του Γιώργου Πολυχρονάκη, ειδικού συμβούλου-εκπροσώπου Incofruit-Hellas Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγών, Διακίνησης Φρούτων-Λαχανικών & Χυμών
Η πανδημία Covid-19 σηματοδότησε τον τρόπο διαβίωσής μας και η λήξασα εμπορική περίοδος 2019/2020 (1/10/2019 με 30/9/2020) θα καταγραφεί ως η εξαγωγική εμπορική περίοδος ρεκόρ όλων των εποχών, για τις πολύ δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισε όλη η εφοδιαστική αλυσίδα και κυρίως οι παραγωγοί και οι έμποροι του τομέα των οπωροκηπευτικών.
Η προσπάθεια που κατέβαλαν και η ανταπόκρισή τους απέναντι στις εξαιρετικές περιστάσεις που, λόγω της πανδημίας, ζήσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε, απέδωσαν εξαιρετικά αποτελέσματα. Στον τομέα των οπωροκηπευτικών της χώρας μας, η μεν παραγωγή διατηρήθηκε, ενώ η προμήθεια φρούτων και λαχανικών στην εγχώρια και ευρωπαϊκή αγορά αυξήθηκε τόσο σε ποσότητες, όσο και σε αξίες, ξεπερνώντας εξαιρετικές και απρόβλεπτες δυσκολίες συγκομιδής, συσκευασίας και μεταφοράς, με άψογο τρόπο.
Η εμπορική περίοδος ξεκίνησε με τις συνήθεις αβεβαιότητες (τιμές, καιρός κ.λπ.), αλλά και με ένα νέο στοιχείο στην πορεία της, την πανδημία. Κατά τη διάρκεια του lockdown, τα φρούτα και τα λαχανικά έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στις διαφορετικές ανάγκες των καταναλωτών. Η ζήτηση ήταν υψηλή, λόγω Covid, και το εξαγωγικό εμπόριο της χώρας μας δεν είχε ποτέ καλύτερες επιδόσεις από αυτές των τελευταίων μηνών, ενώ στη διάρκεια του Σεπτεμβρίου επέστρεψαν σε προ-πανδημικά επίπεδα.
Αυτό οφείλεται στο ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου προσαρμόστηκαν εγκαίρως στις απαιτήσεις για ασφάλεια που σχετίζονται με τον κορωνοϊό (εκπαίδευση εργαζομένων, τήρηση αποστάσεων κ.ά.), όπως προβλέπονται από σχετικά προς τούτο θεσμοθετηθέντα πρωτόκολλα υγιεινής σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, από το χωράφι μέχρι το ράφι του καταναλωτή.
Ανταποκρίθηκε στην πρόκληση το εμπόριο
Στην καμπάνια 2019/2020, η παραγωγή της χώρας μας σε φρούτα και λαχανικά κυμάνθηκε στα ίδια επίπεδα της τελευταίας 5ετίας συνολικά, στο ύψος των 7,5-8 εκατ. τόνων, με τα χειμερινά να παρουσιάζουν ελαφριά αύξηση και ορισμένα εκ των θερινών (2020) μικρή μείωση.
Σε γενικές γραμμές και παρά την επίπτωση της COVID-19, η εμπορευματοποίηση ανταποκρίθηκε στην πρόκληση του εφοδιασμού φρούτων και λαχανικών στη ζήτηση τόσο των παλαιών πελατών της χώρας μας, όσο και νέων, σε όλες τις καταναλωτικές αγορές, κυρίως της ΕΕ.
Οι εξαγωγές των νωπών φρούτων και λαχανικών ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο, αλλά τα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία αναφέρονται στο πρώτο επτάμηνο. Αυτά παρουσιάζονται αυξημένα στον όγκο τους κατά 8,7% έναντι της αντίστοιχης περιόδου 2018/2019, αλλά με εκτοξευμένη την αξία τους κατά 27,1%, που σημαίνει αυξημένη τιμή μονάδος οφειλόμενη αφενός σε μεγάλη ζήτηση προϊόντων που περιέχουν βιταμίνη C, αφετέρου σε προϊόντα με μεγάλη αποθήκευση (Πίνακας 1).
