Στα «σκαριά» ελληνική συσκευή προεκτίμησης υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά

Μια νέα λύση ανίχνευσης των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα οπωροκηπευτικά βρίσκεται αυτήν τη στιγμή υπό κατασκευή από μία επιστήμονα γεωπόνο, η οποία επιχειρεί να καλύψει το κενό στην αγορά μέσω της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Η Χρυσή Παπαγιαννάκη, κάτοχος πτυχίου Γεωπονίας από το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ), παρουσιάζει στην «ΥΧ» την επιχειρηματική της ιδέα για το «PestAgroFoodNIR». Η ίδια συμμετέχει στο πρόγραμμα EWA (Empowering Women in Agrifood – Ενδυνάμωση Γυναικών στον Τομέα της Αγροδιατροφής), που πραγματοποιείται από τον ευρωπαϊκό οργανισμό EIT Food και στην Ελλάδα υλοποιείται από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση AWomanCanBe.

Τι είναι το PestAgroFoodNIR και πώς λειτουργεί;

Το PestAgroFoodNIR είναι μια ερευνητική ιδέα που στοχεύει στη μελλοντική ανάπτυξη μιας φορητής συσκευής για ταχεία προ-εκτίμηση (screening) υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά. Η λειτουργία της βασίζεται στη φασματοσκοπία εγγύς υπέρυθρου (NIR), μια μη καταστροφική τεχνική που «σαρώνει» το προϊόν. Η φασματοσκοπία NIR δεν βασίζεται σε ένα σταθερό αποτύπωμα, αλλά αναγνωρίζει μοτίβα απορρόφησης φωτός που σχετίζονται με τη χημική σύσταση της επιφάνειας του τροφίμου.

Αυτά τα δεδομένα αναλύονται σε πραγματικό χρόνο από αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί σε δείγματα με γνωστές συγκεντρώσεις επιβεβαιωμένες από εργαστηριακές μετρήσεις. Ο χρήστης λαμβάνει μια αξιόπιστη ένδειξη πιθανότητας παρουσίας υπολειμμάτων και, όπου χρειάζεται, σύσταση για εργαστηριακή επιβεβαίωση.

Τι είδους τεχνολογίες χρησιμοποιεί και με ποιον τρόπο;

Η καινοτομία του PestAgroFoodNIR βρίσκεται στον συνδυασμό της φασματοσκοπίας NIR με σύγχρονες μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης. Ο φασματογράφος συλλέγει τα φασματικά δεδομένα από την επιφάνεια του φρούτου ή του λαχανικού χωρίς να το βλάπτει, ενώ οι αλγόριθμοι, έχοντας εκπαιδευτεί σε χιλιάδες δείγματα με εργαστηριακά δεδομένα αναφοράς (ground truth), αναγνωρίζουν χαρακτηριστικά μοτίβα που σχετίζονται με την παρουσία υπολειμμάτων και εκτιμούν την πιθανότητα υπέρβασης ορίων.

Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην προεπεξεργασία των σημάτων και στη μεταφερσιμότητα των μοντέλων μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών και παρτίδων. Σε επόμενο στάδιο, όπου απαιτείται μεγαλύτερη ευαισθησία για συγκεκριμένα δραστικά, σχεδιάζεται να αξιολογηθεί και ένα συμπληρωματικό κανάλι μέτρησης, ώστε το σύστημα να παραμένει πρακτικό, αλλά και ακριβές.

Πώς προέκυψε η ιδέα για το PestAgroFoodNIR; Θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει απευθείας ο ίδιος ο καταναλωτής;

Η ιδέα για το PestAgroFoodNIR γεννήθηκε μέσα από ένα πολύ συγκεκριμένο κενό που υπάρχει σήμερα στην αγορά και στην κοινωνία. Από τη μία πλευρά, έχουμε τους καταναλωτές που ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ασφάλεια των τροφίμων και την παρουσία υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων. Από την άλλη, υπάρχει η αδυναμία των αργών, δαπανηρών εργαστηριακών μεθόδων να δώσουν άμεσα αποτελέσματα. Αυτό το κενό ανάμεσα στην απαίτηση για άμεσο έλεγχο μας οδήγησε στην αναζήτηση μιας νέας λύσης. Η φασματοσκοπία NIR αναδείχθηκε ως ιδανική βάση, επειδή επιτρέπει γρήγορο και μη καταστροφικό έλεγχο.

