του Δρ. Λουκά Πιστόλη, γεωπόνου
Η λίπανση του βαμβακιού αποτελεί κλειδί για μία ποιοτική παραγωγή, για τη διατήρηση της υγείας των φυτών, καθώς και για τη θωράκισή τους από εχθρούς και ασθένειες. Παρακάτω αναλύονται τα βασικά στοιχεία που πρέπει να χορηγούνται σε μία βαμβακοφυτεία και πώς αυτά επιδρούν στο φυτό.
1. Θρεπτικά στοιχεία
Το άζωτο επηρεάζει θετικά το ύψος της φυτείας, τη φυλλική επιφάνεια και την απόδοση σε σύσπορο. Γενικά, οι υψηλές αζωτούχες λιπάνσεις αυξάνουν τις πρωτεΐνες εις βάρος του λαδιού στον βαμβακόσπορο. Οι ανάγκες του βαμβακιού σε άζωτο είναι μικρές μέχρι τα πρώτα άσπρα λουλούδια, προς τα τέλη Ιούνη, και αυξάνονται ραγδαία στη συνέχεια.
Πάντως, και λίγο πριν από τα πρώτα λουλούδια (7-10 μέρες), έχει ήδη ξεκινήσει μια μικρή αλλά αισθητή αύξηση των αναγκών του και τότε είναι χρήσιμη η χορήγηση αζώτου, γιατί συνδράμει και στην καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος. Οι μεγάλες ανάγκες του βαμβακιού για άζωτο και γενικά για θρεπτικά, εντοπίζονται μεταξύ της άνθισης και του ανοίγματος του πρώτου καρυδιού, περίπου ενάμιση μήνα δηλαδή.
Η θετική επίδραση των επιφανειακών αζωτολιπάνσεων είναι εμφανέστερη στα ελαφρά χωράφια, συγκριτικά με αυτή στα βαρύτερα, όπου η άργιλος συγκρατεί τα αμμωνιακά ιόντα στους διακρυσταλλικούς χώρους, αποδίδοντάς τα βαθμιαία στην καλλιέργεια. Γενικά, πάντως, η τμηματική λίπανση, όταν γίνεται με προσοχή, έχει υπολογίσιμα θετικά αποτελέσματα.
Σε χωράφια όπου η άρδευση γίνεται με καρούλι και εκτιμάται ότι χρειάζονται δύο επιφανειακές λιπάνσεις, η πρώτη γίνεται στην εμφάνιση των ανθικών καταβολών (χτένια) και η άλλη κοντά στην άνθιση. Το βαμβάκι χρειάζεται και νιτρικό και αμμωνιακό άζωτο, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι το αμμωνιακό άζωτο συντελεί στην αυξημένη πρόσληψη του φωσφόρου.
Η επαρκής παρουσία του φωσφόρου ευνοεί την ανάπτυξη ενός γερού ριζικού συστήματος, την άνθιση, την καρποφορία και την πρωίμιση της βαμβακοκαλλιέργειας. Θεωρητικά, μια μικρή ποσότητα φωσφόρου μπορεί να χορηγηθεί λίγο πριν από την έναρξη της άνθισης. Στην πράξη και ορθώς, την περίοδο εκείνη γίνονται διαφυλλικές εφαρμογές φωσφόρου μαζί με άλλα θρεπτικά και κυρίως με άζωτο (ουρία).
Το κάλιο έχει σημαντικό ρόλο στην ενεργοποίηση μεγάλου αριθμού ενζύμων, εντατικοποιεί την αφομοίωση του CO2 –αυξάνει δηλαδή τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα–, ενισχύει την πρωτεϊνοσύνθεση, καθιστώντας αποτελεσματικότερη τη χρήση του αζώτου από τα φυτά (το επιβεβαιώνουν πειράματα με 15Ν) και εξασφαλίζει τη μεταφορά των προϊόντων της φωτοσύνθεσης προς τα αναπαραγωγικά και αποθησαυριστικά όργανα του βαμβακιού.
Ένα ικανοποιητικό επίπεδο καλίου έχει ευεργετικές συνέπειες στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του βαμβακιού, στην ομοιομορφία και ωρίμανση των ινών, καθώς και στην αύξηση της εκατοστιαίας τους αναλογίας.
Με την έναρξη της άνθισης, το βαμβάκι παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες σε κάλιο, του οποίου η περιεκτικότητα στα φύλλα μειώνεται ραγδαία, αφού η κάψα είναι η αποθήκη καλίου του βαμβακόφυτου. Στα εδάφη με ελλειμματικό κάλιο το βαμβάκι αποφυλλώνεται μόνο του, πριν την ώρα του. Η εφαρμογή αυτή του καλίου, όπου αρδεύουμε με καρούλι, γίνεται πριν από το πότισμα της άνθισης ή και νωρίτερα.
