του καθηγητή Νικόλαου Δαναλάτου, διευθυντή Εργαστηρίου Γεωργίας και κοσμήτορα της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Η σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη –λόγω της εφαρμοζόμενης μονοκαλλιέργειας– υποβάθμιση της γονιμότητας των εδαφών τα τελευταία χρόνια ευθύνονται για τις σοβαρές τάσεις μείωσης σημαντικών καλλιεργειών όπως το καλαμπόκι και το βαμβάκι, ιδιαίτερα στις ξηρότερες περιοχές της χώρας, όπως η ανατολική θεσσαλική πεδιάδα, η πεδιάδα του Σπερχειού κ.λπ.
Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί πλέον, αλλά αντίθετα θα πρέπει να αντιστραφεί η τάση εγκατάλειψης, ακολουθώντας σύγχρονες καλλιεργητικές πρακτικές, που θα μειώσουν το κόστος παραγωγής και θα αυξήσουν θεαματικά τις αποδόσεις και την παραγωγή των παραπάνω καλλιεργειών.
Μελέτη της χλωρής λίπανσης σε πειραματικούς αγρούς
Επί σειρά ετών, στο Εργαστήριο Γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μελετήθηκε η συνδυαστική επίδραση της χλωρής λίπανσης με ψυχανθές, της άρδευσης και της αζωτούχου λίπανσης στην αποδοτικότητα χρήσης νερού και την αύξηση της παραγωγικότητας αρδευόμενων καλλιεργειών υπό θεσσαλικές συνθήκες.
Η πρωτοτυπία της ερευνητικής αυτής προσπάθειας έγκειται στη μελέτη της ενδιάμεσης καλλιέργειας μπιζελιού και της ενσωμάτωσης της συνολικής βιομάζας του ως χλωρής λίπανσης πριν την εγκατάσταση της εαρινής καλλιέργειας. Για τους σκοπούς της έρευνας, εγκαταστάθηκαν πειράματα αγρού στο Πειραματικό Αγρόκτημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Βελεστίνο, όπου δοκιμάστηκαν διαφορετικά επίπεδα εφαρμογής αζωτούχου λίπανσης και στάγδην άρδευσης σε συνδυασμό με την εφαρμογή ή όχι χλωρής λίπανσης.
Για τη χλωρή λίπανση σπερνόταν κτηνοτροφικό μπιζέλι κάθε φθινόπωρο, αφού είχε συγκομιστεί η εαρινή καλλιέργεια, το οποίο αναπτυσσόταν την περίοδο Νοεμβρίου – Απριλίου για να ενσωματωθεί τελικά στο έδαφος πριν από την επανεγκατάσταση της εαρινής καλλιέργειας τον Απρίλη. Κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, λαμβάνονταν μετρήσεις εδαφικής υγρασίας κάθε 7-10 ημέρες με ειδικό όργανο (DIVINER 2000) σε βάθος 1m ανά στρώσεις 10 cm (10 μετρήσεις ανά περιοχή μέτρησης).
Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι η χλωρή λίπανση έχει μεγάλη θετική επίδραση στην αύξηση και παραγωγικότητα των εαρινών καλλιεργειών ήδη από το πρώτο έτος μετά την εφαρμογή της χλωρής λίπανσης στα καλώς αρδευόμενα φυτά καθ’ όλη την περίοδο ανάπτυξης και μέχρι το τέλος της καλλιέργειας.
Για παράδειγμα, η απόδοση σε σπόρο καλαμποκιού αυξήθηκε κατά 170-200 kg/στρ. πάνω από την ήδη υψηλή τιμή του (1.200-1.250 kg/στρ). Στα μετρίως αρδευόμενα φυτά, η απόδοση αυξήθηκε κατά 130-170 kg/στρ., ενώ ακόμα και στην ελλειμματική άρδευση η χλωρή λίπανση έδωσε κατά 50 kg/στρ. μεγαλύτερες αποδόσεις.
Αυτές οι αυξημένες παραγωγικότητες είναι εφικτές με ιδιαίτερα μειωμένες εφαρμογές αζωτούχου λιπάσματος που ξεπερνούν τα 20 κιλά λιπαντικού αζώτου. Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση του βαμβακιού θα μπορούσαμε να συζητάμε για τελείως οργανικό βαμβάκι (χωρίς την προσθήκη αζωτούχου λιπάσματος) σε ιδιαίτερα γόνιμα εδάφη.
