Χρηµατοδοτικές ευκαιρίες για δράσεις στη γεωργία για την κλιµατική αλλαγή

γράφει ο Δρ. Δηµήτριος Βολουδάκης, διδάκτωρ Γεωπονίας ΓΠΑ, διαχειριστής Προγραµµάτων Προσαρµογής στην Κλιµατική Αλλαγή.

klimatiki-allagi-xrimatodotisi

Ησυζήτηση στα καφενεία της περιφέρειας αυτή την περίοδο είναι σχεδόν µονοθεµατική. Οι καταιγίδες και το χαλάζι στην Kεντρική και Bόρεια Ελλάδα προκάλεσαν µεγάλες ζηµιές στις δενδρώδεις καλλιέργειες, στο βαµβάκι, στο καλαµπόκι και στο σιτάρι. Οι έντονες βροχοπτώσεις και ταυτόχρονα οι υψηλές θερµοκρασίες στην Κεντρική και Δυτική Ελλάδα κάνουν ευάλωτα τα αµπέλια σε µύκητες, αναγκάζοντας τους αµπελοκαλλιεργητές σε επιπλέον δαπάνες για ψεκασµούς.

Η έντονη ξηρασία και οι νοτιάδες της άνοιξης προκάλεσαν σηµαντικά προβλήµατα στην ανθοφορία της ελιάς, ενώ οι υψηλές θερµοκρασίες µέσα στο καλοκαίρι προµηνύουν µεγάλα προβλήµατα µε τον δάκο. Στην Ανατολική και Νότια Ελλάδα, όπως και στα νησιά, οι γεωτρήσεις πρέπει να κατεβαίνουν όλο και πιο βαθιά για να βρίσκουν κατάλληλο για άρδευση νερό.

Τα χειρότερα έπονται

Οι παραπάνω καθηµερινοί προβληµατισµοί δείχνουν ότι η κλιµατική αλλαγή δεν είναι µια απλή θεωρητική κουβέντα, αλλά ρεαλιστική πραγµατικότητα. Ωστόσο, η επίδρασή της δεν θα είναι η ίδια σε όλο τον πλανήτη. Η Ελλάδα ως βορειοανατολική µεσογειακή χώρα, σύµφωνα µε τα υφιστάµενα κλιµατικά µοντέλα, προβλέπεται να αντιµετωπίσει άνοδο των θερµοκρασιών, µείωση των βροχοπτώσεων, µεγάλες περιόδους ανοµβρίας, καθώς και αύξηση της συχνότητας και της έντασης ακραίων καιρικών φαινοµένων, όπως καταιγίδες, παγετοί, καύσωνες. Οι πιθανές επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή είναι η µείωση των αποδόσεων, η υποβάθµιση του εδάφους, οι καταστροφές σε φυτικό – ζωικό κεφάλαιο,  και σε υποδοµές.

Η Ελλάδα προβλέπεται να αντιµετωπίσει άνοδο θερµοκρασιών, µείωση βροχοπτώσεων, µεγάλες περιόδους ανοµβρίας, καθώς και αύξηση της συχνότητας και της έντασης ακραίων καιρικών φαινοµένων

Η Τράπεζα της Ελλάδας έχει εκτιµήσει ότι στο σενάριο µη δράσης, δηλαδή στην περίπτωση κατά την οποία ως κοινωνία δεν αναλάβουµε κανένα µέτρο µετριασµού και προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή, το κόστος της κλιµατικής αλλαγής για το σύνολο της οικονοµίας θα ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ.

Όλες οι χώρες της ΕΕ, όπως και η Ελλάδα έχουν καταρτίσει Εθνικά Σχέδια Προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή, ενώ αυτή την περίοδο οι περιφέρειες της χώρας µας ετοιµάζονται να ξεκινήσουν ή ολοκληρώνουν, ανάλογα µε την περιφέρεια, τα Περιφερειακά Σχέδια Προσαρµογής στην Κλιµατική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ). Μεταξύ των τοµέων στους οποίους δίνεται µεγάλη βαρύτητα σχετικά µε πιθανά µέτρα προσαρµογής είναι ο γεωργικός τοµέας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση για την περίοδο 2014-2020 κατευθύνει το 30% των πόρων των Προγραµµάτων Αγροτικής Ανάπτυξης σε µέτρα που αφορούν το περιβάλλον και την κλιµατική αλλαγή και τουλάχιστον 5% για αντίστοιχα µέτρα στο πρόγραµµα Leader.

