Ανθεκτικότητα, σε σχέση με άλλους κλάδους, επέδειξε ο αγροτικός τομέας την περίοδο της κρίσης, καθώς όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Απασχόλησης από το 2008 έως το 2013 η αγροτική απασχόληση αύξησε τα ποσοστά της στο σύνολο της απασχόλησης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το σχετικό διάγραμμα, από το 1991 η αγροτική απασχόληση στην Ελλάδα ακολουθεί πτωτική πορεία, ωστόσο το 2008, στην αρχή δηλαδή της οικονομικής κρίσης, η αγροτική απασχόληση σημείωσε ποσοστά ανόδου και από το ποσοστό 11,1% που καταλάμβανε στο σύνολο της απασχόλησης ανέβηκε στο 13,6%, το 2013.
Η Ελένη Παπαδοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με γνωστικό αντικείμενο την «Πολιτική ανάπτυξης του αγροτικού χώρου», αναφέρει στην «ΥΧ» ότι «παρότι η απασχόληση μειώνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια, η αντίστοιχη ποσοστιαία αρνητική μεταβολή της είναι σαφώς χαμηλότερη στον αγροτικό τομέα, ο οποίος φαίνεται να παρουσιάζει στοιχεία ανθεκτικότητας σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Στην εποχή της κρίσης και ιδίως με τη μεγάλη ανεργία ή τη χαμηλή απασχόληση στους άλλους κλάδους της οικονομίας, η αγροτική δραστηριότητα κατέστη και πάλι ελκυστική διέξοδος και βιώσιμη προοπτική ανάκαμψης. Σημαντικός αριθμός νέων αγροτών εντάχθηκε στα σχετικά προγράμματα της ΕΕ και επένδυσε στην αγροτική εκμετάλλευση σε μια πολυλειτουργική ύπαιθρο με την ελπίδα της αξιοποίησης της παλυαπασχόλησης και των εδαφικών συνεργειών στον αγροτικό χώρο (ΚΑΠ 2007-2013)».
Αντίθετα, σε άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, η αγροτική απασχόληση την ίδια περίοδο διατηρήθηκε σε σταθερά επίπεδα χωρίς αυξομειώσεις, όπως καταγράφεται και στο διάγραμμα. Συγκεκριμένα, το ποσοστό αγροτικής απασχόλησης στην Ιταλία το 2008 ήταν 3,6%, όπως ακριβώς και το 2013. Επίσης, για την Ισπανία το ποσοστό της αγροτικής απασχόλησης το 2008 ήταν 4%, ενώ το 2013 έφτασε το 4,2%.
Πτωτική πορεία από το 2014
Η ανοδική πορεία της περιόδου 2008-2013 δεν συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, καθώς η αγροτική απασχόληση στο σύνολο της απασχόλησης στην Ελλάδα μειώθηκε από το 13,6% το 2013 στο 12,1% το 2017. Η Ελένη Παπαδοπούλου τονίζει ότι «στον βαθμό που η ελληνική αγροτική πολιτική μετά την ένταξη της χώρας στην ΕΕ είναι βασικά η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), αυτή καλείται να ακολουθήσει τον βασικό της στόχο, που είναι η αύξηση της παραγωγικότητας του γεωργικού τομέα και ιδιαίτερα του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στη γεωργία. Όσο η ανάπτυξη των άλλων τομέων της οικονομίας προσελκύει, με τις καλύτερες αμοιβές και συνθήκες εργασίας, το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό, τόσο η αγροτική έξοδος θα διατηρείται ενεργή. Για αυτό εξακολουθεί βέβαια να είναι ερευνητικό ζητούμενο, άξιο να μελετηθεί, οι συνθήκες και το τίμημα της επιστροφής στην ύπαιθρο, καθώς και οι συνθήκες και τα όρια των κοινωνικών υποκειμένων (όσον αφορά την εκπαίδευση, το πολιτισμικό περιβάλλον, τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κ.ά.)».
Επιστροφή στην ύπαιθρο
Πρωτοβουλίες, όπως τα έξυπνα χωριά, που έχουν ως σκοπό να ενισχύσουν τα χωριά της Ευρώπης μέσω ψηφιακών εφαρμογών, είναι ένας από τους τρόπους ενίσχυσης της απασχόλησης και της παραμονής των νέων στην ύπαιθρο. Το μοντέλο των έξυπνων χωριών περιλαμβάνει συγκεκριμένες τεχνολογίες, όπως οι ψηφιακές εφαρμογές, που προσφέρουν ηλεκτρονική εκπαίδευση, υγεία και διοίκηση κ.ά. Επίσης, περιλαμβάνει δράσεις κυκλικής οικονομίας για τη μείωση των αποβλήτων και την εξοικονόμηση πόρων, δράσεις για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και την ενίσχυση του τουρισμού σε αυτές τις περιοχές.
Η διακήρυξη του Μπλεντ, που υπεγράφη από τον επίτροπο Γεωργίας, Φιλ Χόγκαν, και τους ευρωβουλευτές της Σλοβενίας Franc Bogovic και Tibor Szanyi, στο συνέδριο «Ευρωπαϊκή πολιτική για τα έξυπνα χωριά», αναφέρει πως «με την εισαγωγή των παραπάνω τεχνολογιών θα αυξηθούν οι ευκαιρίες απασχόλησης στην ύπαιθρο, οι οποίες θα προσελκύσουν περισσότερους νέους. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, υπάρχει η ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις σε αγροτικές κοινότητες, περισσότερες συνέργειες μεταξύ των μεγαλύτερων χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ (ΚΑΠ, Ορίζοντας 2020), καθώς και τη χρήση ψηφιακών εργαλείων που ήδη υπάρχουν».
