Στη διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης και χωρίς αποκλεισμούς αγροτικής πολιτικής, η οποία θα βασίζεται στην καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καλεί τα αρμόδια όργανα της Κομισιόν η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), η οποία υιοθέτησε επισήμως πριν από έναν περίπου μήνα την Δήλωση του Κoρκ, και ζητά πλέον την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την εφαρμογή του. Στη διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης και χωρίς αποκλεισμούς αγροτικής πολιτικής, η οποία θα βασίζεται στην καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καλεί τα αρμόδια όργανα της Κομισιόν η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), η οποία υιοθέτησε επισήμως πριν από έναν περίπου μήνα την Δήλωση του Κoρκ, και ζητά πλέον την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την εφαρμογή του.
Ήταν Σεπτέμβριος του 2016, όταν στο Κορκ της Ιρλανδίας πραγματοποιήθηκε, μετά από 20 χρόνια ακριβώς, πανευρωπαϊκό συνέδριο για την Αγροτική Ανάπτυξη της ΕΕ, που ολοκληρώθηκε με την έγκριση της λεγόμενης «Δήλωσης του Κορκ 2.0». Η Δήλωση αυτή εγκρίθηκε με ευρεία συναίνεση. Περίπου 340 συμμετέχοντες, από την πλειονότητα των κρατών-μελών της ΕΕ, εκπροσώπησαν την κοινωνία των πολιτών καθώς και τις αρχές σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, μεταξύ αυτών και την ΕΟΚΕ. Στο τέλος, υποβλήθηκε η Δήλωση με τίτλο «Για μια καλύτερη ζωή στην ύπαιθρο».
«Οι αγροτικές περιοχές διαθέτουν σημαντικό δυναμικό, ώστε να συμβάλουν στη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας και ως εκ τούτου στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, κάτι που προκύπτει σαφώς από τη Δήλωση του Κορκ 2.0. Οι προκλήσεις, ωστόσο, είναι μεγάλες και απαιτείται να πραγματοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις για την αντιμετώπισή τους» τονίζει, μεταξύ άλλων, στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, ο πρόεδρός της, Γιώργος Ντάσης.
Σημεία-κλειδιά της Δήλωσης
Η Δήλωση βασίζεται σε 10 σημεία, που αποτελούν και τις κατευθυντήριες γραμμές της αγροτικής πολιτικής, όπως καλείται να υιοθετήσουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι:
- Προώθηση της ευημερίας στο αγροτικό περιβάλλον
- Ενίσχυση των αγροτικών αξιακών αλυσίδων
- Επενδύσεις στη βιωσιμότητα και τη ζωτικότητα του αγροτικού τομέα
- Διατήρηση του αγροτικού περιβάλλοντος
- Διαχείριση των φυσικών πόρων
- Προώθηση μέτρων που σχετίζονται με το κλίμα
- Προώθηση της γνώσης και της καινοτομίας
- Βελτίωση των φορολογικών μηχανισμών στον αγροτικό τομέα
- Αποτελεσματικότερη και απλούστερη εφαρμογή της αγροτικής πολιτικής
- Αποδοτικότητα και υποχρέωση λογοδοσίας της πολιτικής
Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η Δήλωση του Κορκ 2.0 είναι παρόμοια με τη δήλωση του 1996, με τη διαφορά ότι έχουν συμπεριληφθεί η κλιματική αλλαγή και τα ψηφιακά μέσα. Με δεδομένο τις μεγάλες προκλήσεις στις αγροτικές περιοχές, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να χρησιμοποιούνται στοχευμένα, ώστε να διασφαλιστούν συγκεκριμένα αποτελέσματα. «Σημείο εκκίνησης πρέπει να αποτελέσουν οι προτεραιότητες των εκάστοτε κρατών-μελών και των περιφερειών τους και –ακόμη σημαντικότερο– οι πρωτοβουλίες του ίδιου του αγροτικού πληθυσμού», αναφέρει στη γνωμοδότησή της. «Η υποχρεωτική εξέταση των επιπτώσεων των πολιτικών αποφάσεων και στρατηγικών για τις αγροτικές περιοχές προσφέρει επιπλέον τη δυνατότητα να λαμβάνονται υπόψη και να συνυπολογίζονται οι ιδιαίτερες συνθήκες των αγροτικών περιοχών», συμπληρώνει.
