Φάνης Κουρεμπές: «Διατηρώ τις επιφυλάξεις μου για το αν θα είναι καλή και σωστή η πληρωμή των άμεσων ενισχύσεων»

Σε μερικά από τα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τον αγροτικό κόσμο αναφέρεται στη συνέντευξή του στην «ΥΧ» ο Φάνης Κουρεμπές. Ο πρώην πρόεδρος του ΕΛΓΑ καταθέτει την άποψή του για το ΟΣΔΕ και τις πληρωμές, τις προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στην ασφάλιση παραγωγής, στα κενά του στρατηγικού σχεδίου της νέας ΚΑΠ, στην ψηφιακή και πράσινη μετάβαση της ελληνικής γεωργίας, στη μαύρη διακίνηση προϊόντων και στις ελληνοποιήσεις, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε η κυβέρνηση την πολεμική κρίση.

συνέντευξη στους Νίκο Λάππα, Αντώνη Ανδρονικάκη

Βιώνουμε μία πρωτοφανή περίοδο μεγάλων καταστροφών στην Ευρώπη λόγω του περιβάλλοντος. Έχετε περάσει από τον ΕΛΓΑ. Πώς πρέπει να προσαρμοστεί το σύστημα ασφάλισης;

Το ζήτημα είναι σοβαρό. Η κλιματική αλλαγή άρχισε να επηρεάζει την παραγωγή από το 2014 προς το 2015, χρονιές με συνεχώς αυξανόμενες ζημιές. Η κορύφωση ήταν το 2021. Το δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα καλύπτει συγκεκριμένες ζημιές και χρεώνει για αυτές. Το ζήτημα είναι ότι το ταμείο του ΕΛΓΑ έχει πιάσει πάτο και, μάλιστα, έχοντας πάρει όλα τα χρήματα που δυνητικά του χρωστούσε το Δημόσιο.

Άρα, λοιπόν, θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει κάτι. Αυτό που είχαμε πει από το 2018, ήταν να γίνει η αναλογιστική μελέτη για να δούμε τι ζημιές έχουμε, τι μπορούμε να εντάξουμε και με ποιο κόστος. Αυτή η μελέτη πέρασε από σαράντα κύματα, κάποια στιγμή τελείωσε, αλλά δεν την είδαμε ποτέ. Έχουμε διαβάσει δημοσιεύματα στην εφημερίδα σας ότι θα αυξηθεί το ασφάλιστρο. Μάλιστα, επί υπουργίας Βορίδη, ανατέθηκε μία μελέτη στην Παγκόσμια Τράπεζα και τη χρυσοπληρώσαμε. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, μιλάει με καλά λόγια για το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, αλλά επισημαίνει ότι υπό τις νέες συνθήκες δεν μπορεί να σταθεί.

Για εμάς υπάρχουν δύο πλευρές. Η μία πλευρά είναι η ένταξη νέων κινδύνων, αλλά όχι με το ίδιο ασφάλιστρο. Ο διαχωρισμός κάποιων ζημιών και μία λογική bonus malus. Δηλαδή, όλοι αρχικά να πληρώνουν ένα στάνταρντ ασφάλιστρο και όσο δεν υπάρχουν ζημιές αυτό να μπορεί να μειώνεται, όταν, όμως, υπάρχουν πολλές ζημιές να πληρώνεις κάτι παραπάνω.

Η άλλη πλευρά είναι να βάλουμε στο παιχνίδι την πρόσθετη και την προαιρετική ασφάλιση. Δηλαδή, ο παραγωγός, ανάλογα με την καλλιέργειά του, να μπορεί να χτίζει τη δική του ασφάλιση. Αυτό θα δώσει λύσεις σε κάποιες καλλιέργειες, όπως για παράδειγμα στα φασόλια, καθώς ο ΕΛΓΑ αποζημιώνει για ζημιές από τον καύσωνα στους 40OC, αλλά τα φασόλια έχουν πρόβλημα από τους 35OC. Εκεί, μπορεί ο παραγωγός να πληρώσει κάτι παραπάνω για να καλύπτεται υπό αυτές τις συνθήκες. Άλλο παράδειγμα είναι οι υψηλές θερμοκρασίες που προκαλούν ακαρπία και εμποδίζουν την ελιά να δέσει. Αυτό θα μπορούσε να μπει προαιρετικά, όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα, σαν μία νέα ασφαλιστική κατηγορία.

Μαθαίνουμε ότι η Παγκόσμια Τράπεζα στη μελέτη που έχει εκπονήσει αναφέρει ότι υπάρχουν καλλιέργειες και περιοχές, οι οποίες συστηματικά αντλούν δυσανάλογα ποσά από τον ΕΛΓΑ. Για τον λόγο αυτόν, βάζει στο τραπέζι την αύξηση του ασφαλίστρου αυτών των περιπτώσεων και την κάλυψή του από το ΠΑΑ. Υπάρχει, βέβαια, ο αντίλογος από το ΠΑΑ να ωφεληθούν όλοι και όχι μόνο κάποιοι.

