Ακαδημία ελιάς Terra Creta: Ένα ελληνικό πρότυπο ελαιοπαραγωγής, που αποτελεί έμπνευση παγκόσμιου επιπέδου

Στο Κολυμβάρι Χανίων της Κρήτης, εκεί όπου η ενασχόληση με τον αιώνιο καρπό αποτελεί τρόπο ζωής, η Terra Creta εδώ και δύο δεκαετίες γράφει τη δική της ιστορία στο ελληνικό ελαιόλαδο. Ιδρυμένη το 2001, η εταιρεία έχει καταφέρει να γίνει ένα από τα τρία κορυφαία εξαγώγιμα brand της χώρας, διαθέτοντας το 96% της παραγωγής της σε 43 χώρες. Πίσω, όμως, από την εντυπωσιακή εξαγωγική επιτυχία κρύβεται μια φιλοσοφία που βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και συγκεκριμένα τον ίδιο τον ελαιοπαραγωγό.

«Έχουμε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στον άνθρωπο που είναι πίσω από την παραγωγή του ελαιοκάρπου», εξηγεί στην «ΥΧ» ο Αντώνης Μαρακάκης, προϊστάμενος Ελαιοποιείου & Ακαδημίας Ελιάς της Terra Creta. «Του παρέχουμε γνώση, σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία και συμβουλευτική, καθώς βρισκόμαστε δίπλα του στον ελαιώνα, επιβραβεύοντας τη σωστή διαχείριση και βοηθώντας τον να λύσει τα καθημερινά του προβλήματα».

Αυτή η φιλοσοφία «εξαπλώθηκε» το 2021 με τη δημιουργία της Ακαδημίας Ελιάς Terra Creta, μιας πρωτοβουλίας που φιλοδοξεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τη βιώσιμη, σύγχρονη και καινοτόμο ελαιοκαλλιέργεια στην Ελλάδα.

Από την Ομάδα Παραγωγών στην Ακαδημία Ελιάς Terra Creta

Η Ακαδημία Ελιάς γεννήθηκε ως φυσική συνέχεια της ομάδας παραγωγών που η Terra Creta είχε ιδρύσει ήδη από το 2014. Με τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, τις αυξανόμενες απαιτήσεις της αγοράς και την ανάγκη μείωσης του κόστους παραγωγής, η εταιρεία επέλεξε να επενδύσει σε ένα οργανωμένο πλαίσιο εκπαίδευσης, συμβουλευτικής και καινοτομίας για την υποστήριξη των συνεργαζόμενων παραγωγών της. «Όραμά μας είναι η ανάπτυξη της τοπικής παραγωγής ελαιολάδου με τρόπο που να βελτιώνει την ποιότητα, να αυξάνει την ποσότητα και να μειώνει το κόστος, πάντα με σεβασμό στη γη. Σκοπός μας είναι μια βιώσιμη καλλιέργεια που θα αποτελέσει έμπνευση σε παγκόσμιο επίπεδο», σημειώνει ο κ. Μαρακάκης.

Η εκπαίδευση ως πυλώνας βιωσιμότητας

Ο πρώτος πυλώνας βιωσιμότητας αφορά την εκπαίδευση. Η συνεργασία με τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ – Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου στα Χανιά δίνει τη δυνατότητα στους παραγωγούς να εκπαιδεύονται από ερευνητές που μεταφέρουν την επιστημονική γνώση απευθείας στο χωράφι. «Οι ερευνητές του ινστιτούτου, δηλαδή, γίνονται και καθηγητές στα μέλη της Ακαδημίας Ελιάς, μεταφέροντας πειραματικά δεδομένα σε πρακτικές συμβουλές για τη βελτίωση της καλλιέργειας. Επίσης, οι ελαιοπαραγωγοί συμμετέχουν σε σεμινάρια, μαθαίνουν πρακτικές αναγεννητικής γεωργίας και λαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές βάσει δεδομένων από το πεδίο. Ο συνδυασμός έρευνας, τεχνολογίας και ανθρώπινης παρουσίας κάνει το μοντέλο της Ακαδημίας μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα», τονίζει ο κ. Μαρακάκης.

Ψηφιακή καινοτομία με το gaiasense

Ακόμη μία βασική παράμετρος για τη λειτουργία της Ακαδημίας είναι η καινοτομία και η ευφυής γεωργία. Η Terra Creta συνεργάζεται με την εταιρεία πληροφορικής NEUROPUBLIC για την αξιοποίηση του συστήματος ευφυούς γεωργίας gaiasense, χρησιμοποιώντας εργαλεία ευφυούς γεωργίας σε όλο το φάσμα της καλλιέργειας.

