Η ιστορία επαναλαμβάνεται -την δεύτερη φορά σαν φάρσα, τελικά. Διότι, κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί, 25 χρόνια πριν, όταν το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας είχε αναλάβει τα ηνία της εξουσίας, ότι το αγροτικό κίνημα θα είχε τη μαζικότερη δυναμική του -στη μεταπολίτευση- με την πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς. Εν έτει 2016, αγρότες από κάθε σημείο της χώρας κατάφεραν να αποδείξουν ότι στο δίκαιο των αιτημάτων τους δεν χωρούν κόμματα και χρώματα. Κι ένα κύμα αντιδράσεων από το Έβρο μέχρι την Κρήτη άρχισε να «φουσκώνει», μέρα με τη μέρα, ξυπνώντας μνήμες από τις πιο έντονες στιγμές των αγροτικών κινητοποιήσεων.
Τις στιγμές που σημάδεψαν το αγροτικό κίνημα από το 1990 μέχρι σήμερα, παρουσιάζει η «ΥΧ», μέσα από τα γεγονότα, όπως αυτά καταγράφηκαν και κορυφώνονται στις μέρες μας. Τις αποφάσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων, τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα προβλήματα του πρωτογενούς τομέα, που πυροδότησαν τις αντιδράσεις.
1ος σταθμός: Ηράκλειο Κρήτης, 1991
Η πιο εμβληματική κινητοποίηση των αγροτών, τον Σεπτέμβριο του 1991, δεν καταγράφεται στον Θεσσαλικό κάμπο αλλά στο Ηράκλειο της Κρήτης. Αποτελεί και την πρώτη μετωπική αμφισβήτηση της δημοσιονομικής πολιτικής της τότε κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ένα χρόνο μετά την ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας.
Η πυρπόληση και η ολοσχερής καταστροφή του κτιρίου της Νομαρχίας Ηρακλείου στην πλατεία Ελευθερίας, για πολλούς σηματοδότησε την αρχή μιας διετίας σφοδρών αντιπαραθέσεων με τις τότε κυβερνητικές πολιτικές, που οδήγησαν στην επάνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία, το 1993.
Επίκεντρο της κινητοποίησης ήταν το αίτημα των αγροτών να διατηρηθεί η κρατική συγκέντρωση σταφίδας με τιμή ασφαλείας, που ο τότε γ.γ του υπουργείου Γεωργίας, Νίκος Ψιλάκης, είχε απορρίψει, μιλώντας για αναγκαστική προσαρμογή στους κανόνες της ΕΕ και ελεύθερη αγορά των προϊόντων.
Την ημέρα της κινητοποίησης, ο γ.γ του υπουργείου, που βρισκόταν στο Ηράκλειο, επανέλαβε την πολιτική απόφαση της κυβέρνησης στη Συντονιστική Επιτροπή, προκαλώντας οργή στους αγρότες. Δυνάμεις των ΜΑΤ, αφού έκαναν εκτεταμένη χρήση χημικών για να διαλύσουν τη συγκέντρωση, βρέθηκαν μπροστά σε μια αναπάντεχη τροπή. Χιλιάδες αγρότες να αντεπιτίθενται, αφού είχαν πρώτα κόψει κάθε πρόσβαση στο κέντρο της πόλης, να καταλαμβάνουν τη Νομαρχία και να την παραδίδουν, μέσα σε ελάχιστα λεπτά, στις φλόγες.
Από θαύμα δεν υπήρξαν θύματα. Ο Ψιλάκης φυγαδεύτηκε από το φλεγόμενο κτίριο από μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής των αγροτών, μαζί τους φορείς, που στήριζαν τον αγώνα τους. Δεν έλειψαν οι μικροτραυματισμοί.
