Ο εκσυγχρονισμός του ΟΣΔΕ «κλειδί» για τη νέα ΚΑΠ

του Δημήτρη Καπνιά, διευθυντή έργου GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) δημοσίευσε πρόσφατα έκθεσή της με τίτλο «Ανάλυση του διοικητικού βάρους του ΟΣΔΕ», στην οποία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας. Η έκθεση ερευνά και αναλύει τα κόστη εφαρμογής του ΟΣΔΕ1 στο πλαίσιο της ΚΑΠ που διανύουμε (2014-2020), τόσο από την πλευρά της δημόσιας διοίκησης των κρατών-μελών, όσο και από αυτή των αγροτών – δικαιούχων των κοινοτικών ενισχύσεων.

Η απλοποίηση και ο περιορισμός του διοικητικού κόστους αποτελούν οριζόντιο στόχο της ΚΑΠ και η έκθεση επιχειρεί μία αποτίμηση για την τρέχουσα ΚΑΠ, αλλά επίσης εστιάζει σε καλές πρακτικές και προτάσεις που αφορούν την προετοιμασία των κρατών-μελών για τη σύνταξη των Εθνικών Στρατηγικών Σχεδίων (ΕΣΣ) της ΚΑΠ μετά το 2020.

Η έκθεση είναι αρκετά μακροσκελής, παρά το γεγονός ότι δεν καλύπτει το σύνολο των κρατών-μελών καθώς, όπως αναφέρουν και οι συντάκτες της, δεν υπάρχουν ακόμη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καθορισμένα πρότυπα για τη συλλογή και την επεξεργασία των στοιχείων που απαιτούνται, ώστε να εξαχθούν συγκεκριμένα και ασφαλή συμπεράσματα για κάθε χώρα.

Εκτός όμως των πολύ ενδιαφερόντων γενικών συμπερασμάτων, η έκθεση μας δίνει τη δυνατότητα να εντοπίσουμε κάποια ιδιαίτερα στοιχεία για την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας επιλέχθηκε ως μία από τις δώδεκα περιοχές ενδιαφέροντος στις οποίες διεξήχθη η έρευνα.

Στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, θα ήταν αδύνατο να αναλυθούν η μεθοδολογία και το σύνολο των στοιχείων και των συμπερασμάτων της έκθεσης, έτσι θα περιοριστούμε σε κάποια γενικά συμπεράσματα που αφορούν τη λειτουργικότητα του ΟΣΔΕ, αλλά και σε κάποια ειδικότερα που αφορούν τη χώρα μας.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το ΟΣΔΕ αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ΚΑΠ, καθώς οι πληρωμές μέσω του συστήματος αυτού καλύπτουν το 94% των άμεσων ενισχύσεων και το 53% του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διαχείριση και ο έλεγχος των ενισχύσεων σε κάθε χώρα βασίζονται στο ΟΣΔΕ και ο βαθμός επιτυχίας στη διανομή των αγροτικών ενισχύσεων είναι σε ευθεία αντιστοίχιση με τις λειτουργικές δυνατότητές του.

Το κόστος της δημόσιας διοίκησης

Η ΕΕ στην έκθεσή της εκτιμά ότι το διοικητικό κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας των ΟΣΔΕ σε όλες τις χώρες ξεπερνά τα 1,7 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 3% του συνολικού προϋπολογισμού της ΚΑΠ. Κατά μέσο όρο, στην ΕΕ δηλαδή η δημόσια διοίκηση των χωρών πληρώνει περίπου 10 ευρώ για κάθε εκτάριο επιλέξιμης γεωργικής γης ή κατ’ αντιστοιχία περί τα 170 ευρώ ανά γεωργική εκμετάλλευση.

Στην έκθεση αναφέρεται ότι από την έρευνα προέκυψαν μεγάλες διαφορές στο διοικητικό κόστος μεταξύ των χωρών της ΕΕ, χωρίς όμως να παραθέτει ονομαστικά τα στοιχεία για κάθε μία από αυτές. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να έχουμε κάποια εικόνα για το πού βρίσκεται η χώρα μας σε σχέση με τις υπόλοιπες και μόνο κάποια ποιοτική αξιολόγηση μπορεί να γίνει με βάση τα γενικά συμπεράσματα της έκθεσης, το σημαντικότερο των οποίων είναι ότι κατά μέσο όρο το κόστος των κρατών αυξήθηκε κατά 30% με την εφαρμογή της τρέχουσας ΚΑΠ. Πρόκειται προφανώς για σημαντική αύξηση, η οποία και προβληματίζει ενόψει και της νέας μεταρρύθμισης της ΚΑΠ μετά το 2020.

