Εγκατάσταση και διαχείριση της καλλιέργειας της πατάτας

των Γεώργιου Κότσικα, φοιτητή Γεωπονίας, και Νικόλαου Κορρέ,
αναπληρωτή καθηγητή Τμήματος Γεωπονίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Στην Ελλάδα, η πατάτα καλλιεργείται ανά την επικράτειά της, με κάποιες περιοχές να έχουν δώσει περισσότερη έμφαση, όπως η Κρήτη, η Τρίπολη, η Νάξος, το Νευροκόπι και αρκετές περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης.

Απαιτήσεις σε έδαφος και κλίμα

Η πατάτα προσαρμόζεται σε μεγάλο εύρος εδαφοκλιματικών συνθηκών, αλλά προκειμένου να αναπτυχθεί πρέπει οι συνθήκες θερμοκρασίας να είναι οι κατάλληλες, καθώς και το είδος του εδάφους.

Πιο συγκεκριμένα, το έδαφος πρέπει να είναι ελαφρύ, έτσι ώστε να μπορούν αναπτυχθούν οι κόνδυλοι, αν και τα αμμώδη εδάφη ενδείκνυνται για την καλλιέργειά της και τη συγκομιδή της. Οργανικά εδάφη που χαρακτηρίζονται με μέση περιεκτικότητα σε πηλό έχουν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη και γονιμότητα, ενώ σε αρδευόμενα εδάφη η καλλιέργεια της πατάτας δύναται να αποδώσει έως και 5 τόνους το στρέμμα. Σε μη στραγγιζόμενα εδάφη, είναι απαραίτητο να υπάρχει άρτιος αερισμός. Το pH του εδάφους πρέπει να κυμαίνεται από 5,5 έως 7,5. Θερμοκρασίες από 16 έως 20οC ευνοούν την ανάπτυξη του κονδύλου, ενώ σε υψηλές θερμοκρασίες δεν ευνοείται η ανάπτυξη του φυτού και των κονδύλων του.

Προετοιμασία εδάφους

Συστήνεται βαθιά άροση 30-40 εκατοστών, ακολουθούμενη από μια δεύτερη άροση, ενώ πριν από τη φύτευση το έδαφος φρεζάρεται, ψιλοχωματίζεται και ισοπεδώνεται, για την αποφυγή σχηματισμού εδαφικών συσσωματωμάτων (σβόλων). Παρ’ όλα αυτά, είναι ωφέλιμο να ελαχιστοποιούνται οι επεμβάσεις των μηχανημάτων για την αποφυγή της συμπίεσης του εδάφους.

Επιπλέον, αγροί στους οποίους παρατηρήθηκαν προσβολές από νηματώδεις σε προηγούμενες καλλιέργειες πατάτας πρέπει να αποφεύγονται. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συστήνεται η εφαρμογή συστημάτων αμειψισποράς με σιτηρά ή ψυχανθή τουλάχιστον επί μία τριετία. Η προετοιμασία του αγρού πρέπει να πραγματοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια. Όλα τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας πατάτας ή όποιας προηγούμενης καλλιέργειας, πρέπει να απομακρύνονται. Η καταπολέμηση των ζιζανίων, καθώς και τα αυτοφυή φυτά πατάτας από παλαιούς κονδύλους πρέπει να πραγματοποιείται εκτεταμένα.

Φύτευση

Η καλλιέργεια της πατάτας γίνεται συνήθως με τη χρήση προβλαστημένων ή μη πιστοποιημένων κονδύλων (πατατόσπορου) βάρους 40-60 γραμμαρίων και διαστάσεων 3,5-8,5 εκατοστών, οι οποίοι φυτεύονται σε βάθος που εξαρτάται από το έδαφος, το μέγεθος του κονδυλώματος και την ποικιλία. Έτσι, σε βαριά εδάφη, το βάθος φύτευσης είναι περίπου 20 εκατοστά, ενώ σε ελαφρά εδάφη μπορεί να φτάσει έως και 25-30 εκατοστά.

