Η «YX» παρουσιάζει τρία από τα πολλά ελληνικά ΠΟΠ/ΠΓΕ -το μήλο Ζαγοράς Πηλίου, τα Φασόλια Γίγαντες Πρεσπών και το κασέρι Ξάνθης-, που κατάφεραν να κερδίσουν μια θέση στην αγορά, αξιοποιώντας τον ευρωπαϊκό τίτλο.
Όπως εξηγούν οι παραγωγοί χρειάζεται δουλειά και μακροχρόνια προσπάθεια για να κερδίσεις από την υπεραξία ενός προϊόντος που έχει χαρακτηριστεί ΠΟΠ.
Ο Διονύσης Βαλασσάς, διευθυντής του αγροτικού συνεταιρισμού «Ζαγορίν», περηφανεύεται ότι με τη δουλειά που έχει γίνει, οι καταναλωτές και η αγορά διαχωρίζουν τα… Ζαγορίν σαφώς από τα υπόλοιπα μήλα. Ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού «Πελεκάνος», Νίκος Στεργίου, ζητά από το κράτος να προστατεύσει το προϊόν που ο συνεταιρισμός έχει αναδείξει, κάνοντας καλύτερους ελέγχους γιατί «έχει γεμίσει η αγορά φασόλια Πρεσπών». Ο Δημήτρης Χατζηιωαννίδης, που πάλεψε μόνος να κατοχυρώσει το κασέρι Ξάνθης ως ΠΟΠ, ξεκαθαρίζει ότι δεν τα καταφέρνουν όσοι δεν δουλεύουν και μόνο γκρινιάζουν.
Όσον αφορά στη στήριξη από το κράτος, προτείνουν σε συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών αλλά και ιδιώτες να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, γιατί «ποιος γνωρίζει καλύτερα το προϊόν σου από εσένα που το παράγεις;».
ΖΑΓΟΡΙΝ
Η σκληρή δουλειά έφερε την αναγνώριση
Το πρώτο μήλο που πιστοποιήθηκε στην Ευρώπη ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης, το 1996, είναι το Στάρκιν Ντελίσιους από τη Ζαγορά -ή το Ζαγορίν, όπως είναι πιο γνωστό. Φέτος, κλείνει τα 20 χρόνια του ως Ευρωπαϊκά κατοχυρωμένο προϊόν, ενώ ο συνεταιρισμός που το διακινεί, με 700 μέλη παραγωγούς, γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια ύπαρξής του. Το 2011, ο συνεταιρισμός πιστοποίησε και τα φιρίκια Πηλίου ως ΠΟΠ.
Στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζαγοράς Πηλίου πηγαίνουν τα μήλα τους όλοι οι παραγωγοί της περιοχής, με εξαίρεση ελάχιστους, που προτιμούν τα δικά τους δίκτυα.
Καλλιεργούν 12.000 στρέμματα και παράγουν 10.000 – 12.000 τόνους μήλων ετησίως. Ο τζίρος τους κυμαίνεται από 12-15 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Οι κλήροι είναι μικροί σε ορεινό έδαφος και οι συνθήκες παραγωγής δύσκολες.
«Καλά έως πολύ καλά για τα δεδομένα της εποχής», απαντά στην «ΥΧ» ο Διονύσης Βαλασσάς, διευθυντής του αγροτικού συνεταιρισμού «Ζαγορίν», σε σχέση με την πορεία του προϊόντος. «Χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να πουλήσουμε την ίδια ποσότητα. Παλαιότερα, τα μήλα
πρώτης κατηγορίας τελείωναν στο τέλος Απριλίου, τώρα έχουμε μήλα έως τον Ιούνιο», εξηγεί. «Επίσης», προσθέτει, «υπάρχει μεγαλύτερη πίεση για μείωση τιμής από τα σούπερ μάρκετ».