Πίνακας 1: Εξαγωγές & αποστολές φρούτων και λαχανικών
με εμπορική περίοδο 1/10-31/7
Πηγή: Eπεξεργασία Incofruit – Hellas βάσει στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ
Εκτός όμως από την παραπάνω εικόνα των χειμερινών εξαγωγών, οι εξαγωγές των εαρινών και θερινών φρούτων και λαχανικών με ετήσια εμπορική περίοδο 2020 (μέχρι 31/7) παρουσιάζουν επίσης αύξηση κατά 9,34% σε όγκο και κατά 20,15% σε αξία, με τις φράουλες να καταγράφουν ρεκόρ και σε σχέση με το 2019, με αύξηση κατά 22,2% σε όγκο και 31,85% σε αξία, και τα κεράσια (και αυτά με νέο ρεκόρ έναντι 2019) +46,22% και +62,27% αντίστοιχα (Πίνακας 2).
Πίνακας 2: Εξαγωγές & αποστολές φρούτων και λαχανικών 1/1 – 31/7
Πηγή: Eπεξεργασία Incofruit – Hellas βάσει στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ 1/10/2020
Η πρακτική της «πλαγίας οδού» για τη Ρωσία έπαψε να είναι ελκυστική. Αυτό, σε συνδυασμό με την πανδημία από 15 Μαρτίου μέχρι το πρώτο 10ήμερο του Απριλίου, μείωσε δραματικά τη ροή εξαγωγών της φράουλας, όμως οι επιπτώσεις αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως. Οι δυσκολίες μεταφορικών μέσων, που επηρέασαν το ποσοστό συμμετοχής των εξαγωγών μας προς τρίτες χώρες εκτός ΕΕ, μειώνοντάς το κατά -1%, είναι δυσκολίες που συνεχίζονται. Παράλληλα, το επαπειλούμενο σκληρό Brexit μας υπενθυμίζει ότι ο επαναπροσδιορισμός των στόχων εξαγωγής των προϊόντων μας, με διεύρυνση των παραδοσιακών αγορών, αλλά και το άνοιγμα νέων, πρέπει να είναι στους στόχους μιας μακροχρόνιας στρατηγικής.
Η Ελλάδα γίνεται ανταγωνιστική
Η ανοδική πορεία στις εξαγωγές μας την τελευταία πενταετία οφείλεται αφενός στη βελτίωση της προσπάθειας των παραγωγών της χώρας μας την τελευταία 20ετία, που υιοθέτησαν και εφάρμοσαν όλες τις σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους, παράγοντας προϊόντα σωστής ποιότητας, και αφετέρου στην εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας μας, με τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων τυποποίησης και συσκευασίας, αλλά και το μάρκετινγκ, με τον εμπλουτισμό του με νέο επιχειρηματικό αίμα, γνώσεις και εξειδίκευση. Οι παράγοντες αυτοί συνέβαλαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων μας και στην τοποθέτησή τους κατευθείαν στα ράφια των μεγάλων αλυσίδων υπερκαταστημάτων λιανικής πώλησης.
Κατά το επτάμηνο του 2020, οι εξαγωγές νωπών φρούτων και λαχανικών, βάσει στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ, είναι ελαφρώς αυξημένες κατά +12,2% κατ’ όγκο σε σχέση με τους ίδιους μήνες του 2019, και ανήλθαν σε 1.098.069 τόνους. Η αξία τους βρίσκεται αυξημένη κατά 23,1% σε σχέση με πέρυσι, στα 778,353 εκατομμύρια ευρώ, με ιδιαίτερη επισήμανση την επίτευξη ρεκόρ εξαγωγής σε πολλά προϊόντα.