Ο βουλευτής -τότε- του ΠΑΣΟΚ, Θανάσης Σκουλάς, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, έχοντας χάσει τις αισθήσεις του από τη χρήση χημικών. Η πόλη έμεινε κλειστή για δύο εικοσιτετράωρα. Τα γεγονότα ήταν το κύριο θέμα συζήτησης επί εβδομάδες, ενώ όπως θυμάται ο τότε γραμματέας του ΕΚΗ και εκφωνητής των συνθημάτων καθ’ όλη την διάρκεια της συγκέντρωσης, Γιώργος Σκουλατάκης, 60-70 άτομα από το συντονιστικό αλλά και αγρότες, «σύρθηκαν» ως κατηγορούμενοι στα δικαστήρια, για να αθωωθούν, περίπου 5 χρόνια μετά.
2ος σταθμός: Μπλόκο της Βιοκαρπέτ, 1996
Το 1996, η αλλαγή πολιτικής των Βρυξελλών στον πρωτογενή τομέα εξόργισε τους Θεσσαλούς αγρότες, οι οποίοι αποφάσισαν να αντιδράσουν. Σε μια αυθόρμητη και δυναμική κίνηση, παρέταξαν χιλιάδες τρακτέρ κατά μήκος του εθνικού δρόμου, στον ιστορικό έκτοτε κόμβο της Βιοκαρπέτ -τότε δεν ήταν ακόμη αυτοκινητόδρομος διπλής κατεύθυνσης-, κόβοντας την Ελλάδα στα δύο. Το αγροτικό μπλόκο, που διήρκεσε 58 μέρες, έπιασε στον ύπνο την κυβέρνηση Σημίτη και τον υπουργό Γεωργίας, Στέφανο Τζουμάκα, καθώς δεν υπήρχε εμπειρία στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων.
Στη Λάρισα, δημιουργήθηκε τότε η πρώτη Πανθεσσαλική Συντονιστική Επιτροπή (ΠΑΣΕ), η οποία γέννησε την πρώτη πανελλαδικά γνωστή και αναγνωρίσιμη γενιά αγροτοσυνδικαλιστών. Αυτών που σήμερα θεωρούνται η «παλιά φρουρά», όπως οι Θ. Κοκκινούλης (ΝΔ), Θ. Νασίκας (ΝΔ), ο αείμνηστος Γ. Πατάκης (ΚΚΕ), ο Β. Μπούτας (ΚΚΕ) και ορισμένοι ακόμη. Το ΠΑΣΟΚ υστερούσε, καθώς είχε μόνο τους Φαρσαλινούς Θανάση Τσαλόπουλο και Βασίλη Νικολόπουλο.
Εκείνο τον Δεκέμβρη, ο καιρός ήταν κακός και η κυβέρνηση Σημίτη είχε στηρίξει την πολιτική της για τον τερματισμό τους στη βαρυχειμωνιά του κάμπου. Όμως, οι αγρότες, με σκηνές και καίγοντας λάστιχα στους δρόμους, έδειχναν ανυποχώρητοι. Τότε ζητούσαν, μεταξύ άλλων, κατάργηση του κανονισμού της ΕΕ για το βαμβάκι, με μονομερή μέτρα της κυβέρνησης, να αποκλειστούν από την ενίσχυση οι ιδιοκτήτες που φαίνονται ως συγκαλλιεργητές, να επιδοτηθούν ή ενισχυθούν, κλιμακωτά, οι μικρομεσαίοι αγρότες που κινδυνεύουν με αφανισμό, και προγραμματισμό δυναμικών καλλιεργειών. Τελικά, μετά από αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις, η κυβέρνηση αποφάσισε να ενισχύσει το αγροτικό εισόδημα, δίνοντας έξτρα ενισχύσεις στους αγρότες (π.χ. 40 δραχμές\στρ στο βαμβάκι), με αποτέλεσμα 23 Δεκεμβρίου, να αποχωρήσουν από τα μπλόκα.
