Εργάτες Γης: Λάδι και ελιές το μεγάλο στοίχημα, οδηγός το παράδειγμα της Μακεδονίας

των Αντώνη Ανδρονικάκη, Γιώργου Αργυρίου, Αφροδίτης Χρυσοχόου, Γιώργου Ρούστα

Οδεύοντας προς τα τέλη Σεπτεμβρίου, σημαντικές καλλιέργειες ανά τη χώρα μπαίνουν σε τροχιά συγκομιδής, φέρνοντας στο προσκήνιο για ακόμα μία φορά το μείζον ζήτημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού. Πρόβλημα που φαίνεται να διογκώνεται είναι η διαρκώς μειούμενη προσφορά σε εργάτες, ενώ παραμένει η αδυναμία εύρεσης μιας νόμιμης, ευέλικτης λύσης για την απασχόληση προσφύγων και μεταναστών.

Αφετηρία παγίωσης ενός λειτουργικού καθεστώτος απασχόλησης εργατών γης αποτέλεσε το πρόσφατο παράδειγμα της Κοινοπραξίας Συνεταιρισμών Ημαθίας και της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνόκαρπων και Φρούτων, σε συνεργασία με το ΥΠΑΑΤ και τις αρμόδιες αρχές, χωρίς βεβαίως να αποτελεί «πανάκεια» για όλες τις περιπτώσεις. Πάντως, το εν λόγω παράδειγμα ακολούθησαν και άλλες περιοχές, όπως η Θεσσαλία, όπου σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν στην «ΥΧ» από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, 1.500 Αλβανοί αγρεργάτες εισήλθαν έως τις 4 Σεπτεμβρίου για απασχόληση στα χωράφια.

Αγωνία ενόψει της ελαιοκομικής περιόδου

Μία εκ των καλλιεργειών της οποίας η συγκομιδή ξεκινά αυτές τις ημέρες στη Χαλκιδική είναι αυτή της επιτραπέζιας ελιάς. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «ΥΧ», το Εμπορικό Επιμελητήριο Χαλκιδικής, σε συνεργασία με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς του νομού, έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για να προσκαλέσει εργάτες γης, κατά τα πρότυπα της Πέλλας και της Ημαθίας. Είχαν προηγηθεί διαβουλεύσεις και συναντήσεις των ανωτέρω φορέων με τους ομόσταυλούς τους, ώστε να τους μεταφέρουν την τεχνογνωσία που απέκτησαν κατά την επιτυχή εφαρμογή της πρόσκλησης των Αλβανών εργατών γης για τη συγκομιδή των πυρηνόκαρπων.

Κατά τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής, Ιωάννη Κωφίδη, οι προσκλήσεις προχωρούν κανονικά εδώ και περίπου ένα δεκαπενθήμερο, όμως υπάρχει πρόβλημα με τα μέτρα που βρίσκονται σε ισχύ, λόγω κορωνοϊού, στις πύλες εισόδου της χώρας. «Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι επιτρέπεται η διέλευση έως 1.050 ατόμων ημερησίως, επομένως αρκετοί μετακλητοί εργάτες εγκλωβίζονται για μέρες στα σύνορα. Επίσης, το μοριακό τεστ για τον κορωνοϊό έχει ισχύ 72 ωρών. Πολλοί εργάτες ξεπερνούν αυτό το περιθώριο και αναγκάζονται να επιστρέφουν στα Τίρανα για να κάνουν νέο τεστ, με ό,τι συνεπάγεται αυτή η διαδικασία».

Όπως δήλωσε στην «ΥΧ» ο πρόεδρος της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνόκαρπων και Φρούτων, Χρήστος Γιαννακάκης, «η εμπειρία της μετάκλησης εργατών σε Ημαθία και Πέλλα μεταφέρθηκε στους συναδέλφους αγρότες και στις περιοχές Καβάλας, Σερρών, Ηρακλείου, Λάρισας, Βόλου, Κοζάνης, Καστοριάς και Χαλκιδικής. Τέλος Αυγούστου δόθηκε παράταση για την υποβολή νέων αιτήσεων μετακλήσεων, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες σε άλλες περιοχές της χώρας. Ειδικότερα στη Χαλκιδική, για τη συγκομιδή της πράσινης ελιάς πραγματοποιήθηκαν τρεις συναντήσεις με εκπροσώπους αγροτών και τον πρόεδρο του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Χαλκιδικής, Γ. Κωφίδη».