Αύξηση κονδυλίων
Όπως επισημαίνει, απαιτείται μια πιο συνεκτική πολιτική όσον αφορά την αγροτική και την περιφερειακή ανάπτυξη και γι’ αυτό χρειάζεται να αυξηθούν τα κονδύλια στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ). Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) είναι το σημαντικότερο μεταξύ των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων –σε θέματα αγροτικής ανάπτυξης– και τονίζει ότι τα υπόλοιπα ΕΔΕΤ, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εντατικότερα προς αυτή την κατεύθυνση.
Αγροτική θωράκιση
Αγροτική θωράκιση (rural proofing), όπως σημειώνεται στη σχετική γνωμοδότηση, σημαίνει ότι λαμβάνονται υπόψη με τρόπο αντικειμενικό και συστηματικό οι ιδιαίτερες συνθήκες των αγροτικών περιοχών. Η «αγροτική θωράκιση», εκτιμά η ΕΟΚΕ, μπορεί να αποτελέσει το μέσο εκείνο με το οποίο θα διαπιστωθεί ο αντίκτυπος των πολιτικών αποφάσεων στο αγροτικό περιβάλλον, ώστε να αποφευχθούν τυχόν αρνητικές συνέπειες. Και, κατά την άποψή της, πρέπει να είναι υποχρεωτική, όπως για παράδειγμα συμβαίνει από το 2016 στην Ιρλανδία. Με τη θωράκιση αυτή θα διαμορφωθεί η ταυτότητα και η δυναμική των αγροτικών περιοχών, προωθώντας τη βιωσιμότητα, την κοινωνική ένταξη και την τοπική ανάπτυξη.
LEADER
Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, απαιτείται μια περισσότερο συνεκτική πολιτική για το αγροτικό περιβάλλον και την αγροτική ανάπτυξη. Το LEADER, για παράδειγμα, αποτελεί ένα δοκιμασμένο μέσο ανάπτυξης, μέσω του οποίου ο δημόσιος τομέας και η κοινωνία των πολιτών μπορούν να συμμετάσχουν σε μια τοπική εταιρική σχέση. Ήδη, από το 2011, η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει ότι και για το LEADER θα πρέπει να υπάρχει προσβασιμότητα στους πόρους όλων των ΕΔΕΤ. «Μπορεί επίσης να εφαρμοστεί και σε αστικές περιοχές, ωστόσο δεν θα πρέπει να αποβαίνει σε βάρος της αγροτικής ανάπτυξης», τόνιζε.
Για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 μπήκε σε εφαρμογή η τοπική ανάπτυξη, με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (CLLD, Community-Led Local Development), στο πλαίσιο του LEADER ως νέο εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρηματοδοτηθεί από κοινού από τα τέσσερα ΕΔΕΤ. «Τουλάχιστον ένα ποσοστό 5% των πόρων από το ΕΓΤΤΑ θα πρέπει να διοχετευτούν στην τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων», σημειώνει η ΕΟΚΕ. Και συμπληρώνει: «Πριν από την επόμενη περίοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις για σημαντικές απλουστεύσεις και για τον καθορισμό κατώτατου ορίου του μεριδίου της χρηματοδότησης, ώστε η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων να μπορέσει να αποδεσμεύσει πλήρως το δυναμικό της, ως ένα εργαλείο τόσο για το αγροτικό όσο και για το αστικό περιβάλλον».
Απασχόληση
Στην ΕΕ παρατηρείται έντονα το φαινόμενο εγκατάλειψης της υπαίθρου, «η οποία περιορίζει τη δυνατότητα πραγμάτωσης των στόχων της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη». Παράλληλα, σε ορισμένες περιοχές, η διαθεσιμότητα υπηρεσιών στην ύπαιθρο είναι μικρότερη σε σχέση με τις πόλεις, ενώ η ανεργία είναι υψηλότερη.
Όπως σημειώνει η ΕΟΚΕ, τα επόμενα χρόνιαμ, η μεγάλη πρόκληση είναι να εξασφαλιστούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την εγκατάσταση των μεταναστών, και κυρίως των οικογενειών τους στην ύπαιθρο. Στις χώρες με υψηλά ποσοστά μετανάστευσης, ενδέχεται να συνιστά πρόκληση η εξασφάλιση θέσεων εργασίας, συγχρόνως, όμως, η μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη δημιουργία νέων δυνατοτήτων απασχόλησης.
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη έχουν μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας, μέσω της παροχής κινήτρων για τις επιχειρήσεις.
