Κοιλιοκάκη: Αυτοάνοσο νόσημα που σχετίζεται με την πρόσληψη γλουτένης

Μια ασθένεια από την οποία υπολογίζεται ότι υποφέρουν 1 στα 100 άτομα σε Ευρώπη και Αμερική είναι η κοιλιοκάκη, γνωστή και ως δυσανεξία στη γλουτένη. Πρόκειται για νόσο ανοσολογικού τύπου, η οποία συνδέεται με την αδυναμία του οργανισμού να μεταβολίσει τη συγκεκριμένη πρωτεΐνη. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι πάσχουν από αυτήν!

Σε αυτήν τη χρόνια διαταραχή του πεπτικού συστήματος, το τελευταίο δεν «αντέχει» τη γλουτένη, η οποία βρίσκεται στα σιτηρά, στη σίκαλη και στο κριθάρι. Όταν ασθενείς με κοιλιοκάκη καταναλώσουν γλουτένη, τότε πυροδοτείται μια ανοσολογική απάντηση, που βλάπτει το τοίχωμα του λεπτού εντέρου και οδηγεί σε δυσπεψία και δυσαπορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.

Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη συχνά εμφανίζουν και άλλα συμπτώματα ποικίλης έντασης, όπως κόπωση, κατάθλιψη και πόνο στις αρθρώσεις. Όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή της νόσου, τα μεγαλύτερα ποσοστά δυσανεξίας στη γλουτένη παρατηρούνται στην Ιρλανδία και τη Φινλανδία, καθώς και στη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία.

Η συγκεκριμένη νόσος δεν θα πρέπει να συγχέεται με την αλλεργία στο σιτάρι, που είναι νόσος αλλεργικού τύπου, ή την ευαισθησία στη γλουτένη, που δεν είναι ούτε ανοσολογικού ούτε αλλεργικού τύπου. Η κοιλιοκάκη δεν είναι μια τροφική αλλεργία, εφόσον δεν εκδηλώνεται ως τέτοια. Στην κοιλιοκάκη, η ασυνήθιστη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού, προσβάλλοντας το τοίχωμα του λεπτού εντέρου. Ως εκ τούτου, θεωρείται μια αυτοάνοση ασθένεια που προκαλείται από την κατανάλωση της γλουτένης.

Πότε και πώς εκδηλώνεται

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί στα παιδιά, όταν αυτά αρχίσουν να καταναλώνουν στερεά τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, όπως κρέμες από σιτηρά ή ζυμαρικά. Τα συμπτώματα, που, πολλές φορές, παρότι υφίστανται, δεν οδηγούν σε διάγνωση, υποχωρούν στην εφηβεία και επανεμφανίζονται στην ενήλικη ζωή, στην ηλικία μεταξύ των 30-40 ετών.

Περίπου το 20% των πασχόντων είναι άνω των 60 ετών. Οι ασθενείς που μένουν αδιάγνωστοι για χρόνια, θεωρώντας ότι απλώς έχουν «ένα φούσκωμα», διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές της νόσου και να αντιμετωπίσουν σοβαρότερα προβλήματα με το έντερό τους.

Η νόσος εκδηλώνεται με διάρροια, μετεωρισμό-φούσκωμα, βορβορυγμούς, απώλεια βάρους ή αδυναμία απόκτησής του, αδυναμία-καταβολή και έντονο κοιλιακό άλγος. Πολλοί ασθενείς, όμως, έχουν και συμπτώματα εκτός πεπτικού συστήματος, όπως: Αναιμία, οστεοπενία και οστεοπόρωση, νευρολογικά συμπτώματα (κινητικές διαταραχές, παραισθησίες, αταξία, ευερεθιστότητα ή καταθλιπτική συνδρομή), δερματικές ή/και ορμονικές διαταραχές.

Τα συμπτώματα διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο, ωστόσο έχουν παρατηρηθεί έως και 300 διαφορετικά συμπτώματα, αρκετά εκ των οποίων είναι δυσδιάκριτα ή φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους. Μπορεί, επίσης, κάποιος να υποφέρει από κοιλιοκάκη, αλλά να μην έχει συμπτώματα.