3ος σταθμός: Τέμπη-Μικροθήβες, 1997
Ένα χρόνο αργότερα τα πράγματα παρέμειναν δύσκολα στον θεσσαλικό κάμπο, κι αφού η κινητοποίηση του ΄96 κρίθηκε πετυχημένη, οι αγρότες επανέλαβαν την μορφή πίεσης προς την κυβέρνηση Σημίτη (πάλι με υπουργό Γεωργίας τον Στέφανο Τζουμάκα) και βγήκαν στους δρόμους. Οι Λαρισαίοι παρέταξαν αρχικά τα τρακτέρ στην οδό Βόλου (για δύο μέρες) και στη συνέχεια για να αυξήσουν την πίεση μεταφέρθηκαν στα Τέμπη (στο ύψος των παλιών διοδίων) όπου έκοψαν την Ελλάδα στα δύο, με βασικό αίτημα διεκδίκησης το κόστος παραγωγής.
Οι Καρδιτσιώτες παρέταξαν τα τρακτέρ στον Δρούγο (επαρχιακή οδό Δομοκού-Λαμίας), οι Βολιώτες με τους Φαρσαλινούς στον κόμβο Μικροθηβών. Αυτήν τη φορά. η κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να μην επιτρέψει την πολυήμερη παραμονή των αγροτών στους δρόμους, καθώς υπήρχε η πίεση από άλλες κοινωνικές τάξεις. Η αστυνομία αρχικά επιχείρησε να εμποδίσει την άφιξη των τρακτέρ στις εθνικές οδούς, αλλά οι αγρότες διασχίζοντας χωράφια, ποτάμια και βουνά κατάφεραν να βγουν στην εθνική οδό. Τότε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, Γ. Ρωμαίος, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο «σχισμένα λάστιχα και ζάχαρη στις μηχανές των τρακτέρ».
Στις 7 Φεβρουαρίου 1997 το τμήμα Μηχανικού του Στρατού από την Πελοπόννησο έφτασε στις Μικροθήβες και ανέλαβε δράση. Η κίνηση αυτή «έριξε» λάδι στη φωτιά. Οι Λαρισαίοι από τα Τέμπη και οι Καρδιτσιώτες από το Δρούγο μετακινήθηκαν με άγριες διαθέσεις στις Μικροθήβες. Στις 9-2-97 στον Αλμυρό Βόλου πραγματοποιήθηκε εντυπωσιακή συγκέντρωση διαμαρτυρίας από 9.000 αγρότες, ενώ λίγες μέρες αργότερα η κινητοποίηση έληξε.
Τον Μάρτιο, οι αγρότες πραγματοποίησαν χοροεσπερίδα, με στόχο την οικονομική ενίσχυση των πληγέντων, από την επιδρομή της ΕΛ.ΑΣ και του στρατού στα τρακτέρ, και συγκέντρωσαν 13 εκατ. δραχμές. Ουσιαστικά, η κίνηση αυτή ήταν η τελευταία ενωτική πράξη αλληλεγγύης από τους Θεσσαλούς αγρότες. Από το 2000 και μετά οι αγροτικές κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία ήταν διασπασμένες σε δύο μέτωπα. Αλλού ο Β. Μπούτας, κι αλλού οι γαλάζιοι αγροτοσυνδικαλιστές.
4ος σταθμός: Η απόβαση των Κρητικών στον Πειραιά (2009)
Απόβαση στην Αθήνα μέσα σε κλίμα έντασης, που διαμορφώθηκε από τις κινητοποιήσεις που είχαν ξεκινήσει μέρες πριν στην Κρήτη, έκαναν οι αγρότες του νησιού τον Φεβρουάριο του 2009.
Περίπου 2.000 άτομα, με τρακτέρ και αγροτικά οχήματα, ξεκίνησαν από το Ηράκλειο, και, φτάνοντας στο λιμάνι του Πειραιά, αποκλείστηκαν από ισχυρές δυνάμεις της Αστυνομίας. Οι σκηνές που καταγράφηκαν θύμιζαν κανονική μάχη, με τα δακρυγόνα να πέφτουν βροχή και τους αγρότες να συγκρούονται σώμα με σώμα με τους αστυνομικούς.