Το σήμα ΠΟΠ έχει προσδώσει προστιθέμενη αξία στο προϊόν με αποτέλεσμα στην αγορά να υπάρχει πολλές φορές ο διαχωρισμός «τα Ζαγορίν και τα άλλα μήλα».
«Όμως κάναμε πολλή δουλειά πάνω σε αυτό, χτίσαμε ένα προφίλ, πάντα προβάλλουμε το ΠΟΠ σε όλες μας τις καμπάνιες», τονίζει ο κ. Βαλασσάς, εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο το μήλο από τη Ζαγορά έκανε όνομα.
Έτσι, τώρα υπάρχει ζήτηση στην αγορά, με αποτέλεσμα να μπαίνουν στην καλλιέργεια και τα γύρω χωριά για να αυξηθούν οι ποσότητες.
Ο συνεταιρισμός εξάγει κυρίως στη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο, το Ισραήλ αλλά και την Κύπρο. «Τα καταναλωτικά γούστα είναι περισσότερο συμβατά. Το δικό μας μήλο είναι γλυκό ενώ στη Βόρεια Ευρώπη προτιμούν τα πιο ξινά μήλα», λέει ο διευθυντής του συνεταιρισμού.
ΦΑΣΟΛΙΑ ΠΡΕΣΠΩΝ
Η επιτυχία οδήγησε στη νοθεία
«“Φασόλια Πρεσπών” πουλάει όλη η Ελλάδα. Δεν υπάρχει έλεγχος, δεν λειτουργεί το σύστημα όπως θα έπρεπε», λέει ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού «Πελεκάνος», Νίκος Στεργίου.
Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 2004 ως μια λύση για το προϊόν και τους παραγωγούς της περιοχής. Όσοι μπήκαν στον συνεταιρισμό ως μέλη πλήρωσαν ένα σεβαστό ποσό, ήταν η δικλείδα για να συνδέσουν την ανάπτυξη του συνεταιρισμού με τη δική τους πρόοδο, να γίνουν πραγματικοί συνέταιροι για το καλό και το κακό. Σήμερα, ο συνεταιρισμός αριθμεί 30 μέλη, που παράγουν το 50% της συνολικής παραγωγής και καλλιεργούν με το σύστημα της ολοκληρωμένης διαχείρισης τα μισά από τα στρέμματα της λεκάνης των Πρεσπών. Ο Πελεκάνος έφτιαξε και τον φάκελο για να γίνει το φασόλι Πρεσπών Προϊόν Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ). Συγκεκριμένα, δύο ξεχωριστά ΠΓΕ τα φασόλια – γίγαντες Πρεσπών και τα φασόλια Μεσόσπερμα Πρεσπών.
«Το 2004 το φασόλι πουλιόταν 0,90 λεπτά (από τον παραγωγό) και τώρα έχει φτάσει τα 4 ευρώ», τονίζει ο Νίκος Στεργίου. Αντίστοιχα, βέβαια, υπάρχει και αύξηση του κόστους παραγωγής, γιατί πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές, αλλά ο παραγωγός τελικά βγαίνει κερδισμένος.
Όμως, ο συνεταιρισμός έπεσε θύμα της επιτυχίας του. Με την αύξηση της ζήτησης, όλοι στην αγορά άρχισαν να πουλούν «Φασόλια από τις Πρέσπες».
Ο συνεταιρισμός πουλά σε καταστήματα λιανικής μεγάλες συσκευασίες των 20 κιλών, σε μια προσπάθεια να προσαρμοστεί στην ελληνική συνήθεια να αγοράζουμε χύμα όσπρια. Όμως, συχνά, με ένα τιμολόγιο είκοσι κιλών φασόλια Πρεσπών, πωλούνται πολύ περισσότερα κιλά.
«Κάναμε αίτηση τροποποίησης του ΠΓΕ για να αλλάξουν οι προδιαγραφές και να πουλάμε σε συσκευασίες έως 5 κιλά αλλά δεν το ενέκριναν», λέει ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού.