Ο κ. Γιαννακάκης εξέφρασε τη λύπη του αλλά και την αγανάκτηση των αγροτών της Χαλκιδικής, γιατί η αρμόδια για θέματα μετανάστευσης προϊσταμένη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης στον Πολύγυρο όχι μόνο δεν επέδειξε θετική διάθεση, όπως οι αντίστοιχοι προϊστάμενοι Ημαθίας και Πέλλας, «αλλά αντίθετα καθυστερούσε την προώθηση των αιτημάτων των αγροτών για την έγκαιρη έλευση εργατών».

Σοβαρά τα κενά στην Πελοπόννησο

Στην «ΥΧ» μίλησε για τα ζητήματα που έχουν ανακύψει ενόψει της ελαιοκομικής περιόδου ο διευθυντής του ΑΣ «Ένωση Μεσσηνίας», Γιάννης Πάζιος. Ο ίδιος εντόπισε τις ανάγκες βελτίωσης της υφιστάμενης κατάστασης σε δύο άξονες: Στην ανάγκη δημιουργίας βάσης δεδομένων στην οποία θα καταγράφονται οι ανάγκες και το εργατικό δυναμικό που απασχολείται στα χωράφια, και στη δημιουργία ενός πιο ευέλικτου πλαισίου διαμονής και απασχόλησης των εργατών.

Ο κ. Πάζιος αναφέρθηκε και στην καινούργια ηλεκτρονική πλατφόρμα του συνεταιρισμού, που δημιουργήθηκε με στόχο να διασυνδέσει αγρότες-εργοδότες με εργάτες που αναζητούν εργασία στα χωράφια. «Η πλατφόρμα λειτουργεί μόλις δύο μήνες, επομένως ακόμη δεν μπορούμε να μιλήσουμε με αριθμητικά στοιχεία. Αυτό που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε είναι η επιφυλακτικότητα παραγωγών και ενδιαφερομένων. Αμφότεροι διστάζουν να καταχωρίσουν τα στοιχεία τους υπό τον φόβο επιβολής κυρώσεων και ιδιαίτερα όσοι δεν διαθέτουν παραστατικά νόμιμης διαμονής».

Αναφορικά με τις αναγκαίες παρεμβάσεις στο εργατικό, μας είπε: «Υπολογίζουμε ότι στη Μεσσηνία απασχολούνται περίπου 9.000 εργάτες. Επειδή δεν υπάρχει σύστημα οργανωμένης καταγραφής αναγκών και διαθέσιμων εργατικών χεριών στη χώρα, θα μπορούσε το κράτος έστω και πιλοτικά στην αρχή να δημιουργήσει μια τέτοια υποδομή. Η διαδικασία πρόσληψης εργάτη αυτήν τη στιγμή είναι γραφειοκρατική, δεν προσφέρει ευελιξία. Μια απλή πλατφόρμα όπου ο αγρότης θα δήλωνε τον αριθμό εργατών και το διάστημα που επιθυμεί να τους απασχολήσει πιθανόν να ήταν μια ρεαλιστική λύση. Επιπλέον πρόβλημα αποτελεί ο κορωνοϊός, καθώς έχει δημιουργήσει αβεβαιότητα και δυσκολεύει το έργο των παραγωγών. Μπορείς να πεις σε έναν αγρότη που έχει τέσσερις εργάτες, κάνε ισάριθμα δρομολόγια για να είναι ασφαλείς; Και αν μιλάμε για συνεργεία 15, 20 εργατών, πώς θα πρέπει να χειριστεί την κατάσταση ο αγρότης;».

Για ολοένα και μεγαλύτερη έλλειψη εργατικών χεριών, που τείνει να καταστεί μη αναστρέψιμη, έκανε λόγο στην «ΥΧ» ο Γιώργος Κόκκινος, πρόεδρος της Ομάδας Παραγωγών «Νηλέας» από τη Μεσσηνία. «Υπολογίζουμε ότι μέσα στην τελευταία διετία η μείωση στα εργατικά χέρια φθάνει το 15% και μάλιστα εντείνεται με ταχείς ρυθμούς. Ένας παράγοντας που συντελεί σε αυτό είναι ότι πλέον εργάτες από τα Βαλκάνια βρίσκουν καλύτερες αμοιβές σε άλλες χώρες. Παράλληλα, θα πρέπει και εμείς να οργανωθούμε. Πρόσφατα καταθέσαμε τις προτάσεις μας στην ΠΕ Μεσσηνίας, προτείνοντας να αξιοποιήσουμε την πρόσφατη φόρμουλα που έδωσε λύση σε Πέλλα και Ημαθία».