Οι αγρότες του νησιού διεκδικούσαν από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης το ποσό των 100 εκατ. ευρώ για στήριξη των αμπελώνων, τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες (κατά βάση ντομάτα), τα εσπεριδοειδή, την κτηνοτροφία και το κυριότερο, τη στήριξη της τιμής του ελαιολάδου, που τότε είχε καταρρεύσει κάτω από τα 2 ευρώ το λίτρο.
Οι αντιδράσεις, μάλιστα, είχαν ενισχυθεί, με δεδομένο ότι ο τότε υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, την ώρα που η Κρήτη έμενε, όπως τόνιζαν οι παραγωγοί, εκτός σχεδιασμού, έδινε αποζημιώσεις 500 εκατομμυρίων ευρώ για τους αγρότες της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Κοντά στους αγρότες στο λιμάνι του Πειραιά είχε βρεθεί και ο Γιώργος Παπανδρέου, πρόεδρος τότε του ΠΑΣΟΚ, που μαζί με τους συγκεντρωμένους Κρητικούς, βρέθηκε στο επίκεντρο της έντασης, και τις φωτογραφίες με τα μάτια δακρυσμένα από τα δακρυγόνα, να κάνουν το γύρω της χώρας και όχι μόνο.
5ος σταθμός: Παναγροτικό Συλλαλητήριο, Αθήνα, 2015
Ήταν πρωί της 18ης Νοεμβρίου 2015, όταν στην Αθήνα περίπου 20.000 γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αλιείς και μελισσοκόμοι από κάθε σημείο της χώρας πραγματοποίησαν μεγαλειώδες παναγροτικό συλλαλητήριο. Για περισσότερες από έξι ώρες, οι άνθρωποι της ελληνικής υπαίθρου διαδήλωναν έξω από το ελληνικό κοινοβούλιο, ενάντια στα μέτρα της κυβέρνησης. Και πριν καλά – καλά καταλάβουν τι είχε συμβεί, οι διμοιρίες των ΜΑΤ στην προσπάθειά τους να απωθήσουν τους αγρότες προς το κάτω μέρος της πλατείας, έκαναν χρήση χημικών και χειροβομβίδων κρότου λάμψης. Η έναρξη των επεισοδίων ουσιαστικά οδήγησε και στη λήξη της συγκέντρωσης. «Η Αθήνα ήταν μόνο η αρχή» διαμήνυσε τότε προς όλες τις κατευθύνσεις ο αγροτικός κόσμος.
6ος σταθμός: Ματαίωση της τελετής εγκαινίων της Agrotica, Θεσσαλονίκη, 2016
Από τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου άρχισαν να διαμορφώνονται τα πρώτα μπλόκα, με τα τρακτέρ στους δρόμους να αυξάνονται μέρα με τη μέρα και να καταλαμβάνουν κομβικά σημεία της χώρας. Και ήρθε η 28η Ιανουαρίου, όταν χιλιάδες άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα έδωσαν ραντεβού έξω από τον εκθεσιακό χώρο της Agrotica στην Θεσσαλονίκη, για να δυναμώσουν ακόμη περισσότερο τη φωνή τους. Τα εγκαίνια της έκθεσης δεν πραγματοποίησε ποτέ ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Β. Αποστόλου, καθώς μία ώρα πριν την προγραμματισμένη τελετή, η Helexpo την ματαιώνει. Ήταν η πρώτη φορά στα 30 χρόνια της ιστορίας της, που η Agrotica ξεκίνησε χωρίς επίσημα εγκαίνια, αλλά με κρανοφόρους των ΜΑΤ στην είσοδό της. Τα επεισόδια που ακολούθησαν για άλλη μία φορά αμαύρωσαν το συλλαλητήριο. Οι αγρότες, όμως, είχαν ήδη στείλει το μήνυμα, με τη μαζικότητα και ενότητά τους, αλλά και τελώντας οι ίδιοι τα εγκαίνια.
Από τους: Γεωργία Μπόχτη, Κάλια Πετσαλάκη, Γιώργο Ρούστα