Σε περίπτωση που η ιδέα υλοποιηθεί, η συσκευή θα προορίζεται αρχικά για επαγγελματική χρήση, όπως σε εργαστήρια αναλύσεων, αλυσίδες σούπερ μάρκετ, φορείς πιστοποίησης, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Θα λειτουργεί ως εργαλείο προεκτίμησης για πιο αποτελεσματική δειγματοληψία. Η πιο ενδιαφέρουσα προοπτική είναι η άμεση χρήση από τον καταναλωτή στο σούπερ μάρκετ. Τα καταστήματα θα μπορούσαν να προσφέρουν την υπηρεσία αυτή ως μέσο διαφάνειας, με σαφή ενημέρωση ότι πρόκειται για προέλεγχο (screening) και ότι η τελική επιβεβαίωση γίνεται από διαπιστευμένα εργαστήρια.

Σε τι στάδιο βρίσκεται το PestAgroFoodNIR αυτήν τη στιγμή;

Είναι σημαντικό να τονίσω ότι το PestAgroFoodNIR βρίσκεται σε ερευνητικό και διερευνητικό στάδιο. Δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη πρωτότυπο. Αυτή την περίοδο, μελετάται σε βάθος η επιστημονική βιβλιογραφία, διαμορφώνεται η θεωρητική βάση και σχεδιάζονται τα επόμενα βήματα, όπως η συλλογή δεδομένων με εργαστηριακά δεδομένα αναφοράς (ground truth) και οι πρώτες πιλοτικές επικυρώσεις μοντέλων σε πραγματικές συνθήκες.

Μπορεί η συγκεκριμένη τεχνολογία να συμβάλει στη βέλτιστη χρήση των φυτοφαρμάκων;

Ναι, και μάλιστα με ουσιαστικό τρόπο. Η δυνατότητα γρήγορης προεκτίμησης στο πεδίο δημιουργεί ισχυρό κίνητρο διαφάνειας και υπεύθυνων πρακτικών. Ενθαρρύνει τον παραγωγό να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες χρήσης, να αποφεύγει μη εγκεκριμένες ουσίες και να βελτιώνει τα πρωτόκολλα εφαρμογής. Παράλληλα, βοηθά λιανεμπόρους και φορείς να κατευθύνουν πιο στοχευμένα τις εργαστηριακές αναλύσεις τους. Δεν αντικαθιστά τις επίσημες μεθόδους επιβεβαίωσης, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά ως γρήγορο, πρακτικό φίλτρο κινδύνου.

Πόσο σημαντική θεωρείτε ότι είναι η υποστήριξη των γυναικών στον αγροδιατροφικό τομέα και ποιες ενέργειες πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν για να ενισχυθεί η δράση τους;

Η στήριξη των γυναικών είναι κρίσιμη, ειδικά σε έναν τομέα που συχνά αμφισβητεί τις ικανότητές μας. Η εμπειρία μου με το EWA 2025 το αποδεικνύει: Μέσα από οργανωμένη καθοδήγηση, πρόσβαση σε δίκτυο και πρακτικά εργαλεία, μια ιδέα μπορεί να μετατραπεί σε δομημένο πλάνο με ρεαλιστικά βήματα. Τέτοια προγράμματα, με συνέπεια και σαφείς στόχους, είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεται για να ενισχυθεί η παρουσία και η επιρροή των γυναικών στην αγροδιατροφή.

Ποιο είναι το ακαδημαϊκό σας υπόβαθρο;

Το ακαδημαϊκό μου υπόβαθρο αφορά τον τομέα της Γεωπονίας, με όλες μου τις σπουδές να έχουν πραγματοποιηθεί στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ). Είμαι κάτοχος πτυχίου στη Γεωπονία, ενώ το προσεχές διάστημα ολοκληρώνω το μεταπτυχιακό μου πρόγραμμα με τίτλο «Εφαρμοσμένη Επιστήμη και Τεχνολογία στη Γεωπονία». Μέσα από τις σπουδές μου απέκτησα γνώσεις που με βοήθησαν να συνδυάσω τη γεωργία με τις νέες τεχνολογίες, απ’ όπου και γεννήθηκε η ιδέα για το PestAgroFoodNIR.