Βελτιώνοντας τη γονιμότητα του εδάφους
Η εγκατάσταση κτηνοτροφικού μπιζελιού το φθινόπωρο και η ανάπτυξή του τη χειμερινή περίοδο μπορεί να εξασφαλίσει μέχρι την ενσωμάτωσή του πριν από την εγκατάσταση του καλαμποκιού (και οποιασδήποτε άλλης εαρινής καλλιέργειας), περί τα 520-860 kg ξηρής βιομάζας ανά στρέμμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε NPK και λοιπά θρεπτικά συστατικά.
Έτσι, εφαρμογή χλωρής λίπανσης με μπιζέλι για μια δεκαετία και ετήσια ενσωμάτωση περί τα 700 kg ξηρής ουσίας ανά στρέμμα, μπορεί να αυξήσει τον οργανικό άνθρακα κατά 4,5 t ή ποσοστό άνω του 1%. Επίσης, προβλέπεται αύξηση του οργανικού αζώτου κατά 150 kg.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν τη θεμελιώδους σημασίας βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους που προκαλεί η χλωρή λίπανση, η οποία αποτελεί και τη μοναδική ουσιαστική δυνατότητα βελτίωσης πολύ υποβαθμισμένων, επικλινών, διαβρωμένων εδαφών της ξηροθερμικής ζώνης της χώρας.
Όπως προέκυψε από τις μετρήσεις εδαφικής υγρασίας, στα εδάφη που έχουν υποστεί χλωρή λίπανση, η εδαφική υγρασία μπορεί να βρίσκεται σε επίπεδα μέγιστης διαπνοής (πλήρως ανοικτά στομάτια και μέγιστος ρυθμός αφομοίωσης), όταν σε ίδια εδάφη που έχουν δεχθεί τις ίδιες (βέλτιστες) καλλιεργητικές φροντίδες και εισροές (άρδευσης, λίπανσης και φυτοπροστασίας), αλλά χωρίς χλωρή λίπανση, η υγρασία βρίσκεται κάτω του κριτικού ποσοστού όπου τα στομάτια κλείνουν μερικώς και ο ρυθμός διαπνοής (και αφομοίωσης) είναι μικρότερος του μέγιστου.
Η αυξημένη παραγωγικότητα υπερκαλύπτει το κόστοςΣυμπερασματικά, το δίπτυχο των προτεινόμενων πρακτικών για τις εαρινές καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι και το βαμβάκι, είναι η εφαρμογή στάγδην άρδευσης με παράλληλη εφαρμογή υδρολίπανσης και η ενδιάμεση καλλιέργεια ψυχανθούς ως χλωρή λίπανση. Μέγιστες αποδόσεις μπορούν να επιτευχθούν με περιορισμό των αρδεύσεων από 50% (βαμβάκι) έως και 70% (καλαμπόκι) της μέγιστης εξατμισοδιαπνοής, ενώ με την εφαρμογή χλωρής λίπανσης μειώνεται δραστικά ο συντελεστής διαπνοής και αυξάνει δραστικά το εφικτό δυναμικό παραγωγής. Από την έρευνα διαφαίνεται ότι το κόστος εφαρμογής χλωρής λίπανσης υπερκαλύπτεται κατά πολύ από την αύξηση της παραγωγικότητας και τη μείωση των εισροών για τη λίπανση και την άρδευση, με τελικό αποτέλεσμα την αύξηση του εισοδήματος του γεωργού ήδη από το πρώτο έτος εφαρμογής της χλωρής λίπανσης. Αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό συμπέρασμα, σύμφωνα με το οποίο μπορούν να δοθούν κίνητρα στους παραγωγούς για άμεση εφαρμογή της καλλιεργητικής πρακτικής της χλωρής λίπανσης χωρίς τον κίνδυνο αποτυχίας. Τα κίνητρα αυτά είναι απαραίτητα για τη διάδοση αυτής της καλλιεργητικής πρακτικής σε επιθυμητή κλίμακα. Έτσι, με την εφαρμογή χλωρής λίπανσης κατά τακτά χρονικά διαστήματα, μέσα σε λίγα χρόνια θα αυξηθεί η γονιμότητα των εδαφών σε πολύ μεγάλο βαθμό που θα προκαλέσει και την αύξηση και οικονομικότητα των αποδόσεων πολλών καλλιεργειών και την επιστροφή στην καλλιέργεια πολλών εγκαταλελειμμένων γαιών. |