Ο ίδιος πρόσθεσε στη συνέχεια: «Ένα πλεονέκτημα της διαδικασίας αυτής είναι ότι είναι γρήγορη. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι πρέπει να μειωθεί το όριο των 40 στρεμμάτων για την απασχόληση ενός εργαζόμενου τουλάχιστον στο μισό, διότι αφενός δεν αναφέρεται σε πραγματικές ανάγκες, αφετέρου στερεί από μικρούς καλλιεργητές που αποτελούν και την πλειοψηφία, να απασχολήσουν εργαζόμενο με νόμιμο τρόπο. Επίσης, για την απασχόληση εργαζομένων, να λαμβάνονται υπόψη και τα ιδιωτικά συμφωνητικά επίμορτης αγροληψίας (μισιακή σχέση ιδιοκτήτη-καλλιεργητή)».

Λύσεις για τους παρατύπως διαμένοντες ζητούν οι «Νότιοι»

Όπως ενημέρωσε την «ΥΧ» ο θεματικός αντιπεριφερειάρχης πρωτογενούς τομέα Κρήτης, Μανώλης Χνάρης, ξεκίνησε η διαδικασία κατάθεσης αιτημάτων παραγωγών και συνεταιρισμών για τις ανάγκες τους σε εργάτες γης. «Αυτές τις μέρες ξεκίνησε η διαδικασία και περιμένουμε να δούμε τις ανάγκες που υπάρχουν. Στη δική μας περίπτωση, τόσο για τους ελαιοπαραγωγούς όσο και για άλλες καλλιέργειες το μείζον πρόβλημα είναι να αξιοποιηθούν οι παράτυπα διαμένοντες πολίτες τρίτων χωρών, πρόσφυγες και μετανάστες, έτσι ώστε και η αστυνομία να γνωρίζει ποιοι είναι αλλά και οι αγρότες να μπορούν να τους περνούν στα έξοδά τους».

Τοποθετούμενος στο ίδιο θέμα, ο Γιάννης Πάζιος, ανέφερε: «Το κράτος θα μπορούσε, στην περίπτωση των παρατύπως διαμενόντων, να θεσπίσει ένα έγγραφο τύπου αγροτικής βίζας, ή αγροτικής άδειας παραμονής με ένα κατώτατο πλαφόν χρόνου απασχόλησης και άλλες προϋποθέσεις. Καλό θα είναι το πρόβλημα να μην τοποθετείται κάτω από το χαλί. Αντί να υπάρχει διαρκώς η απειλή για τους αλλοδαπούς αυτούς πολίτες και η εκμετάλλευσή τους με χαμηλά μεροκάματα υπό αντίξοες συνθήκες, να τους δοθούν κίνητρα για να εργαστούν σε καθεστώς διαφάνειας. Για παράδειγμα, με την ολοκλήρωση 30 ημερομισθίων, θα μπορούσαν να “ξεκλειδώνουν” για τον εργάτη κάποια προνόμια κ.λπ.».

 

Πώς δύο πρωθυπουργοί έφεραν 11.000 εργάτες με πρωτοβουλία των αγροτών

Την αποτίμηση της πρωτοποριακής για τα ελληνικά δεδομένα πρωτοβουλίας των συνεταιρισμών για την έλευση εργατών γης, σε συνδυασμό με την αποτελεσματική παρέμβαση του υπουργού, Μάκη Βορίδη και των αρμόδιων υπηρεσιών, πραγματοποίησε στην «ΥΧ» ο πρόεδρος της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνόκαρπων, Χρήστος Γιαννακάκης, ο οποίος ανέφερε τα εξής: «Φέτος, λόγω της λήψης έκτακτων μέτρων για τον κορωνοϊό, έκλεισαν τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας και απαγορεύτηκε η διακίνηση πολιτών, προκαλώντας τον άμεσο κίνδυνο να μη συγκομιστεί η παραγωγή κερασιών και ροδάκινων.

Μπροστά στην επικίνδυνη αυτή εξέλιξη, η Κοινοπραξία Συνεταιρισμών Ημαθίας πήρε την πρωτοβουλία να επικοινωνήσει με την αλβανική κυβέρνηση, ώστε να διαπιστωθεί εάν υπήρχε θετική διάθεση από την πλευρά της για άνοιγμα των συνόρων, έτσι ώστε να έρθουν Αλβανοί εργάτες γης στην Πέλλα και στην Ημαθία. Μετά τη θετική απάντηση της αλβανικής πλευράς, ενημερώθηκε ο υπουργός και δρομολογήθηκε επικοινωνία μεταξύ των δύο χωρών σε επίπεδο πρωθυπουργών. Οι διαβουλεύσεις ολοκληρώθηκαν σε περίπου δέκα ημέρες.

