισης μιας μαρτυρικής κοινότητας

Αρχικά, για την αναγνώριση μιας μαρτυρικής κοινότητας, χρειάζεται η απόφαση του δημοτικού ή τοπικού συμβουλίου, η οποία έχει ήδη παρθεί από πέρυσι, ενώ ακολουθεί η σύνταξη φακέλου τεκμηρίωσης.

«Αφού συνθέσουμε τον φάκελο, προχωράμε σε κατάθεσή του στο υπουργείο Εσωτερικών. Το υπουργείο ορίζει μία τριμελή επιτροπή και εξετάζει τους φακέλους που κατατίθενται. Έπειτα, έχουμε την έκδοση ενός προεδρικού διατάγματος και ανακοίνωση στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, δηλαδή ότι ένα χωριό, μία κοινότητα ή μία πόλη εντάσσεται εδώ. Το τελευταίο βήμα θα είναι η ένταξη στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών. Το υπουργείο ζητά να μάθει αν όντως έναν τόπος ομοθυμαδόν στηρίζει ένα αίτημα αναγνώρισης. Μπορούν να βοηθήσουν όλοι οι φορείς», είπε ο κ. Κοσμίδης.