«Μόνο οι κρατικές υπηρεσίες μπορούν να κάνουν έλεγχο σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, από το χωράφι έως τα καταστήματα λιανικής πώλησης, για να προστατευτεί το προϊόν αλλά και οι καταναλωτές», προσθέτει.
ΚΑΣΕΡΙ ΞΑΝΘΗΣ
Ο ανταγωνισμός περιορίζει τις παραγγελίες
Τα ήθελε και τα έπαθε. Ο Δημήτρης Χατζηιωαννίδης, ανέλαβε το 1974 το τυροκομείο του πατέρα του, που βρισκόταν -και βρίσκεται ακόμα και σήμερα- στα περίχωρα της Ξάνθης. Έως τότε, το οικογενειακό τυροκομείο δεν έφτιαχνε κασέρι. Ο πατέρας του, του είχε μάθει την τέχνη, αλλά δεν το προτιμούσε. Όμως ο 22χρονος νέος ιδιοκτήτης ήθελε να δοκιμάσει καινούρια πράγματα. Κάπως έτσι αναβαθμίστηκε το τυροκομείο, που ήταν υποτυπώδες, σε σύγχρονη εγκατάσταση με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, φτιάχτηκε το κασέρι Ξάνθης από αιγοπρόβειο γάλα της περιοχής, και κατατέθηκε ο φάκελος για να κατοχυρωθεί ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ).
Αν και τα ΠΟΠ πρέπει να παρασκευάζονται με συγκεκριμένη διαδικασία και προδιαγραφές δεσμευτικές που ανεβάζουν το κόστος παραγωγής, ο Δημήτρης Χατζηιωαννίδης επιμένει. Το 2003, κατόπιν μιας χρονοβόρας, δύσκολης αλλά και δαπανηρής διαδικασίας, παίρνει το ΚΑΣΕΡΙ ΞΑΝΘΗΣ και τον τίτλο ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης).
«Όλη η επιτυχία βρίσκεται στη σύνθεση της μάζας», λέει, «που πρέπει να βγει απαλή και λαστιχωτή. Από εκεί πηγαίνει στην πρέσα. Ένα από τα μυστικά της γεύσης του κασεριού μου είναι ότι δεν το αφήνω να στεγνώσει σε θαλάμους με αέρα, γιατί χάνεται ένα μέρος των αρωμάτων του».
Ο παραγωγός λέει ότι η τήρηση της νομοθεσίας, που επιβάλλει το κασέρι να ωριμάζει για 90 ημέρες, είναι το ελάχιστο για να φτιάξεις ένα καλό γευστικό τυρί. «Το κασέρι είναι σαν το κρασί. Όσο πιο παλιό, τόσο πιο καλό», λέει γελώντας.
Παρά την επιτυχία του προϊόντος στη Βόρεια Ελλάδα και τη μοναδική γεύση του, μόνο τα τελευταία έξι χρόνια κατάφερε να μπει στην αγορά της Αθήνας. «Ήταν πολύ δύσκολο. Εμείς λεφτά για διαφήμιση δεν έχουμε. Όμως κάποιοι που είχαν έρθει και το δοκίμασαν, το ζητούσαν και στην Αθήνα. Έτσι διαδόθηκε, από στόμα σε στόμα. Δοκιμάσαμε σε ένα σούπερ μάρκετ και στην αρχή μας έκαναν μια μεγάλη παραγγελία. Μετά μείωσαν την ποσότητα. Ρώτησα γιατί και μου είπαν ότι δεν πουλιέται. Όμως εγώ έμαθα ότι αντίθετα πουλιόταν πολύ και μειωνόταν η κατανάλωση των άλλων κασεριών. Τα σούπερ μάρκετ έχουν δεσμευτικές ρήτρες στα συμβόλαια που υπογράφουν με τις εταιρείες για τις ποσότητες που πρέπει να πωλούν. Δεν θέλουν, λοιπόν, να πέσει η κατανάλωση, γιατί θα χάσουν χρήματα», διηγείται ο παραγωγός.