Πάντως, πριν κάποιος αποφασίσει να «εξοστρακίσει» τη γλουτένη από τη διατροφή του, καλό είναι να επισκεφθεί άμεσα έναν γαστρεντερολόγο. Σε αντίθετη περίπτωση, η όποια διάγνωση θα γίνει πιο δύσκολα.

Οι ασθενείς που δεν ακολουθούν την ειδική δίαιτα, εκτός των επιπλοκών της χρόνιας δυσαπορρόφησης, διατρέχουν κίνδυνο λεμφώματος και καρκίνου του εντέρου, του στοματοφάρυγγα, του οισοφάγου, του παγκρέατος και των χοληφόρων.

Διαγνωστική μέθοδος, θεραπεία και επιπλοκές

Η διάγνωση πραγματοποιείται με την ανίχνευση στο αίμα ειδικών αντισωμάτων, αλλά για να επιβεβαιωθεί η νόσος χρειάζεται να γίνει γαστροσκόπηση και βιοψία. Η θεραπεία της κοιλιοκάκης προϋποθέτει την εφ’ όρου ζωής αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων που περιέχουν γλουτένη.

Σταδιακά, μετά την ειδική διατροφή, τα άτομα που υποφέρουν από τη νόσο καταφέρνουν να αποκαταστήσουν τη λειτουργικότητα του εντέρου τους, έτσι ώστε να απορροφούν όλα τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται. Οι ασθενείς που δεν ακολουθούν την ειδική δίαιτα, εκτός των επιπλοκών της χρόνιας δυσαπορρόφησης, διατρέχουν κίνδυνο λεμφώματος και καρκίνου του εντέρου, του στοματοφάρυγγα, του οισοφάγου, του παγκρέατος και των χοληφόρων.

Τι πρέπει να τρώω

Η ζωή χωρίς γλουτένη είναι μονόδρομος, όταν υποφέρει κάποιος από κοιλιοκάκη. Είναι, όμως, μια δύσκολη –τουλάχιστον στη αρχή– ζωή, αφού χρειάζεται γνώσεις και οργάνωση. Δεν μπορείς, για παράδειγμα, απλώς να πας σε ένα εστιατόριο, προτού σιγουρευτείς ότι θα έχει επιλογές για εσένα. Η λύση «σάντουιτς ή τοστ» στο γραφείο, που για τους άλλους είναι αυτονόητη, όταν υπάρχει πολλή δουλειά, για έναν ασθενή με κοιλιοκάκη απλώς δεν υφίσταται.

Σήμερα, υπάρχουν πολλά προϊόντα «χωρίς γλουτένη». Επίσης, υπάρχουν και σεφ που, έχοντας αντιμετωπίσει το πρόβλημα, μαγειρεύουν ειδικές συνταγές και δίνουν συμβουλές. Για παράδειγμα, η Αθηνά Μαυροειδάκου είναι σεφ και τεχνολόγος τροφίμων και υποφέρει από κοιλιοκάκη. Έχει δημιουργήσει την ιστοσελίδα athenaglutenfree, ώστε άτομα με κοιλιοκάκη να μπορούν να βρουν μια άκρη με τη διατροφή τους, να μπορούν να εντοπίσουν προϊόντα κατάλληλα για αυτούς, που υπάρχουν στην αγορά, και συνταγές για να τα μαγειρέψουν. Πλέον, άλλωστε, υπάρχουν πολλά υποκατάστατα, κυρίως για τα προϊόντα αλεύρων, που έχουν αρκετά καλή γεύση, χρειάζεται όμως εξάσκηση για την παρασκευή ψωμιού από αλεύρι χωρίς γλουτένη.

Η μεγαλύτερη δυσκολία, βέβαια, αφορά τα μικρά παιδιά, που συχνά δεν μπορούν να αποκλείσουν από τη διατροφή τους προϊόντα που τους κάνουν κακό και τα οποία τυχαίνει να είναι και τα πιο νόστιμα, όπως οι πίτσες, τα ζυμαρικά και τα γλυκά.