Πριν, όμως, αναφερθούμε στα σημαντικά γενικά συμπεράσματα που παρουσιάζονται στην έκθεση σε σχέση με τις δυνατότητες των κρατών-μελών να ενισχύσουν τις λειτουργικότητες των συστημάτων τους μειώνοντας ταυτόχρονα και τα διοικητικά κόστη του, έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε τα στοιχεία που αφορούν τους αγρότες.

Τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας, που ερμηνεύουν τα αποτελέσματα, επιβεβαιώνουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο την πρόοδο του ΟΣΔΕ στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια

Το κόστος των αγροτών – δικαιούχων

Είναι προφανές ότι διαχειριστικό κόστος για τις επιδοτήσεις δεν έχουν μόνο οι αρμόδιες αρχές, αλλά και οι αγρότες – δικαιούχοι των ενισχύσεων, οι οποίοι και καλούνται να υποβάλουν δηλώσεις, να καταθέσουν δικαιολογητικά και να ελεγχθούν.

Η έκθεση υπολογίζει ότι περίπου το 2% των ενισχύσεων που εισπράττουν οι παραγωγοί της ΕΕ το πληρώνουν ως κόστος διοικητικού βάρους. Η εκτίμηση συνυπολογίζει τόσο εσωτερικά κόστη των αγροτών (χρόνος απασχόλησης) όσο και εξωτερικά κόστη (π.χ. πληρωμή υπηρεσιών). Σε αντίθεση με τα στοιχεία των εθνικών διοικήσεων, τα στοιχεία κόστους των παραγωγών παρουσιάζονται αναλυτικά για κάθε χώρα, όπως προέκυψαν από τις απαντήσεις των ίδιων των δικαιούχων αγροτικών επιδοτήσεων.

Οι απαντήσεις των παραγωγών, όπως παρουσιάζονται στα τρία διαγράμματα, είναι χαρακτηριστικές και επιβεβαιώνουν τα σημαντικά βήματα που έχει κάνει η χώρα μας στη διαχείριση των αγροτικών επιδοτήσεων.

Τόσο με βάση τον χρόνο απασχόλησής τους (Διάγραμμα 1) όσο και με βάση τα εκτιμώμενα διαχειριστικά κόστη (Διάγραμμα 2), οι Έλληνες αγρότες βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο (ενδιάμεσο) στις δώδεκα χώρες της έρευνας, καθώς «σπαταλούν» λιγότερο χρόνο και χρήμα από τους συναδέλφους τους σε χώρες όπως η Γερμανία, η Σουηδία, η Ιταλία και η Γαλλία.

Σε ό,τι αφορά δε την άποψη των αγροτών για τον διοικητικό φόρτο της τρέχουσας ΚΑΠ σε σχέση με την προηγούμενη, οι Έλληνες αγρότες εμφανίζονται πιο ευχαριστημένοι από όλους τους υπόλοιπους (Διάγραμμα 3).

Ενώ σε χώρες όπως η Ιταλία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Ισπανία οι αγρότες δηλώνουν ότι η τρέχουσα ΚΑΠ αύξησε το διοικητικό φόρτο σε ποσοστά που φτάνουν το 80%, στη χώρα μας μόλις το 10% έχει αυτή την αίσθηση.

Τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας, που ερμηνεύουν τα αποτελέσματα, επιβεβαιώνουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο την πρόοδο του ΟΣΔΕ στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Η «απορρόφηση» του επιπλέον διοικητικού βάρους στη χώρα μας οφείλεται κυρίαρχα στον εκσυγχρονισμό των υποστηρικτικών συστημάτων του ΟΣΔΕ, τα οποία γλυτώνουν χρόνο και χρήμα τόσο από τη δημόσια διοίκηση όσο και από τους αγρότες.

Ενώ στην έκθεση αναφέρονται χώρες όπου η χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών δεν είναι καθολική, η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές όπου η Γεω-Αίτηση (GSAA) υλοποιήθηκε από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της ΚΑΠ (2015), δίνοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα ταχύτερης και ακριβέστερης δήλωσης στους παραγωγούς, παρέχοντας αποτελεσματικά εργαλεία προληπτικής αποσφαλμάτωσης πριν από την οριστική υποβολή, μειώνοντας έτσι τον χρόνο και το κόστος των ελέγχων και επιτρέποντας έγκαιρες πληρωμές με ελάχιστους καταλογισμούς και ποινές.

Ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων και της διαδικασίας υποβολής και επεξεργασίας των δηλώσεων ΟΣΔΕ δείχνει να επιδρά και στο κόστος των σχετικών παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς η έρευνα αναφέρει ότι οι μισοί από τους Ευρωπαίους αγρότες πληρώνουν πάνω από 620 ευρώ το έτος, την ίδια στιγμή που το μέσο κόστος των Ελλήνων αγροτών (συμπεριλαμβανομένου και των εσωτερικού κόστους) φτάνει τα 220 ευρώ.