Διαπιστώνεται μια πραγματική επανάσταση στην ευαισθητοποίηση για κατανάλωση υγιεινών φρούτων και λαχανικών, με τους καταναλωτές να αναζητούν ποιοτικά προϊόντα και να είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για αυτά, ενώ θέλουν να γνωρίζουν από πού προέρχεται το προϊόν, πώς παρήχθη, αλλά και τι καλλιεργητικές πρακτικές ακολούθησαν οι καλλιεργητές του.
Υπάρχουν ενδείξεις, όμως, ότι η αναπόφευκτη παγκόσμια ύφεση έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει, με ανησυχητικά σημάδια, ακόμη και τον τομέα φρούτων και λαχανικών. Κατά συνέπεια, είναι καθοριστική η ανάγκη διατήρησης της φήμης των φρούτων και λαχανικών της χώρας μας στις διεθνείς αγορές.
Η αγορά βρίσκεται επί του παρόντος σε ηρεμία, αλλά από τα μέσα έως τα τέλη Οκτωβρίου θα ξεκινήσει η κλασική χειμερινή εμπορική περίοδος και εκτιμάται ότι θα διακινούνται εσπεριδοειδή ή άλλα εισαγόμενα φρούτα και λαχανικά πλούσια σε αντιοξειδωτικά, κατά της συνεχιζόμενης πανδημίας και της αλλαγής των καταναλωτών σε ασφαλείς συσκευασίες τυποποιημένων νωπών οπωροκηπευτικών.
Παράλληλα, οι εισαγωγές φρούτων και λαχανικών το επτάμηνο 2020 μειώθηκαν και ανήλθαν σε 454.476 τόνους (-8,7%), αξίας 369.011.235 ευρώ (-6,1%) (Πίνακας 3).
Πίνακας 3: Εισαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών επταμήνου 2020 έναντι 2019
Πηγή: Eπεξεργασία Incofruit – Hellas βάσει στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ 8/9/2020
Απαραίτητη η συνεχής παρουσία
Προκειμένου να διατηρήσουμε την παρουσία των προϊόντων μας στις καταναλωτικές αγορές, παραδοσιακές και νέες, θα πρέπει η ελληνική καλλιέργεια οπωροκηπευτικών να εμπλουτιστεί και να επεκταθεί, τόσο από άποψη έκτασης όσο και από πλευράς νέων ποικιλιών με μετασυλλεκτική διάρκεια.
Η αλλαγή πλεύσης στις καλλιέργειες θα πρέπει να προβλέπει προϊόντα με διαφορετικά στάδια ωρίμασης, ούτως ώστε να επεκταθεί η καλλιεργητική περίοδος και να εκμεταλλευτούμε όλες τις δυνατότητες που μας δίνει κλιματικά και γεωγραφικά η χώρα μας. Επιτακτική καθίσταται η ανάγκη χάραξης στρατηγικής για αύξηση της παραγωγής οπωροκηπευτικών προϊόντων και άμεση εφαρμογή της, καθώς ανακάπτοντας η εγχώρια κατανάλωση, ως φαίνεται, δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε τις κατακτήσεις μεριδίων στις ξένες καταναλωτικές αγορές για τα προϊόντα μας.
Ελπίζουμε κατά τη διάρκεια της εμπορικής περιόδου 2020/2021, οι δράσεις προτεραιότητας της χώρας να σχετίζονται με την έγκαιρη αντιμετώπιση του Brexit, το άνοιγμα νέων αγορών στον τομέα στις εμπορικής πολιτικής, την εξάλειψη όλων των υφιστάμενων και επανειλημμένως επισημανθέντων αντικινήτρων, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας για τη διατήρηση του μεριδίου στις παραδοσιακές καταναλωτικές αγορές, αλλά και τη συνέχιση του αυξημένου ρυθμού εξαγωγών των φρούτων και λαχανικών.
