Γιώργος Κρεμλής: «Μεγάλη πρόκληση του μέλλοντος η κυκλική οικονομία»

✱ Ποια τα χρηματοδοτικά προγράμματα και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Συνέντευξη στον Γιώργο Ρούστα

Η κυκλική οικονομία προσφέρει «πεδίο δόξης λαμπρόν». Είναι η νέα μεγάλη πρόκληση του παρόντος και του μέλλοντος αναφέρει, σε συνέντευξή του στην «ΥΧ», ο Γιώργος Κρεμλής, σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας και διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η κυκλική οικονομία, σύμφωνα με τον Γιώργο Κρεμλή, όχι μόνο έχει υψηλή σημειολογία, αλλά θα υποστηρίζεται και από το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, που θα καλύψει πέραν της λιγνιτικής μετάβασης και την απεξάρτηση των μη διασυνδεδεμένων νησιών από τα ορυκτά καύσιμα, το νέο ΕΣΠΑ και γενικότερα όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, αλλά και τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Ο κ. Κρεμλής αναλύει επίσης το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, παρουσιάζει τα χρηματοδοτικά προγράμματα για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, αλλά και την εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας.

Κύριε Κρεμλή, ποια είναι η ευρωπαϊκή πολιτική για το κλίμα;

Η κυκλική οικονομία αποτελεί εμβληματική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όντας μαζί με την πράσινη μεγέθυνση, τη γαλάζια και την ψηφιακή οικονομία, προτεραιότητες «νέας γενιάς» της ΕΕ, που στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας και ενόψει μιας Covid resilience, υποστηρίζονται και από το νέο χρηματοδοτικό μέσο Next Generation EU, καθώς και από τα άλλα Ταμεία της ΕΕ.

Οι αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης, με τη διαθέσιμη επιστημονική τεκμηρίωση, οδηγούν στη διαπίστωση ότι η κλιματική αλλαγή, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η δημόσια υγεία είναι κρίκοι μιας αλυσίδας που αν είναι προβληματικοί, ακόμα και ένας εξ αυτών, μπορεί να οδηγήσουν σε πανδημίες ή να τις ενισχύσουν, λόγω της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης -αιωρούμενα σωματίδια- που μπορεί να διασπείρει τους ιούς.

Η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει τα διακυβεύματα αυτά με τη Συμφωνία των Παρισίων και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (SDGs), ενώ η ΕΕ με την ακόμη πιο φιλόδοξη Πράσινη Συμφωνία και τον «νόμο για το κλίμα». H μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050 αποτελεί πλέον ειλημμένη δέσμευση της ΕΕ, βάσει της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας -η οποία προβλέπει ότι η Ευρώπη θα είναι η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050- και του προτεινόμενου νέου «ευρωπαϊκού κλιματικού νόμου», που μετατρέπει την πολιτική δέσμευση σε νομική υποχρέωση.

Η πρόσφατη αλλαγή ηγεσίας στον Λευκό Οίκο προφανώς ενισχύει την πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος…

Στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2020, αποφασίστηκε ο στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου να ανέλθει στο 55%, με ενδιάμεσο χρονικό ορίζοντα το 2030, ενώ παράλληλα υπογραμμίστηκε η σημασία της διπλωματίας του κλίματος. Παράλληλα, η ανακοίνωση από τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ της συμμετοχής στη Συμφωνία των Παρισίων και η ανάθεση της αρμοδιότητας στον έμπειρο John Kerry, προοιωνίζεται μια πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του παγκόσμιου αυτού διακυβεύματος, αφού το περιβάλλον δεν γνωρίζει σύνορα.

Στην Ελλάδα, ποιο είναι το Εθνικό Σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα;

Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της ΕΕ, αλλά και αυτοτελώς, έχει βάλει τον πήχη πολύ υψηλά, χάρη και στην προσωπική δέσμευση του πρωθυπουργού. Μεταξύ των φιλόδοξων στόχων που έχουν τεθεί, ο σημαντικότερος είναι η πρόωρη πλήρης απολιγνιτοποίηση έως το 2028, που ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό τον Σεπτέμβριο του 2019 από το βήμα του ΟΗΕ και αποτυπώνεται στο φιλόδοξο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), με ορίζοντα το 2030.