Εγώ θα έλεγα να ξεκινήσουμε ανάποδα, δηλαδή να μπουν όλοι και σιγά-σιγά να κόβουμε. Αυτήν τη στιγμή, έχουμε ένα ασφαλιστικό σύστημα που καλύπτει συγκεκριμένες ζημιές. Κατά την άποψή μου, λόγω επικινδυνότητας, ο ροδακινοπαραγωγός πιθανώς να έπρεπε να πληρώνει κάτι παραπάνω. Θα μπορούσαμε, όμως, να βάλουμε στην προαιρετική ασφάλιση όχι τη μονίλια και τις βροχοπτώσεις, αλλά τα σημάδια στην επιφάνεια των ροδάκινων που τα καθιστούν μη εμπορεύσιμα. Εκεί μπορεί το ΠΑΑ να επιδοτήσει το ασφάλιστρο. Δηλαδή, να έρθει το ΠΑΑ και να «κουμπώσει» στις επιπλέον καλύψεις.

Η άλλη λύση είναι η γενναία συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού. Το έως 20% δεν επαρκεί, όταν μιλάμε για κλιματική αλλαγή και τις μεγάλες επιπτώσεις της. Σύμφωνα με τις δικές μας απόψεις, θα μπορούσε άμεσα να νομοθετηθεί η χρηματοδότηση του 40%-50% των εισφορών που μαζεύει ο ΕΛΓΑ από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εμείς λέμε, και ειπώθηκε και στη Λάρισα από τον Αλέξη Τσίπρα, πάνω στις ασφαλιστικές εισφορές που μαζεύει ο Οργανισμός να χρηματοδοτεί ισόποσα το ελληνικό Δημόσιο.

Να μιλήσουμε για το στρατηγικό σχέδιο της χώρας, καθώς έχουν ειπωθεί και έχουν γίνει διάφορα;

Έγιναν διάφορες φιέστες ανά την Ελλάδα όπου συζήτησαν μεταξύ τους –δεν καταλάβαμε τι– ένα στρατηγικό σχέδιο που ανέλαβε για άλλη μία φορά να το φτιάξει το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό που βγήκε ήταν μία τεχνοκρατική μελέτη, χωρίς όμως κάποια πολιτική κατεύθυνση. Το ΥΠΑΑΤ δεν έχει δώσει κατευθύνσεις, δεν ξέρουμε τελικά προς ποια κατεύθυνση πάμε.

Ο πόλεμος έχει αλλάξει πολλά δεδομένα και πρέπει να γίνει μία συζήτηση με τους παραγωγικούς φορείς στη Βουλή. Να μην πάμε πάλι όπως το 2015 που παραλάβαμε ένα ΠΑΑ με 400 παρατηρήσεις και φάγαμε έναν χρόνο ως κυβέρνηση για να το μαζέψουμε, με αποτέλεσμα να πάνε πίσω όλα τα μέτρα. Η κυβέρνηση θα δώσει την κατεύθυνση, αλλά και εμείς θα δούμε πού μπορούμε να βοηθήσουμε. Το δικό μας μότο είναι να μη χαθεί και να μην κλείσει καμιά αγροτική εκμετάλλευση, με την κτηνοτροφία να έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Μιλάτε για την πράσινη μετάβαση;

Για όλα. Διότι, όταν σωστά βάζεις προϋποθέσεις ως ΕΕ, θα πρέπει να δεις και τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας. Δεν είμαστε Γερμανία ή Γαλλία με τεράστιες εκμεταλλεύσεις και μικρό αγροτικό πληθυσμό. Είμαστε μια πολύ διαφορετική χώρα. Άρα, το 5% στα οικολογικά σχήματα στα 500 στρέμματα πολύ εύκολα το πιάνει ο Γάλλος παραγωγός, ο Έλληνας όμως όχι.

Στη χώρα μας, έχουμε και κάποιους παράδοξους αυτοματισμούς. Ενώ, για παράδειγμα, δίνουμε τόσα χρήματα για βιολογικές καλλιέργειες, δεν έχουμε προϊόν.

Δυστυχώς, καταντήσαμε τα αναπτυξιακά προγράμματα να γίνουν επιδοματικά. Θα έπρεπε να ελέγχονται αυτά τα προγράμματα και να υπάρχουν και κυρώσεις από το υπουργείο και τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Για να καταφέρεις να λειτουργήσει, θα πρέπει να βοηθήσεις και τον παραγωγό. Να βοηθήσεις τις ομάδες ή τα σχήματα να βρουν αγορές.