Όπως εξηγεί ο ίδιος, «στην περιοχή έχουν εγκατασταθεί 1 1 αγρομετεωρολογικοί σταθμοί, οι οποίοι φέρουν αισθητήρες που αποτυπώνουν καιρικές συνθήκες, συνθήκες εντός του εδάφους, αισθητήρες που προσομοιώνουν το φύλλο της ελιάς αλλά και ροόμετρα πάνω στο σύστημα άρδευσης. Επίσης, έχει εγκατασταθεί ένα ευρύ δίκτυο ψηφιακών παγίδων καταμέτρησης δάκου GaiaTrap της NEUROPUBLIC, το οποίο κάνει καταμέτρηση του πληθυσμού καθημερινά με τεχνητή νοημοσύνη, αποφεύγοντας το ανθρώπινο λάθος και δίνοντάς μας τη δυνατότητα να επέμβουμε έγκαιρα. Όλοι οι παραγωγοί έχουν εγκαταστήσει στα κινητά τους την εφαρμογή του gaiasense, κάνοντας καταγραφές των εργασιών που γίνονται στους ελαιώνες τους. Όλα τα παραπάνω οδηγούν στην έκδοση εξατομικευμένων οδηγιών-συμβουλών προς τους παραγωγούς, δίνοντάς τους το αίτιο και το χρονικό διάστημα που θα πρέπει να γίνει η διορθωτική/προληπτική ενέργεια».

Συμβουλευτική

Η τεχνολογία, ωστόσο, δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη παρουσία. Οι γεωπόνοι της Ακαδημίας πραγματοποιούν τακτικές επισκέψεις στους ελαιώνες, ενώ σε περιπτώσεις προβλημάτων επεμβαίνουν άμεσα στο πεδίο. «Η συμβουλευτική μας παραμένει παραδοσιακή, πρόσωπο με πρόσωπο. Γίνονται τακτικές επισκέψεις στους ελαιώνες, ώστε να προσφέρουμε συμβουλές στο πεδίο. Μάλιστα, σε περίπτωση που ο συνεργάτης ελαιοπαραγωγός έχει κάποιο πρόβλημα στον ελαιώνα πραγματοποιούνται και έκτακτες επισκέψεις, ώστε να το λύσουμε επί τόπου. Αυτή η σχέση εμπιστοσύνης είναι το θεμέλιο όλων», τονίζει ο κ. Μαρακάκης.

Συμπληρωματικά με όλα τα παραπάνω, κάθε συνεργαζόμενος ελαιοπαραγωγός λαμβάνει ένα πρωτόκολλο βιώσιμης και αναγεννητικής καλλιέργειας, που περιλαμβάνει εννέα βασικούς κανόνες, όπως η απαγόρευση καύσης υπολειμμάτων, η μη χρήση ζιζανιοκτόνων, η μηδενική διατάραξη του εδάφους, καθώς και άλλες πρακτικές που σέβονται το περιβάλλον και βελτιώνουν τη γονιμότητα του εδάφους.

«Το εντυπωσιακό στο πλαίσιο αυτό», υπογραμμίζει ο κ. Μαρακάκης, «είναι ότι όλες αυτές οι παροχές προσφέρονται δωρεάν μέσω της σύμβασης συμβολαιακής γεωργίας που υπογράφει η Terra Creta με τον συνεργαζόμενο παραγωγό».

Μείωση εισροών και αύξηση παραγωγής

Η εφαρμογή της εκπαίδευσης, της καινοτομίας και της συμβουλευτικής μαζί με τη συνέπεια και τη συνεχή δουλειά των παραγωγών και της εταιρείας έχει φέρει απτά αποτελέσματα. «Στόχος είναι να μειώσουμε όλο το φάσμα εισροών της καλλιέργειας, τόσο όσο, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στην ποσότητα και την ποιότητα του ελαιοκάρπου. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε μειώσει τη χρήση του νερού κατά 23,3% και έχουμε πετύχει αισθητή μείωση στη χρήση σύνθετων λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών, αλλά και μηδενική χρήση ζιζανιοκτόνων.

Όσον αφορά την παραγωγή μας, έχουμε δύο ταχύτητες παραγωγών:

• Ελαιοπαραγωγοί που είναι ετεροεπαγγελματίες, οι οποίοι ακολουθούν το πρωτόκολλο βιώσιμης καλλιέργειας, αλλά δεν βρίσκονται καθημερινά στους ελαιώνες τους, οι οποίοι, συγκρινόμενοι με καλούς παραγωγούς εκτός Ακαδημίας, πέτυχαν 18,55% παραπάνω παραγωγή/δέντρο (8,5kg/δέντρο vs 7,17kg/δέντρο).
• Οι κατά κύριο επάγγελμα ελαιοπαραγωγοί, οι οποίοι βρίσκονται καθημερινά στους ελαιώνες τους και ακολουθούν τις συμβουλές που τους δίνονται, έχουν πετύχει 67,36% παραπάνω παραγωγή/δέντρο (12kg/δέντρο vs 7,17kg/δέντρο).

Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι αν ο παραγωγός έχει σωστή καθοδήγηση, του παρέχονται τα σωστά εργαλεία και βρίσκεται στο χωράφι καθημερινά, μπορεί να πετύχει μεγάλη βελτίωση στην παραγωγή του», εξηγεί ο κ. Μαρακάκης.

