«Φάρος» για τη βοτανική γνώση και τη βιοποικιλότητα το Ερμπάριο του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Σε μια εποχή που η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές προκλήσεις, η τεκμηρίωση και η προστασία της φυτικής ποικιλότητας αποκτούν κρίσιμο ρόλο στη δασική πολιτική και τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών οικοσυστημάτων. Το Ερμπάριο (Herbarium) του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ αποτελεί ένα δυναμικό και πολύτιμο εργαλείο για την επιστημονική έρευνα, την εκπαίδευση και την ανάδειξη της ελληνικής χλωρίδας στα δασικά οικοσυστήματα.
Από την ιστορική συλλογή στη σύγχρονη επιστημονική υποδομή
Η επίσημη δημιουργία του Ερμπαρίου πραγματοποιήθηκε το 2023, όμως οι ρίζες του βρίσκονται στο ξεκίνημα του Ινστιτούτου το 1944, όταν άρχισε και η συλλογή φυτικών δειγμάτων στο πλαίσιο ερευνών και καταγραφών βλάστησης. Σήμερα, η συλλογή περιλαμβάνει πολλά αποξηραμένα, ταυτοποιημένα δείγματα φυτών από όλη την Ελλάδα, με έμφαση σε ενδημικά, σπάνια, προστατευόμενα και οικολογικά σημαντικά είδη.
Η αξία του Ερμπαρίου έγκειται στην τεκμηριωμένη διατήρηση της χλωριδικής ποικιλότητας και στη συμβολή του στην κατανόηση των φυτικών ειδών μέσα στον χρόνο. Οι συλλογές αποτελούν πηγή πολύτιμων πληροφοριών για τις μεταβολές στη σύνθεση της βλάστησης και την αξιοποίησή της, την εξέλιξη των οικότοπων, καθώς και για την παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής μεταβολής, των πυρκαγιών και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.
Η συμβολή στη δασική έρευνα και τη διαχείριση οικοσυστημάτων
Το Ερμπάριο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δασική έρευνα. Μέσα από την αναλυτική τεκμηρίωση της φυτικής ποικιλότητας, παρέχει βάση δεδομένων και συγκριτικό υλικό για μελέτες που αφορούν τη φυτοκοινωνιολογία, τη δυναμική της βλάστησης και τη βιοποικιλότητα των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας. Επιπλέον, συμβάλλει στον σχεδιασμό και την υποστήριξη δασοτεχνικών παρεμβάσεων, όπως αναδασώσεις, αποκαταστάσεις καμένων εκτάσεων και δράσεις ενίσχυσης της φυσικής αναγέννησης. Σε πολλές περιπτώσεις, η ύπαρξη τεκμηριωμένων φυτικών δειγμάτων από παλαιότερες δεκαετίες επιτρέπει στους ερευνητές να μελετήσουν χρονικές μεταβολές στα φυτικά είδη και στις οικολογικές απαιτήσεις τους, γεγονός που ενισχύει τη δυνατότητα πρόβλεψης και αντιμετώπισης των επιπτώσεων των σημερινών περιβαλλοντικών πιέσεων.
Εκπαίδευση και μεταφορά επιστημονικής γνώσης
Το Ερμπάριο δεν είναι απλώς μια επιστημονική συλλογή, αλλά και ένας χώρος εκπαίδευσης και εξοικείωσης με τη φυτική βιοποικιλότητα. Υποδέχεται φοιτητές, νέους ερευνητές και γεωτεχνικούς, παρέχοντας τη δυνατότητα να ασκηθούν στη συλλογή, στην ταξινόμηση και στην αναγνώριση φυτικών ειδών, καθώς και στην κατανόηση της οικολογικής τους σημασίας.
Επίσης, πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις μαθητών από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σπουδαστών ΙΕΚ και φοιτητών δασολογικών και περιβαλλοντικών σχολών. Μέσα από προγραμματισμένες ξεναγήσεις και διαδραστικές παρουσιάσεις, οι συμμετέχοντες έρχονται σε επαφή με τον πλούτο της ελληνικής χλωρίδας, τις έννοιες της προστασίας και της σπανιότητας και αποκτούν μια ουσιαστική περιβαλλοντική παιδεία. Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στο Ερμπάριο, οι συμμετέχοντες έχουν, επίσης, την ευκαιρία να ενημερωθούν για τη δομή, τον ρόλο και τις δραστηριότητες του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ). Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης, γνωρίζουν καλύτερα το ευρύ φάσμα ερευνητικών, εκπαιδευτικών και υποστηρικτικών δράσεων του Οργανισμού στους τομείς της δασολογίας και της αγροτικής ανάπτυξης.
Άνοιγμα στην κοινωνία και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα
Το Ερμπάριο στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στην Αθήνα και είναι ανοιχτό για ερευνητικές και εκπαιδευτικές επισκέψεις. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η ψηφιοποίηση των δειγμάτων και η δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, ώστε να καταστεί ευρύτερα προσβάσιμο στο ερευνητικό κοινό και να ενισχυθεί η διασύνδεσή του με αντίστοιχα εθνικά και διεθνή βοτανικά δίκτυα.
Η συνεργασία με άλλα ερμπάρια και ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό ενισχύει την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την ανάπτυξη κοινών δράσεων. Παράλληλα, προσφέρει δυνατότητες συμμετοχής σε διακρατικά προγράμματα και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την προστασία της χλωρίδας και των οικότοπων.
Ένας πολύτιμος «θησαυρός» γνώσης για το μέλλον των δασών μας
Η σημασία του Ερμπαρίου σε εποχές αβεβαιότητας και περιβαλλοντικών κρίσεων είναι ανεκτίμητη. Αποτελεί παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές, επιτρέποντας την τεκμηριωμένη μελέτη των οικολογικών αλλαγών και την ανάπτυξη στρατηγικών προσαρμογής για τη βιώσιμη διαχείριση των δασικών πόρων.
Με την ολοένα αυξανόμενη ανάγκη για επιστημονική τεκμηρίωση, παρακολούθηση των ειδών και δράσεις διατήρησης, το Ερμπάριο του ΙΜΔΟ αναδεικνύεται ως σημείο αναφοράς για τη δασική επιστήμη και τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας. Αποτελεί ένα ζωντανό αποθετήριο γνώσης, έτοιμο να υποστηρίξει τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.
Πληροφορίες και επικοινωνία
Για όσους επιθυμούν να γνωρίσουν από κοντά το Ερμπάριο του ΙΜΔΟ και τη συμβολή του στη μελέτη της ελληνικής χλωρίδας, παρέχεται η δυνατότητα επίσκεψης κατόπιν συνεννόησης.
Υπεύθυνη Ερμπαρίου: Δρ Αλεξάνδρα Σολωμού, κύρια ερευνήτρια,Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Τέρμα Αλκμάνος, Ιλίσια, 11528, Αθήνα
Τηλ.: 210 7784850 (170), email: [email protected], Ιστότοπος: www.fria.gr