Κεντρική θέση στο ΕΣΕΚ κατέχει το κλείσιμο όλων των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων έως το 2023 και η πλήρης απεξάρτηση από τον λιγνίτη έως το 2028 το αργότερο, απαλλάσσοντας έτσι το ενεργειακό μείγμα της χώρας από το καύσιμο, το οποίο μεταξύ 1990 και 2017 ήταν υπεύθυνο για το 34% των συνολικών εθνικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Παράλληλα, το ΕΣΕΚ θέτει στόχο για διείσδυση των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 35% το 2030 (61% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας) που υπερβαίνει τις αντίστοιχες ευρωενωσιακές δεσμεύσεις. Η απολιγνιτοποίηση, εναρμονισμένη με τους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, προωθεί την προστασία του περιβάλλοντος, ενισχύει πιο ανταγωνιστικές μεθόδους παραγωγής και βοηθά στην επανεκκίνηση των τοπικών οικονομιών. Επιβάλλει σαφές όραμα για την «επόμενη μέρα» και ολοκληρωμένο σχέδιο (master plan) για τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση.

Αυτό το ολοκληρωμένο σχέδιο τι θα περιλαμβάνει;

Το όραμα για την «επόμενη μέρα» βασίζεται σε πέντε πυλώνες (καθαρή ενέργεια, έξυπνη αγροτική παραγωγή, βιώσιμος τουρισμός, βιοτεχνία, βιομηχανία & εμπόριο και τεχνολογία & εκπαίδευση) και υποστηρίζεται από οριζόντιες δράσεις (φυσικές και ψηφιακές υποδομές, επανακατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, καθοδήγηση επιχειρηματικότητας & κίνητρα και εναλλακτικές χρήσεις γης).

Το σχέδιο προωθείται από εμβληματικές επενδύσεις συνολικού ύψους άνω των 3 δισ. ευρώ και στις δύο επηρεαζόμενες περιοχές, οι οποίες αξιοποιούν τα εκάστοτε εγγενή πλεονεκτήματα. Η Δ. Μακεδονία αλλάζει από κέντρο λιγνίτη σε κέντρο παραγωγής και έρευνας καθαρής ενέργειας, με διαφοροποιημένο οικονομικό μοντέλο, ενώ η Μεγαλόπολη εκσυγχρονίζει τον ενεργειακό και βιομηχανικό της χαρακτήρα με νέες επενδύσεις.

Το master plan προτείνει μια αρχική ολιστική δέσμη 15 εξατομικευμένων κινήτρων για την προσέλκυση νέων παραγωγικών μονάδων, τη διατήρηση υφιστάμενων επιχειρήσεων και την υποστήριξη φυσικών προσώπων.

Κλείνοντας, πού κινείται η εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας;

Στη χώρα μας, η εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας, που ενσωμάτωσε το πρώτο σχέδιο δράσης της ΕΕ, εξειδικεύεται τώρα με οδικό χάρτη και συγκεκριμένα μέτρα δράσης που μεταφέρουν το δεύτερο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία της ΕΕ, που είναι πιο φιλόδοξο και συγκεκριμένο.

Το σχέδιο αυτό έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, καλύπτοντας και τα νέα αειφόρα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, την οικοκαινοτομία και περισσότερα ρεύματα διαχείρισης αποβλήτων, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαλογή στην πηγή με χωριστά ρεύματα και υψηλότερα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, καθώς και με δεσμευτική συλλογή των βιοαποβλήτων από το 2022, έναν χρόνο νωρίτερα από την ενεργοποίηση της ευρωενωσιακής νομικής υποχρέωσης.

Η κυκλική οικονομία υποστηρίζεται και από τις πράσινες χρηματοδοτήσεις -green financing-, ώστε τόσο τα έργα που χρηματοδοτούνται να είναι κυκλικά από πλευράς τρόπου κατασκευής και υλικών, όσο και οι επιχειρήσεις που αντλούν τα συγκεκριμένα κονδύλια να μετατρέπονται σε κυκλικές στον τρόπο λειτουργίας και παραγωγής των προϊόντων και υπηρεσιών τους.

Η ΕΕ, που πρωτοστατεί σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα, προωθεί το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και σε παγκόσμιο επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτική γειτονίας, μέσω της διπλωματίας κυκλικής οικονομίας και σχετικών πολιτικών και χρηματοοικονομικών κινήτρων που αναπτύσσει.