Γεωργία και αγροτική ανάπτυξη
Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η γεωργία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των αγροτικών περιοχών, αφενός διότι παρέχει στο κοινωνικό σύνολο τρόφιμα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο και αφετέρου διότι είναι η κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της υπαίθρου. «Οι απασχολούμενοι στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας συνιστούν ένα σημαντικό τμήμα του αγροτικού πληθυσμού, δημιουργούν θέσεις εργασίας και φροντίζουν για την ύπαρξη ζήτησης υπηρεσιών. Σημαντική πτυχή σε αυτό το πλαίσιο είναι ότι οι εργαζόμενοι που εισέρχονται για πρώτη φορά στον τομέα της γεωργίας, και κυρίως οι νεότεροι, πρέπει να έχουν την ευκαιρία για αναλάβουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις και να αναπτύξουν τη δραστηριότητά τους». Καθοριστικό ρόλο στην αγροτική ανάπτυξη μπορεί να διαδραματίσει η ΕΓΤΤΑ.
Επιπλέον, η ΕΟΚΕ σημειώνει πως η ανάπτυξη μιας ολιστικής προσέγγισης για τα συστήματα τροφίμων είναι καίριας σημασίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές, οικολογικές και κοινωνικές προκλήσεις σε σχέση με την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων και να ληφθούν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα η στήριξη μικρών αλυσίδων εφοδιασμού, με σκοπό την προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης, παρέχοντας στους καταναλωτές υγιεινά και φρέσκα τρόφιμα. Αυτό θα ωφελήσει επίσης την τοπική οικονομία και την τοπική γεωργική παραγωγή.
Καινοτομία
Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αειφόρος ανάπτυξη απαιτεί τη δημιουργία ενός καλού κλίματος για την καινοτομία. «Οι καινοτόμες λύσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη κοινωνία, έτσι ώστε οι αγροτικές περιοχές να μπορέσουν να συμβάλουν σε μια περισσότερο κυκλική, πράσινη οικονομία και σε κλιματικά ωφέλιμες λύσεις και να παραχθούν περισσότερα προϊόντα με μικρότερο κόστος. Η μεταφορά της γνώσης και η πρόσβαση σε αυτήν συνιστούν το κλειδί για την υλοποίηση καινοτόμων ιδεών». Όπως εξηγεί, για να υποστηριχθούν οι τεχνολογίες, θα πρέπει να διατεθούν επενδυτικές ενισχύσεις π.χ. από το ΠΑΑ.
Ψηφιακά μέσα
Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ιδίως σε αγροτικές περιοχές, εξακολουθούν να μην υπάρχουν βιώσιμες λύσεις στον τομέα της διαδικτυακής επικοινωνίας. Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαίτερα επικριτική όσον αφορά αυτό το θέμα. Οι αγροτικές περιοχές χρειάζονται τις ευρυζωνικές επικοινωνίες για την ασφάλειά τους (π.χ. λειτουργικές τηλεφωνικές συνδέσεις), καθώς και για το βιοτικό τους επίπεδο. Η ευρυζωνική πρόσβαση μπορεί να αποδειχθεί ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για το κατά πόσον, ιδίως οι νέοι, θα θελήσουν να παραμείνουν στην ύπαιθρο ή να μεταναστεύσουν. Για τις επιχειρήσεις, η πρόσβαση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες συνιστά απόλυτη αναγκαιότητα.
Κυκλική οικονομία και κλιματική αλλαγή
Μια βιώσιμη κυκλική οικονομία μεταξύ πόλης και υπαίθρου είναι απαραίτητη για να στηριχθεί, μεταξύ άλλων, η γεωργία και να περιοριστεί η ανάγκη εισαγωγής πόρων. Οι αγροτικές περιοχές, λοιπόν, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά προς μια κοινωνία περισσότερο κυκλική, διότι οι περιοχές αυτές μπορούν να μεριμνήσουν ώστε π.χ. τα απόβλητα να χρησιμοποιούνται ως πόροι, όπως λιπάσματα ή βελτιωτικά εδάφους κ.ά.
Ένα βήμα για τον περιορισμό των εκπομπών αποτελεί η χρήση λιγότερων ορυκτών καυσίμων και περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν επίσης να συμβάλουν οι αγροτικές περιοχές, με την παραγωγή ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και με τη βιοενέργεια.
Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, πρέπει να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις της, καθώς επίσης να υπάρξει προσαρμογή πάνω σε αυτές.