Η «κλασική» έλλειψη μαγνησίου στη χώρα μας (εδαφολογικής αιτιολογίας) εμφανίζεται κυρίως σε ελαφρά χωράφια και σε χωράφια με χαμηλό pH. Πολύ συχνά όμως η έλλειψη μαγνησίου συγχέεται με το φαινόμενο της γήρανσης του πρωτοπλάσματος, συνήθως προς το τέλος της βλαστικής περιόδου. Τι και πότε θα ψεκάσουμε είναι ένα ζήτημα πολύ σοβαρό και η διαλεύκανσή του αφορά τη σοβαρότητα του εγχειρήματος «διαφυλλικές εφαρμογές», που αναλύεται παρακάτω.
2. Υδρολιπάνσεις
Μαζί με το άζωτο, στα τέλη Ιούνη ή στις αρχές Ιούλη, καλό είναι να χορηγηθεί, όπου είναι αναγκαίο, και το συμπλήρωμα του καλίου. Από εκεί και πέρα, μπορεί να γίνουν μία, δύο και τρεις ακόμη υδρολιπάνσεις αζώτου. Το «τρεις» είναι περισσότερο θεωρητικό, το «δύο» λιγότερο θεωρητικό και το «μία» αναγκαίο. Φυσικά, τον τελευταίο λόγο έχει το έδαφος -βαρύ ή ελαφρύ-, το φορτίο και το γεωγραφικό πλάτος της καλλιέργειας.
3. Διαφυλλικές εφαρμογές
Τι και πότε θα ψεκάσουμε είναι ένα ζήτημα πολύ σοβαρό. Εν συντομία, οι διαπιστώσεις μας περί των διαφυλλικών εφαρμογών των κύριων θρεπτικών στο βαμβάκι είναι γενικά οι εξής:
✱ Ν, P, K, ιδιαίτερα Ν και P στην έναρξη της άνθισης.
✱ Ν, P, K, ιδιαίτερα Ν και Κ στο γέμισμα.
Το άζωτο της ουρίας –στη φάση αυτή μια ποσότητα 2% περίπου– είναι αποτελεσματικό. Όσον αφορά τα ιχνοστοιχεία, ο ψευδάργυρος (Zn – τρυπτοφάνη – αυξίνες κ.λπ.), το βόριο (προστατεύει τις αυξίνες από την οξείδωση κ.λπ.), αλλά και ο σίδηρος και το μαγγάνιο (είναι ιστορικό το παράδειγμα της έλλειψης μαγγανίου στην Κωπαΐδα, που αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά με ψεκασμούς στο στάδιο των ανθικών καταβολών), πρέπει να τυγχάνουν της προσοχής μας, ώστε, όπου παρουσιάζονται ελλείψεις, να αντιμετωπίζονται και με διαφυλλικούς ψεκασμούς στην εμφάνιση των χτενιών, αλλά και στην έναρξη της άνθισης αν θεωρηθεί αναγκαίο.
4. Το τελευταίο πότισμα
Δεν είναι του παρόντος, παρ’ όλα αυτά θεωρούμε αναγκαίο από την πολυετή πείρα μας, η τελευταία κουβέντα μας στην τωρινή μας παρέμβαση για το βαμβάκι, να είναι για το τελευταίο πότισμα. Από τα ποτίσματα παραγωγής, το τελευταίο πότισμα έχει ιδιαίτερη σημασία, όση και τα τελευταία μέτρα της κούρσας ενός δρομέα, θα λέγαμε.
Γενικά, τα ποτίσματα δεν πρέπει να διακόπτονται πριν από τα τέλη Αυγούστου, αλλά στα κεντρικά και νότια διαμερίσματα της χώρας μπορούν και κατά κανόνα πρέπει να συνεχίζονται και στο πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Για μεγάλες αποδόσεις (βαρύ σύσπορο και άνοιγμα των όψιμων καρυδιών) σε Θεσσαλία, Φθιώτιδα και Βοιωτία, βοηθούντος του φορτίου, το τελευταίο πότισμα καλό είναι να γίνεται στο πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, εποχή πάχυνσης των ινών και ωρίμανσής του.
Μάλιστα, τα συμπεράσματά μας από τη μελέτη των αρδεύσεων και βορειότερα, δείχνουν ότι, σε χωράφια χαμηλής γονιμότητας, όπως είναι λ.χ. τα εξωχώραφα των Σερρών (Ν. Ζίχνη, Βισαλτία) και σε βαμβάκια καλοφορτωμένα, μια κάποια παράταση των αρδεύσεων είναι πάντα παραγωγικά επωφελής.
Φυσικά στα βαρύτερα καμπίσια χωράφια (Δήμος Σερρών, Νιγρίτα, Σκούταρι, Ηράκλεια κ.ά.), το τελευταίο πότισμα θα το σκεφτούμε περισσότερο.