Θα πρέπει και οι επιδοτήσεις να στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή να πάρεις ενίσχυση, αλλά να πουλάς αποδεδειγμένα;

Ναι, σωστά. Αν θυμηθούμε το πρόγραμμα των βιολογικών που είχε βγάλει ο ΣΥΡΙΖΑ, κατά τη γνώμη μου, είχε βασιστεί λανθασμένα μόνο σε περιβαλλοντικά κριτήρια. Είχα εκφράσει τη θέση ότι πρέπει να γίνεται με το τιμολόγιο. Δεν υπάρχει κάτι άλλο.

Πάντως, διακρίνουμε και μια διάθεση αυτοκριτικής από το κόμμα σας. Αυτό είναι θετικό, γιατί πολλοί λένε «καλά τα λέτε τώρα που δεν είστε κυβέρνηση, αλλά πριν τι κάνατε;».

Και έχουμε να τους πούμε τι κάναμε. Επίσης, λέμε ότι δεν είχαμε κάποιο μαγικό ραβδί, ούτε φέραμε τη γνώση από το σπίτι μας. Κάτσαμε κάτω, ιδρώσαμε τη φανέλα, που λέμε και στο ποδόσφαιρο, και προχωρήσαμε να κάνουμε κάποια πράγματα. Κάποια έγιναν, κάποια έγιναν λάθος. Εκείνα που έγιναν λάθος έχουμε πλέον τη γνώση να τα διορθώσουμε και την εμπειρία να σχεδιάσουμε. Ως αντιπολίτευση, δημοσιεύουμε επανειλημμένα συγκεκριμένες προτάσεις.

Πολλά λέγονται και για τα προϊόντα που πρέπει να λάβουν Συνδεδεμένες. Εσείς τι προτείνετε;

Να δοθούν εκεί που χρειάζονται πραγματικά. Υπάρχουν καλλιέργειες που είναι στρατηγικής σημασίας και τις χρειάζεται η χώρα για πολλούς και διάφορους λόγους. Αυτές θα πρέπει να στηρίξει. Υπάρχουν και άλλες που ίσως πρέπει να καταργηθούν. Αυτές πιθανόν να μπορούν να στηριχθούν με άλλης μορφής ενισχύσεις. Δεν μπορούμε, όμως, να δίνουμε για όλα συνδεδεμένες ενισχύσεις.

Για την ψηφιακή μετάβαση, που αποτελεί κεντρική επιλογή της ΚΑΠ, ποια είναι η θέση σας;

Είχαμε κάνει μία πρώτη προσπάθεια να γίνει ο διαγωνισμός. Πιθανώς, υπήρχαν διάφορα ζητήματα. Θα πρέπει να προχωρήσουμε. Ωστόσο, η άποψή μου, ως γεωπόνου πεδίου επί 25 χρόνια, είναι ότι δεν νομίζω πως θα βοηθήσει ιδιαίτερα τον μεμονωμένο παραγωγό, με έναν κλήρο 25-30 στρέμματα όπως είναι στην περιοχή μου, καθώς το κόστος θα είναι υπερβολικό. Άρα, θα πρέπει να υπάρξει μια συνολική αλλαγή της παραγωγικής δομής με ομάδες παραγωγών, όπως είναι το παράδειγμα του Πήγασου στην Κορινθία, συλλογικά σχήματα και συνεταιρισμούς.

Να διαχέεται η πληροφορία προς όλους. Ναι, θα υπάρχει μείωση του κόστους παραγωγής, ναι, θα μειώσεις τους ψεκασμούς, θα έχεις καλύτερη διαχείριση του νερού, θα έχεις όφελος σε όλα. Πριν μπουν κίνητρα, να μπουν υποχρεώσεις και προϋποθέσεις, γιατί τα κίνητρα από μόνα τους δεν λειτουργούν. Για παράδειγμα, δεν θα πάρεις επιδότηση από το ΠΑΑ, αν δεν είσαι σε ομάδα παραγωγών. Δυστυχώς, δεν γίνεται αλλιώς.

Υπάρχει το ζήτημα της έρευνας, της καινοτομίας και της γνώσης που αγκαλιάζει και την ψηφιακή μετάβαση. Υπάρχει το σύστημα ΑKIS, που δεν έχει προχωρήσει στη χώρα μας. Τι πιστεύετε;

Η βούληση της κυβέρνησης να προχωρήσει στην κατάρτιση των αγροτών είναι μηδενική. Πολύ σωστά, όπως είπατε, αυτό θα μπορούσε να γίνει από το πρόγραμμα AKIS, με το οποίο δεν ασχολήθηκε κανείς εκτός από τους πανεπιστημιακούς. Έχω απασχοληθεί ως εκπαιδευτής. Υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα στον αγροτικό χώρο. Και υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ενημέρωσης σε νέους ανθρώπους. Σε μία εποχή κατά την οποία η πρόσβαση στα μέσα της πληροφορικής είναι εύκολη, δεν γίνεται να τα χρησιμοποιείς μόνο για ψυχαγωγία.