Αλλαγή νοοτροπίας και συνεργασίες

Περισσότερο και από τα τεχνικά επιτεύγματα, η Ακαδημία Ελιάς Terra Creta επιδιώκει να αλλάξει τη νοοτροπία των συνεργαζόμενων παραγωγών της. «Το μεγαλύτερο έργο που επιτελούμε είναι η αλλαγή στάσης απέναντι στην παραγωγή. Να φύγουμε από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και να δούμε το μέλλον μέσα από το πρίσμα της βιωσιμότητας», τονίζει.

Διεύρυνση των αποτελεσμάτων

Το πρότυπο της Ακαδημίας της Terra Creta μπορεί, σύμφωνα με τον κ. Μαρακάκη, «να αποτελέσει βάση για ευρύτερα συνεργατικά σχήματα στον αγροδιατροφικό τομέα. Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσω αγροτικών συνεταιρισμών και ομάδων παραγωγών, που μπορούν να υιοθετήσουν το μοντέλο προσαρμοσμένο στα δικά τους δεδομένα, με τη δημιουργία τοπικών Κέντρων Γνώσης, σε περιοχές αγροτικής παραγωγής, ώστε να διαχέεται η γνώση εκεί όπου παράγεται ο πλούτος. Και, φυσικά, με συνεργασίες παραγωγών-εταιρειών, που έχουν την εμπειρία και τη θέληση να χτίσουν βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες, όχι μόνο για το δικό τους προϊόν, αλλά και για το μέλλον της ελληνικής γεωργίας συνολικά».

Οι προκλήσεις της αγοράς ελαιολάδου

Εκτός από τα παραπάνω, ο ίδιος σχολιάζει την αγορά ελαιολάδου, τις βασικές τάσεις και προκλήσεις που καθορίζουν σήμερα την παγκόσμια αγορά ελαιολάδου και πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις. «Η αγορά του ελαιολάδου ζει μια “μεταβατική” φάση μετά την κρίση χαμηλής παραγωγής 2023-24. Οι τιμές αποκλιμακώνονται από τα ιστορικά υψηλά, αλλά η μεταβλητότητα ήρθε για να μείνει. Η τιμή του ελαιολάδου είναι πολύ ευαίσθητη σε αλλαγές, όπως η μηνιαία κατανάλωση ελαιολάδου, η κλιματική αλλαγή και διάφορα φυσικά φαινόμενα. Όλα αυτά έχουν την τάση να αυξάνουν και να μειώνουν βίαια την τιμή του ελαιολάδου», αναφέρει ο κ. Μαρακάκης.

Και προσθέτει: «Γνωρίζουμε όλοι ότι καθοριστικό παράγοντα στην τιμή παίζει η Ισπανία, ως ο μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου στον κόσμο. Από εκεί καθορίζονται οι τιμές διακίνησης για το χύμα ελαιόλαδο. Η Ιταλία, στον αντίποδα, που διαθέτει το πιο γνωστό brand “Made in Italy”, έχει καταφέρει να κρατήσει ψηλά τις τιμές παραγωγού γιατί το σύνολο της ποσότητας που παράγει οδηγείται στην εμφιάλωση και παίρνει υπεραξία. Ουσιαστικά, η Ιταλία είναι ελλειμματική ως προς την παραγωγή της, γι’ αυτό και εισάγει μεγάλες ποσότητες ελαιολάδου και από Ισπανία και από Ελλάδα. Σκεφτείτε ότι ως χώρα δεν έχουμε στατιστικά δεδομένα της παραγωγής και της διακίνησης του ελαιολάδου. Δεν ξέρουμε πόσο ελαιολάδο παράγουμε ετησίως και πόση ποσότητα διακινούμε, πράγμα που η Ισπανία και η Ιταλία έχουν αναπτύξει στο απόλυτο επίπεδο, βοηθώντας να προβλέψουν τυχόν προκλήσεις. Αν βάλουμε στην εξίσωση και τον κατακερματισμένο κλήρο μας, το μέλλον μας είναι μονόδρομος προς τη συνεργασία μεταξύ παραγωγών και τυποποιητικών μονάδων, ώστε να φύγουμε από τη χύμα διακίνηση».

Ο ίδιος καταλήγει, λέγοντας: «Στην Terra Creta, για να δούμε, λοιπόν, ιδίοις όμμασι τι κάνουν οι υπόλοιπες ελαιοπαραγωγικές χώρες και πώς καταφέρνουν να είναι βιώσιμες από το χωράφι μέχρι και την τυποποίηση, αλλά και πώς αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της καλλιέργειας, επισκεφθήκαμε πέρσι την Ιταλία και συγκεκριμένα την περιοχή της Απουλίας και φέτος την περιοχή της Jaen, που παράγει το 45% της συνολικής ποσότητας της Ισπανίας. Επισκεφθήκαμε συνεταιρισμούς, παραγωγούς και μεταποιητές. Είδαμε πολλά, μάθαμε περισσότερα και πήραμε εφόδια για να τα εφαρμόσουμε στον τόπο μας. Το μυστικό της επιτυχίας αυτών των επισκέψεων είναι η συμμετοχή των ελαιοπαραγωγών μελών της Ακαδημίας Ελιάς, η οποία κάθε χρόνο είναι και μεγαλύτερη».