Η Ισπανία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός ελαιολάδου στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής. Όμως, το 2022, η παραγωγή της χώρας έπεσε περίπου στο ήμισυ του πρόσφατου μέσου όρου της. Φέτος, η τρέχουσα ξηρασία και η ζέστη αναμένεται να ρίξουν τη συγκομιδή του 2023 σε παρόμοια επίπεδα, συρρικνώνοντας τα παγκόσμια αποθέματα ελαιολάδου και εκτοξεύοντας τις τιμές.
Οι μακροχρόνιες ελλείψεις έχουν αυξήσει τις τιμές του ελαιολάδου παγκοσμίως, ωθώντας τες σήμερα στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών. Σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου (IOC), η μέση τιμή χονδρικής ενός κιλού έξτρα παρθένου ελαιολάδου στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Ελλάδα -που μαζί παρέχουν περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας προσφοράς- ήταν μεταξύ 7,35 και 9 ευρώ στα τέλη Αυγούστου. Οι τιμές λιανικής ποικίλλουν, αλλά, όπως είναι φυσικό, είναι υψηλότερες.
Μέχρι πρόσφατα, οι αυξήσεις τιμών διατηρούνταν υπό κάποιον έλεγχο χάρη στα αχρησιμοποίητα αποθέματα των ελαιοπαραγωγών από το προηγούμενο έτος. Πλέον, τα δοχεία αποθήκευσης είναι άδεια. «Οι τρέχουσες τιμές είναι υπερδιπλάσιες από τη μέγιστη τιμή που είδαμε τα τελευταία 23 χρόνια», αναφέρει στο επιστημονικό περιοδικό Scientific American ο Αlvaro Diaz de Lope, αναπληρωτής διευθυντής του Dcoop, του κορυφαίου ελαιοκομικού συνεταιρισμού της Ισπανίας.
Αν και, όπως τονίζει, η ζήτηση για ελαιόλαδο παραμένει ισχυρή, οι τιμές λιανικής μπορεί να καθυστερήσουν από τρεις έως έξι μήνες για να διαμορφωθούν, σε σύγκριση με τις τιμές των πρώτων υλών. «Δεν ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί τότε», προσθέτει.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των Olive Oil Times, οι χονδρικές τιμές του έξτρα παρθένου ελαιολάδου στην Ισπανία έφθασαν σε νέο υψηλό ρεκόρ της τάξης των 8,3 ευρώ ανά κιλό πριν από λίγες ημέρες, όντας 115% υψηλότερες σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Το παρθένο ελαιόλαδο και το λαμπάντε έχουν, επίσης, γιγαντώσει τις τιμές τους, φτάνοντας στα ιστορικά υψηλά των 7,638 και 7,313 ευρώ ανά κιλό, αντίστοιχα. Τοπικά μέσα ενημέρωσης και διάφοροι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι οι υψηλές τιμές χονδρικής πώλησης έχουν μεταφραστεί σε πωλήσεις ελαιολάδου στα ράφια των σούπερ μάρκετ έναντι 10 ευρώ ανά λίτρο ή και περισσότερο.
Την τελευταία διετία, η Ανδαλουσία, η οποία αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής της χώρας, δίνει μια άνιση μάχη ενάντια στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες. «Αυτά τα γεγονότα είναι μεταξύ πολλών κλιματικά στρεσογόνων παραγόντων που έπληξαν τους αγρότες σε όλη τη Μεσόγειο αυτό το καλοκαίρι», δηλώνει ο δημοσιογράφος Alessio Perrone. «Η ξηρασία έχει μειώσει τη στάθμη των ταμιευτήρων νερού της περιοχής, με αποτέλεσμα τα αποθέματα να είναι μειωμένα κατά 60% σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων δέκα ετών και οι αρχές έχουν περιορίσει την άρδευση από την οποία εξαρτώνται πολλοί ελαιώνες».
Οι ελαιώνες δεν προβλέπεται να εξαφανιστούν από τη Μεσόγειο, ακόμη και με τις τρέχουσες κλιματικές προβλέψεις, ωστόσο οι αποδόσεις τους θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά. «Τα ελαιόδεντρα είναι καλά προσαρμοσμένα στο μεσογειακό κλίμα», λέει ο Marco Moriondo, ερευνητής γεωπόνος στο Ινστιτούτο Βιο-Οικονομίας του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας της Ιταλίας (CNR-IBE).
Ωστόσο, εάν ο ξηρός, ζεστός καιρός επιμείνει, αυτό μπορεί κάλλιστα να ανακόψει τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των ελαιοδέντρων. Μια μελέτη που συνέγραψε ο Moriondo προβλέπει ότι οι αποδόσεις των ξηρικών ελαιώνων (rain-watered olive yields) θα μπορούσαν να μειωθούν έως και κατά 28% στην Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα και ότι οι αρδευόμενοι (ποτιστικοί) ελαιώνες θα χρειαστούν από 5% έως 27% περισσότερο νερό για να διατηρήσουν την παραγωγικότητά τους σε υψηλά επίπεδα.
