Παραδοσιακό ψωμί από… αλεύρι Ουκρανίας
Για εκατοντάδες χρόνια, η λαϊκή και θρησκευτική παράδοση διαμορφώνει μια ισχυρή σχέση με το σιτάρι. Η περιοχή της Αμφίκλειας Φθιώτιδας αποτελούσε μία από τις κύριες περιοχές παραγωγής σιτηρών στη χώρα. Η απόλυτη ταύτιση αυτού του προϊόντος με την περιοχή δέθηκε και με διάφορες ονομασίες, όπως της «Σιτομάνας». Επιστέγασμα αυτής της σχέσης ανάμεσα στην ιστορία, την παράδοση, τον πολιτισμό και τη γαστρονομία αποτέλεσε η δημιουργία του Μουσείου Ψωμιού το 2003. Ήταν μια δύσκολη προσπάθεια, την οποία στήριξαν οι κάτοικοι της Αμφίκλειας. Η ζωντανή τοπική θρησκευτική παράδοση είναι παρούσα και κάθε δύο χρόνια πραγματοποιείται η εκδήλωση της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας, η οποία είναι ταυτισμένη με τη σπορά των σιτηρών.
Πρόσφατα, ο πολιτιστικός σύλλογος πραγματοποίησε εκδηλώσεις στηρίζοντας και αναδεικνύοντας τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής και μεταποίησης των σιτηρών, στις οποίες αναδείχθηκαν οι κρίκοι της παραγωγικής αλυσίδας, από τη σπορά μέχρι και το τραπέζι. Πρόκειται για έναν γλαφυρό τρόπο παρουσίασης, που ενθουσιάζει τους επισκέπτες, αναμοχλεύοντας μνήμες για τους παλαιότερους και προβληματίζοντας περισσότερο τις νέες γενεές του κατεψυγμένου ψωμιού.
Η Ελένη Γιαλούρη-Κούσουλα, πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου Αμφίκλειας «Η Δαδιώτικη Εστία», περιγράφει στην «ΥΧ» την πολύχρονη σχέση της θρησκείας και της παράδοσης με το σιτάρι: «Κάθε δεύτερο χρόνο και μεσούσης της σποράς των σιτηρών, γιορτάζουμε την Παναγιά τη Μεσοσπορίτισσα. Οι εκδηλώσεις έχουν παραδοσιακό και θρησκευτικό χαρακτήρα, με στόχο να μεταλαμπαδεύσουμε την παράδοση στις επόμενες γενεές. Όπως είναι γνωστό, η περιοχή μας για πολλά χρόνια αποτελούσε μία από τις βασικότερες περιοχές παραγωγής σιτηρών της χώρας μας. Λόγω του ανάγλυφου του εδάφους και των κλιματολογικών συνθήκων της περιοχής η ποιότητα των σιτηρών είναι εξαιρετική. Δυστυχώς, όμως, η αρνητική κατάσταση που επικρατεί στον αγροτικό τομέα εδώ και δεκαετίες σιγά-σιγά οδηγεί στην αποξένωση της παραγωγής από το τραπέζι μας. Εμείς μέσα από τον πολιτιστικό και λαογραφικό σύλλογό μας προσπαθούμε να κρατήσουμε ανεξίτηλες αυτές τις μνήμες και τις παραδόσεις μεταφέροντάς τες αναλλοίωτες στις επόμενες γενεές. Αρωγός σε αυτή μας την προσπάθεια είναι και το Μουσείο Άρτου όπου από το 2003 μέχρι σήμερα εκπαιδεύει, ενημερώνει και προβληματίζει συνεχώς τους επισκέπτες του για τον κύκλο ζωής των σιτηρών».
Οι τοπικές κοινωνίες, εδώ και δεκαετίες, απεμπόλησαν την παράδοση και, συρόμενες από τη νέα τεχνολογία, προσαρμόστηκαν στη νέα βιομηχανική διατροφική κουλτούρα.
Τι έπρεπε, όμως, να γίνει για να διατηρηθεί ζωντανή η παράδοση; Έπρεπε να συνεχίσουν οι άνθρωποι να θερίζουν με τα δρεπάνια; Φυσικά, όχι. Όμως, δεν είναι λογικό να περνάει κανείς από το ένα άκρο και να φτάνει στο άλλο χωρίς να κρατά βασικά στοιχεία, για παράδειγμα τον καρπό που παράγεται στα ντόπια χώματα. Δεν είναι λογικό με αλεύρι εισαγωγής, με σκόνη γάλακτος, κατεψυγμένα αβγά και άλλα είδη αμφίβολης προέλευσης και ποιότητας να κατασκευάζονται «παραδοσιακά» προϊόντα. Την εικόνα αυτήν τη συναντάει κανείς σε κάθε γωνιά του τόπου. Είναι τραγικό για τις τοπικές κοινωνίες να μην μπορούν να αναδείξουν τον τοπικό διατροφικό τους πλούτο.
Είναι μια πολιτιστική παρακαταθήκη που άφησαν οι πρόγονοι και στις παρούσες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο πρέπει να προστατευτεί ως κόρη οφθαλμού. Μια τέτοια πρακτική, όμως, προϋποθέτει και σύγχρονα συλλογικά σχήματα, τα οποία να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα της κατάστασης, αξιοποιώντας διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία για της ενίσχυση της τοπικής και όχι της προσωπικής τους ταυτότητας.
Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης πάντα είχαν σοβαρούς στόχους, δυστυχώς, όμως, για κάποιους αποτελούσαν ευκαιρίες εύκολου πλουτισμού και άσκησης πολιτικής εκ του ασφαλούς. Τα αδιαμφισβήτητα αρνητικά αποτελέσματα σε όλο το μήκος και το πλάτος τα βλέπουμε σήμερα.
