Τις ελλείψεις και τα κενά στην εφαρμογή και αξιολόγηση της ορθολογικής χρήσης φυτοπροστατευτικών στην Ελλάδα παρουσιάζει σε έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα ευρήματα αφορούν επιτόπιους ελέγχους κλιμακίου της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων (DG SANTE) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας κατά το διάστημα 26 Μαρτίου 2019 – 4 Απριλίου 2019. Τα αναφερόμενα ευρήματα επιβεβαιώνουν ένα γενικευμένο πρόβλημα που υπάρχει στην ΕΕ ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα, γεγονός που είχε τονίσει σε σχετική έκθεσή του (Φεβρουάριος 2020) το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECA), τα συμπεράσματα της οποίας είχε παρουσιάσει η «ΥΧ». Το ECA τόνιζε ότι εκτός από τις αναγκαίες εθνικές πρωτοβουλίες που πρέπει να λάβουν τα κράτη-Μέλη, απαιτείται συνολική αναθεώρηση του πλαισίου αξιολόγησης της ορθολογικής χρήσης φυτοπροστατευτικών.
Ημιτελής προστασία υδάτων, «ανολοκλήρωτη» φυτοπροστασίαΣτο θέμα της προστασίας των υδάτων σημειώνεται ότι στο ΕΣΔ δεν καθορίζονται μετρήσιμοι στόχοι για την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος. «Στα αναφερόμενα μέτρα περιλαμβάνεται η χρήση μη επικίνδυνων προϊόντων, η χρήση ακροφυσίων χαμηλής διασποράς, η εφαρμογή ζωνών προστασίας κ.ά. Απουσία στοχευμένης παρακολούθησης, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα ειδικά μέτρα που προβλέπονται στο ΕΣΔ έχουν αποφέρει αποτελέσματα)» είναι το συμπέρασμα των ελεγκτών. Τέλος, ως προς την εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας (ΟΦ), το συμπέρασμα είναι ότι, παρά το γεγονός ότι έχει σημειωθεί πρόοδος στην ενθάρρυνση εφαρμογής των αρχών της ΟΦ, «η έλλειψη επαλήθευσης των αρχών της ΟΦ κατά τη διάρκεια των επίσημων ελέγχων συνεπάγεται αδυναμία διασφάλισης της εφαρμογής τους στην πράξη». |
Εθνικό Σχέδιο Δράσης: Αμφίβολη η αποτελεσματικότητά του
Ξεκινώντας, οι ελεγκτές αναφέρονται στην αδυναμία της χώρας μας να παρουσιάσει ένα αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων εντός πενταετίας από τη θέσπιση του πρώτου σχεδίου (22 Ιουλίου του 2013). Υπενθυμίζεται ότι η διαβούλευση της ΚΥΑ για το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης έχει ολοκληρωθεί από τις αρχές Απριλίου 2020, ωστόσο έκτοτε δεν υπήρξε εξέλιξη. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «ΥΧ», μέσα στις επόμενες ημέρες το ΥΠΑΑΤ θα προβεί σε ανακοινώσεις για το θέμα.
Στην έκθεση σημειώνεται ότι δεν υποβλήθηκαν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την επίτευξη στόχων που είχαν τεθεί στο ΕΣΔ, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της πρόβλεψης ότι όλοι οι επαγγελματίες χρήστες φυτοπροστατευτιών προϊόντων (ΦΠΠ) θα διέθεταν πιστοποίηση έως το τέλος του 2015. Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν, επίσης, αδυναμία συντονισμού μεταξύ των εμπλεκόμενων αρχών που οδηγούσε σε ανεπαρκή ή μη εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου ορθολογικής χρήσης.
Πιστοποίηση χρηστών: «Τυπικές» εξετάσεις, γνωστικά κενά
Ως προς την πιστοποίηση της χρήσης φυτοφαρμάκων από επαγγελματίες αγρότες, η έκθεση αναφέρει ότι για τη λήψη του πιστοποιητικού, το οποίο ισχύει για πέντε έτη, οι επαγγελματίες χρήστες δεν υποχρεούνται να συμμετάσχουν σε κατάρτιση, αλλά πρέπει να συμμετάσχουν επιτυχώς σε εξέταση μέσω υπολογιστή. Ωστόσο, «δεν προβλέπεται ελάχιστη βαθμολογία για επιμέρους θέματα της εξεταστέας ύλης και οι συμμετέχοντες μπορεί να έχουν κενά σε βασικές γνώσεις». Επιπλέον, η ελάχιστη βαθμολογία επιτυχίας στις εξετάσεις έπεσε στο 50% από 70% που ήταν αρχικά.
Ευρεία χρήση παράνομων/ μη εγκεκριμένων προϊόντων
Αναφορά γίνεται επίσης στα αποτελέσματα ανώνυμης έρευνας (2018) που διεξάγεται ανά διετία σε εκατό επαγγελματίες χρήστες ΦΠΠ για να διαπιστωθεί η πρόοδος στην εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Σύμφωνα με αυτά, το 30% των ερωτηθέντων είχε χρησιμοποιήσει ή είχε δει να χρησιμοποιούνται παράνομα προϊόντα, ενώ το 22% παραδέχθηκε ότι είχε χρησιμοποιήσει περιστασιακά προϊόν μη εγκεκριμένο προς χρήση στη συγκεκριμένη καλλιέργεια.
Επιθεώρηση εξοπλισμού: Μια πονεμένη ιστορία
Ως προς την επιθεώρηση εξοπλισμού εφαρμογής γεωργικών φαρμάκων, τα συμπεράσματα των ελεγκτών είναι απογοητευτικά και, εν πολλοίς γνωστά, όπως επανειλημμένα τα έχει καταγράψει σε ρεπορτάζ της η «ΥΧ». Όπως επισημαίνεται, «μέχρι τη λήξη του ελέγχου (Απρίλιος 2019) μόνο το 20% του καταχωρισμένου εξοπλισμού εφαρμογής γεωργικών φαρμάκων είχε υποβληθεί σε επιθεώρηση». Σύμφωνα με την έκθεση και παρά το γεγονός ότι το 2017 προστέθηκε συμπληρωματικός έλεγχος επαλήθευσης στους ελέγχους πολλαπλής συμμόρφωσης για το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης, οι χρήστες δείχνουν απροθυμία να υποβάλουν σε έλεγχο τον εξοπλισμό τους με τάση για σταδιακή απαξίωση των ελέγχων, καθώς το 2017 ελέγχθηκαν 14.921 μονάδες εξοπλισμού, ενώ το 2018 ο αριθμός αυτός έπεσε σε μόλις 1.662.
Τα αρνητικά πάντως δεν σταματούν εδώ, καθώς η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε κενά ασφάλειας ως προς τη χρήση εξοπλισμού σε δύο παραγωγούς που επισκέφθηκε και προηγουμένως είχαν πάρει την απαιτούμενη πιστοποίηση, χωρίς να τους επισημανθεί η εν λόγω έλλειψη από τον φορέα πιστοποίησης. Συμπερασματικά, αναφέρεται ότι «δεδομένου του χαμηλού ποσοστού εξοπλισμού που έχει ελεγχθεί δεν παρέχονται επαρκή εχέγγυα, όσον αφορά την ελαχιστοποίηση τυχόν αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία ή στο περιβάλλον από τη χρήση γεωργικών φαρμάκων».
