Πόσο αποτελεσματικά είναι τα κίνητρα που δίνονται σήμερα στους νέους ανθρώπους; Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός των νέων γεωργών (ηλικίας έως και 44 ετών) μειώθηκε από 3,3 εκατ. το 2005 σε 2,3 εκατ. το 2013, αν και το ποσοστό των νέων αγροτών στον συνολικό πληθυσμό των αγροτών παρέμεινε σχετικά σταθερό, μόλις πάνω από 20%. Τη δεκαετία αυτή στην Ελλάδα, οι νέοι αγρότες μειώθηκαν κατά 47.250, στη γειτονική Ιταλία κατά 76.700 και στην Πολωνία κατά 295.640. Με την τρέχουσα ΚΑΠ, δόθηκε προτεραιότητα στην αύξηση του αριθμού των νέων αγροτών.
Όπως εξηγεί στην «ΥΧ» η Ευρωπαϊκή Ένωση Νέων Αγροτών (CEJA), η χαμηλή κερδοφορία του τομέα αποτελεί σοβαρή απειλή για τους νέους που επιθυμούν να ασκήσουν γεωργική δραστηριότητα. «Η επιτυχής είσοδος των νέων στη γεωργία εξαρτάται κυρίως από την ικανότητα των αγροτών να αποκτήσουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα από την αγορά».
Σύμφωνα με τη CEJA, οι νέοι αγρότες στην ΕΕ ζητούν οι επιδοτήσεις της ΚΑΠ να χορηγούνται μόνο σε ενεργούς αγρότες. «Η αποτελεσματική και δίκαιη κατανομή των επιδοτήσεων βάσει ενός ισχυρού ορισμού του ενεργού αγρότη θα συνέβαλλε στην ευκολότερη είσοδο των νέων στη γεωργία», αναφέρει.
Εξηγεί, δε, ότι το εισόδημα του νέου αγρότη κατά τα πρώτα χρόνια της γεωργικής του δραστηριότητας είναι είτε γενικά ανεπαρκές ή ασταθές, είτε μεγαλύτερο σε σχέση με τα επόμενα χρόνια. «Οι νέοι αγρότες χρειάζονται ένα σταθερό και βιώσιμο εισόδημα για να μπορούν να διατηρήσουν τη γεωργική τους δραστηριότητα». Για την CEJA, μπορούν να εφαρμοστούν συγκεκριμένες πολιτικές, κυρίως με παρεμβάσεις στην αγορά, που θα συμβάλουν σε ένα δίκαιο εισόδημα, όπως η δημιουργία παρατηρητηρίου τιμών στην ΕΕ, ένα ευέλικτο και ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των διακυμάνσεων της αγοράς, ενισχυμένη δημόσια υποστήριξη για τη διαφοροποίηση των εκμεταλλεύσεων, σαφής, διαφανής και επιστημονική σήμανση, αλλά και ισορροπημένη εμπορική πολιτική.
Γη, κεφάλαιο, εκπαίδευσηΤο μεγάλο εμπόδιο στην επιτυχημένη είσοδο των νέων στον τομέα παραμένει η δυσκολία πρόσβασης στη γη, στο κεφάλαιο και στη γνώση. «Η υψηλή τιμή της γης και η απροθυμία των ηλικιωμένων αγροτών να αποσυρθούν καθιστούν πράγματι δύσκολη την αγορά ή την ενοικίαση αγροτεμαχίων από τους νέους αγρότες», σημειώνει η CEJA. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, από το 2005 έως και το 2015, ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ μειώθηκε κατά περίπου 3,8 εκατ. και το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων αυξήθηκε κατά 36%, με αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά γης. Επιπλέον, η CEJA επισημαίνει ότι «μεγάλο εμπόδιο αποτελεί η δυσκολία πρόσβασης σε πιστώσεις κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας και της διάρκειας των διαδικασιών δημόσιας στήριξης», αλλά και η περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, «γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των νέων να εξασφαλίσουν ένα βιώσιμο εισόδημα από μια γεωργική δραστηριότητα». Υπογραμμίζει, τέλος, πως η πρόσβαση σε βασικές υποδομές και υπηρεσίες στην ύπαιθρο είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την προσέλκυση νέων αγροτών. «Η πρόσβαση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, σχολεία, μεταφορές, υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, ευρυζωνικό ίντερνετ κ.ά., πρέπει να είναι ισότιμη με αυτήν που έχουν οι νέοι που δεν ζουν σε αγροτικές περιοχές», τονίζει η οργάνωση. |
Χρηματοδοτική στήριξη
Η οικονομική στήριξη για την πρώτη εγκατάσταση των νέων γεωργών στην ΕΕ, σύμφωνα με την τρέχουσα ΚΑΠ, μπορεί να ανέλθει έως 70.000 ευρώ/δικαιούχο με βάση το Επιχειρηματικό του Σχέδιο. Τα κράτη-μέλη μπορούν να κατανέμουν χαμηλότερα ποσά ή/και διαφορετικούς τύπους ενισχύσεων για την πρώτη εγκατάσταση. Στην Ελλάδα, το ποσό στήριξης κυμαίνεται από 17.000 έως 22.000 ευρώ. Από το 2021 αυξάνεται το ανώτατο όριο ενίσχυσης στην ΕΕ στα 100.000 ευρώ, αλλά τα κράτη-μέλη διατηρούν την ευελιξία να ορίζουν εκείνα το εθνικό ανώτατο όριο.