Ποικιλίες που κονδυλοποιούν ψηλά (π.χ. Ντάιμαντ, Μαρφόνα) ή παράγουν μικρούς κονδύλους (π.χ. Σπούντα) φυτεύονται σε βάθος περίπου 20 εκατοστών. Η φύτευση πρέπει να πραγματοποιείται υπό το δυνατόν ιδανικές συνθήκες χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία και σε δροσερό περιβάλλον με βέλτιστες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη του φυτού γύρω στους 22οC.

Οι αποστάσεις φύτευσης εξαρτώνται από συγκεκριμένους παράγοντες, όπως η γονιμότητα, η υγρασία του εδάφους, η ποικιλία, καθώς και το μέγεθος του σπόρου. Συνήθως, οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών συνίστανται μεταξύ 60-90 εκατοστών, ενώ επί της γραμμής φύτευσης από 25 έως 40 εκατοστά ανάλογα με την ποικιλία. Η ποσότητα του πατατόσπορου ανά στρέμμα εξαρτάται από το μέγεθός του, π.χ. πατατόσπορος μεγέθους 28-35 χρειάζεται περίπου 100 κιλά ανά στρέμμα, ενώ πατατόσπορος μεγέθους 35-55 χρειάζεται 220-250 κιλά ανά στρέμμα.

Παράχωμα

Tο παράχωμα πρέπει να γίνεται με προσοχή, ώστε να μαζεύεται αρκετό χώμα για την προστασία των κονδύλων. Σε σχετικά μικρά βάθη φύτευσης (18-20 εκατοστά), πρέπει κατά τη διαδικασία του παραχώματος να σχηματίζονται υψηλότερα αναχώματα. H εποχή του παραχώματος εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την υγρασία του εδάφους.

Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η μέθοδος καταπολέμησης των ζιζανίων. Αν χρησιμοποιούνται προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα, το παράχωμα πρέπει να γίνεται κατά τη φύτευση ή αμέσως μετά από αυτήν. Αν η καταπολέμηση των ζιζανίων επιτυγχάνεται με μηχανικά μέσα ή με μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα, το παράχωμα μπορεί να γίνει σε μεταγενέστερο στάδιο.

Λίπανση

Η ορθολογική λίπανση συνεισφέρει στην ανάπτυξη των φυτών και στην ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των αποδόσεων της καλλιέργειας. Ο σχεδιασμός της λίπανσης, αφού έχουν πραγματοποιηθεί οι απαραίτητες εδαφικές αναλύσεις, κυρίως στις συστηματικές καλλιέργειες μεγάλων εκτάσεων πατάτας θεωρείται απαραίτητος.

Η καλλιέργεια της πατάτας έχει σημαντικές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία εξαιτίας του περιορισμένου ριζικού της συστήματος και της μικρής σχετικά χρονικής περιόδου παραγωγής των κονδύλων. Σε εδάφη όξινα, όπου η πατάτα ευδοκιμεί αρκετά καλά, χρειάζεται προσθήκη μαγνησίου, λαμβάνοντας υπόψη ότι σε πολύ όξινα εδάφη η περίσσεια μαγνησίου ενδεχομένως να προκαλέσει τοξικότητες και για αυτόν τον λόγο χρειάζεται ασβέστωση. Οι απαιτήσεις της πατάτας, όταν εφαρμόζεται οργανική λίπανση (5-7 τόνους ανά στρέμμα κατά το πρώτο όργωμα) σε ανόργανο άζωτο κυμαίνονται σε 5-10, σε φώσφορο 15-20, σε κάλιο 20-30 και σε μαγνήσιο 4-6 κιλά ανά στρέμμα. Τα παραπάνω στοιχεία χορηγούνται σε μεγαλύτερες ποσότητες ως βασική λίπανση, ενώ η συμπληρωματική αζωτούχος λίπανση χορηγείται τμηματικά.

Σημείωση: Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος της πτυχιακής εργασίας του φοιτητή Γεώργιου Κότσικα υπό την επίβλεψη του Δρ. Νικόλαου Ε. Κορρέ.