Η ομάδα συμβούλων του ΥΠΑΑΤ κατήρτισε Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ), η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 1η Μαΐου και έδωσε τη δυνατότητα να υποβληθούν αιτήσεις των αγροτών στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, οι οποίες ακολούθως θα αποστέλλονταν ηλεκτρονικά στις μεθοριακές αστυνομικές αρχές στα ελληνοαλβανικά σύνορα, αντί για τα προξενεία. Με αυτόν τον πρωτόγνωρο τρόπο, απλοποιήθηκε και επισπεύσθηκε η διαδικασία εισόδου των εργατών στη χώρα και η παραμονή τους για τρεις μήνες. Ακολούθως, η πρωτοβουλία μεταβιβάστηκε στη Διεπαγγελματική Οργάνωση Πυρηνόκαρπων, η οποία θα συντόνιζε το έργο κυρίως στους δύο νομούς, Ημαθίας και Πέλλας.

Η Διεπαγγελματική ήρθε σε συμφωνία με αλβανική εταιρεία λεωφορείων, η οποία εξασφάλισε την έγκριση της αλβανικής κυβέρνησης για τη διακίνηση των εργατών με κόστος των ιδίων, την τήρηση ελαχίστων προϋποθέσεων υγειονομικής προστασίας των επιβατών και οργανώθηκε το σύστημα ενημέρωσης των μετακαλούμενων εργατών. Εδώ οφείλω να υπογραμμίσω τη σημαντική συμβολή της διαμένουσας στη χώρα μας αλβανικής καταγωγής Αρμίντα Πλανγκαρίτσα, η οποία συντόνισε όλο το μεταφορικό έργο και τη διοργάνωση των αποστολών, με μοναδική αποτελεσματικότητα και εξαιρετικά επίπονη προσπάθεια.

Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον προϊστάμενο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μεταναστευτικής Πολιτικής Ημαθίας, Γιώργο Ματσαρίδη, ο οποίος από την πρώτη στιγμή στάθηκε δίπλα μας, δίνοντας λύσεις και ξεπερνώντας γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που συνεχώς προέκυπταν. Τέλος, να εκφράσω τις ευχαριστίες των αγροτών της Πέλλας στον αντίστοιχο προϊστάμενο Πέλλας, Νίκο Σαπουντζή, από την υπηρεσία του οποίου πέρασαν περισσότερες από 6.000 αιτήσεις μετάκλησης εργατών, αριθμός ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα.

Συνολικά, από τις αρχές Μαΐου στη χώρα μας ήρθαν περισσότεροι από 11.000 εργάτες γης, ξεπερνώντας τον αρχικό στόχο που είχαμε θέσει για 7.000 εργάτες. Θα πρέπει να τονιστεί ότι από την όλη διαδικασία δόθηκε η δυνατότητα πραγματικής και επίσημης καταγραφής, μετά από δέκα χρόνια, των αναγκών σε εργατικό δυναμικό της πρωτογενούς παραγωγής στα πυρηνόκαρπα. Επιδίωξη δική μας αλλά και της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΑΑΤ είναι αυτή η διαδικασία να παγιωθεί και να βελτιωθεί περαιτέρω».

Ο πρόεδρος της Κοινοπραξίας Ομάδας Παραγωγών Ημαθίας τόνισε ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του εγχειρήματος της μετάκλησης των Αλβανών αγρεργατών δεν υπήρξε ούτε ένα κρούσμα κορωνοϊού. Μιλώντας για τα διαδικαστικά ζητήματα που μπορούν να βελτιωθούν ενόψει της επόμενης καλλιεργητικής περιόδου, ο κ. Γιαννακάκης ανέφερε: «Παρά το γεγονός ότι από την ΑΑΔΕ δόθηκε δυνατότητα ομαδικής έκδοσης ΑΦΜ, ένα πρόβλημα με τα στοιχεία των εργατών προκάλεσε προβλήματα στην πληρωμή των εργατών με εργόσημο. Για όσους μετακαλέστηκαν και συνεχίζoυν να μετακαλούνται με την παράταση που δόθηκε στις αρχές Αυγούστου, υπάρχει πλέον η δυνατότητα έκδοσης ΑΦΜ και ΑΜΚΑ».