Θα πρέπει η πολιτεία να εκπαιδεύσει ξανά τους αγρότες, με προγράμματα που θα είναι προϋπόθεση για να προχωρήσει και να ενταχθεί ο νέος αγρότης στα προγράμματα του ΠΑΑ. Επίσης, θα πρέπει να έχουμε ανοιχτές δομές εκπαίδευσης μεταναστών. Έχουμε πρόβλημα και έλλειψη εργατών γης. Γιατί, λοιπόν, να μην εκπαιδεύσεις αυτούς τους ανθρώπους; Να λύσουμε προβλήματα.

«Το δικό μας μότο είναι να μη χαθεί και να μην κλείσει καμιά αγροτική εκμετάλλευση, με την κτηνοτροφία να έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα»

Και η συμβουλευτική εντάσσεται εδώ…

Οι γεωργικοί σύμβουλοι θα έπρεπε να έχουν προκηρυχθεί στην αρχή της προγραμματικής περιόδου, έτσι ώστε να δουλέψει σωστά το πρόγραμμα και να κατευθύνει τους αγρότες.

Μακάρι αυτό το πρόγραμμα που τόσο καθυστέρησε να αποτελεί την απαρχή για να δουλέψουμε σωστά την επόμενη προγραμματική περίοδο. Όμως, θα πρέπει να δοθούν σωστές κατευθύνσεις, να μη γίνουν αρπαχτές.

Θα θέλαμε, τέλος, να μας πείτε πώς κρίνετε τη διαχείριση της πολεμικής κρίσης από την κυβέρνηση;

Τα προβλήματα που ξεκίνησαν ή που βιώνουμε αυτές τις μέρες τα φορτώσαμε όλα στην πολεμική κρίση. Συγγνώμη, αλλά οι ζωοτροφές είχαν αυξηθεί πριν από τον πόλεμο, το πετρέλαιο είχε ξεκινήσει να παίρνει την ανιούσα πριν από την πολεμική κρίση και, βέβαια, το ρεύμα, με τις συγκεκριμένες πολιτικές της κυβέρνησης, άρχισε να ακριβαίνει πολύ πριν από τον πόλεμο.

Το ίδιο και τα λιπάσματα, οι τιμές των οποίων άρχισαν να ανεβαίνουν από πέρσι. Άρα, λοιπόν, ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε μία βολική δικαιολογία για να τα φορτώσουμε όλα εκεί. Όταν κρέμεσαι από τις αγορές της Ρωσίας και της Ουκρανίας, δεν γίνεται να είσαι ο πρώτος που θα πας να δώσεις όπλα. Αυτό δεν είναι ικανοποιητική διαχείριση.

Τι θα μπορούσε να γίνει στο θέμα των ζωοτροφών;

Έχουμε μεγάλες εκτάσεις με γαίες σε αγρανάπαυση, που θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν χωρίς να χαθεί η επιδότηση με καλαμπόκι. Δεν θα σου έδινε αποδόσεις, γιατί μιλάμε για ξερικά εδάφη. Θα μπορούσε, όμως, να περιορίσει την αύξηση της τιμής του καλαμποκιού. Στο λίπασμα, δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα, γιατί δεν έχεις πρώτες ύλες και βιομηχανία, τα έχεις κλείσει και τα έχεις πουλήσει όλα.

Και θα ολοκληρώσω λέγοντας για το λίπασμα ότι την άνοιξη του 2019, σε μία συνάντηση του Σταύρου Αραχωβίτη και της Ολυμπίας Τελιγιορίδου με τον ΣΠΕΛ, τέθηκε το θέμα της επιβάρυνσης με ένα ή και παραπάνω ευρώ το σακί από την παραμονή των φορτίων στο λιμάνι μέχρι τον εκτελωνισμό.

Υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να προσθέσετε;

Θα ήθελα να θέσω και ένα θέμα, το οποίο δεν έχει θιχτεί και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από την πρώτη μέρα που θα αναλάβει η επόμενη κυβέρνηση. Το θέμα των ελέγχων, των ελληνοποιήσεων και της μαύρης διακίνησης. Δεν γίνεται κάποιοι αγρότες να φορτώνονται με τιμολόγια και κάποιοι άλλοι που πουλάνε «μαύρα» να το παίζουν έξυπνοι στο καφενείο. Θα πρέπει, λοιπόν, να δούμε συνολικά το κομμάτι της μαύρης διακίνησης και των ελληνοποιήσεων, κατά μήκος όλης της αλυσίδας, αγρότης – βιομηχανία – χονδρικό και λιανικό εμπόριο και, φυσικά, αρμόδιοι οργανισμοί και υπηρεσίες.