Τι εννοούµε, όµως, µέτρα προσαρµογής στη γεωργία και πώς χρηµατοδοτούνται;

Ειδικότερα για τη γεωργία, η Ευρώπη είναι πρωτοπόρος παγκοσµίως σε δράσεις προσαρµογής στην αλλαγή του κλίµατος. Σε ευρωπαϊκές χώρες µε παρόµοιες κλιµατικές συνθήκες και οικονοµική διάρθρωση, οι δράσεις αυτές εστιάζονται σε έργα που αφορούν την ορθή διαχείριση φυσικών πόρων και πιο συγκεκριµένα του νερού, του εδάφους και της βιοποικιλότητας. Στη χώρα µας, οι απώλειες του νερού άρδευσης λόγω βλαβών στο δίκτυο διανοµής και ανοιχτών αυλακιών υπολογίζονται µεταξύ 30% και 50% ανάλογα µε την περιοχή. Τεχνικά έργα, αντιπληµµυρικά και αντιδιαβρωτικά, περιλαµβάνονται µεταξύ των δράσεων προσαρµογής, ενώ ειδικές µελέτες αξιολόγησης ποικιλιών φυτών, φυλών ζώων, εδαφών στις επερχόµενες κλιµατικές µεταβολές είναι ιδιαίτερα χρήσιµες για να µειωθεί ο κίνδυνος που θα αντιµετωπίσει στο άµεσο και µακροπρόθεσµο µέλλον ο αγρότης ή ο δυνητικός επενδυτής.

Προτεραιότητα το περιβαλλοντικό αποτύπωµα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δίνεται έµφαση στην ανάπτυξη µηχανισµών έγκαιρης προειδοποίησης εµφάνισης παθογόνων και ασθενειών σε φυτά και ζώα, καθώς και έγκαιρης προειδοποίησης για δασικές πυρκαγιές που µπορούν να καταστρέψουν γεωργικό κεφάλαιο και υποδοµές. Η χρηµατοδότηση τέτοιων δράσεων µπορεί να γίνει µέσω του ΠΑΑ, αφού το αναθεωρηµένο πρόγραµµα χρηµατοδοτεί σε ποσοστό 40% δράσεις µετριασµού και προσαρµογής της γεωργίας και της υπαίθρου στην κλιµατική αλλαγή.

Σε όλη την παλέτα µέτρων όπως Σχέδια Βελτίωσης, Μεταποίηση και Εµπορία, Νέοι Αγρότες, υποδοµές για την ανάπτυξη και προσαρµογή της γεωργίας, δράσεις µεταφοράς γνώσεων και ενηµέρωσης, συµβουλευτικές υπηρεσίες και συστήµατα ποιότητας, δίνεται βαρύτητα σε επενδυτικές προτάσεις που λαµβάνουν υπόψη τους µέτρα για την κλιµατική αλλαγή. Σε επίπεδο περιφερειών, η χρηµατοδότηση τέτοιων δράσεων για το κλίµα µπορεί να γίνει µέσω του αντίστοιχου ΠΕΠ και ειδικότερα µέσω των θεµατικών στόχων που σχετίζονται µε α) την υποστήριξη της µετάβασης σε µια οικονοµία χαµηλών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα β) την προώθηση της προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων γ) τις επενδύσεις στον τοµέα των υδάτων δ) την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, την ανάδειξη του δικτύου Natura 2000 και των πράσινων υποδοµών. Ακόµα και δήµοι µε έντονη γεωργική δραστηριότητα µέσω του Συµφώνου των Δηµάρχων µπορούν να δηµιουργήσουν επιχειρησιακό σχέδιο διεκδίκησης εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων.

Σε επίπεδο ΕΕ, είναι διαθέσιµα επενδυτικά εργαλεία, όπως το ELENA της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ή χρηµατοδοτικά προγράµµατα, όπως το LIFE, INTERREG, HORIZON, που µπορούν να χρηµατοδοτήσουν δράσεις προσαρµογής ή µετριασµού της κλιµατικής αλλαγής. Σε όλες τις επιλογές ο ρόλος του αγρότη, του επιχειρηµατία και των συλλογικών τους δοµών είναι κεφαλαιώδης για µια επιτυχηµένη διεκδίκηση τέτοιων πόρων, όπως για παράδειγµα στην πρόσφατη πρόσκληση του Μέτρου 16 «Συνεργασία», που απαιτεί την ίδρυση και τη λειτουργία Επιχειρησιακών Οµάδων.