Η Ελλάδα προσανατολίζεται στα 40.000 ευρώ. Επιπλέον, μέσω της ΚΑΠ δίνονται και περισσότερα «εργαλεία» στους ενδιαφερόμενους, όπως τα προγράμματα κατάρτισης, επενδυτικά μέτρα, συμβουλευτικές υπηρεσίες, το μέτρο «Συνεργασία» κ.ά. Στην Ελλάδα τα πρώτα έχουν παγώσει, οι δε γεωργικές συμβουλές δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.
Νέοι Αγρότες: Με διπλάσια ενίσχυση και αυξηµένες δεσµεύσεις η νέα πρόσκληση
Επιπλέον, την περίοδο 2014-2020 θεσπίστηκε η συμπληρωματική στήριξη για τους νέους αγρότες στο πλαίσιο του Πρώτου Πυλώνα, εκτός από τη Βασική και το Πρασίνισμα. Το ύψος της ενίσχυσης για γεωργούς νεαρής ηλικίας υπολογίζεται κάθε χρόνο, πολλαπλασιάζοντας τα ενεργοποιημένα δικαιώματα από τον νέο γεωργό με συντελεστή που αντιστοιχεί σε ποσοστό μεταξύ 25% έως 50% της μέσης αξίας των δικαιωμάτων ενίσχυσης που κατέχει ή μισθώνει γεωργός.
Στην Ελλάδα, ο εν λόγω συντελεστής καθορίζεται ετησίως από τον ΟΠΕΚΕΠΕ και βρίσκεται στο 35% για το 2020.
Ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ που διατέθηκε ειδικά για τη στήριξη νέων γεωργών το διάστημα 2007-2020 ανέρχεται σε 9,6 δισ. ευρώ περίπου. Διπλασιάστηκε, δηλαδή, από 3,2 δισ. ευρώ που διατέθηκαν την περίοδο 2007-2013, στο πλαίσιο του Δεύτερου Πυλώνα, σε 6,4 δισ. ευρώ την περίοδο 2014-2020, κυρίως λόγω της θέσπισης της πρόσθετης άμεσης ενίσχυσης. Οι δημόσιες δαπάνες, περιλαμβανομένης της συγχρηματοδότησης του μέτρου εγκατάστασης του Δεύτερου Πυλώνα από εθνικούς πόρους των κρατών μελών, ανέρχονται συνολικά σε 18,3 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσίευσε το 2017 το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, στην Ελλάδα, περίπου 19.000 νέοι αγρότες έλαβαν στήριξη, συνολικού ποσού 246.270.288 ευρώ, στο πλαίσιο του Μέτρου 1.1.2. την περίοδο 2007-2013.
Το ποσό αυτό αυξήθηκε για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 σε 276.800.000 ευρώ στο πλαίσιο του Υπομέτρου 6.1 και σε επιπλέον 187.750.920 ευρώ στο πλαίσιο της ενίσχυσης του Πρώτου Πυλώνα. Μάλιστα, η Ελλάδα αύξησε τον προϋπολογισμό του Υπομέτρου 6.1, εντάσσοντας στο πρόγραμμα και επιπλέον δικαιούχους (επιλαχόντες), με τα κονδύλια συνολικά να ανέρχονται σε περίπου 300 εκατ. ευρώ.
