Καλοκαίρι, η περίοδος έξαρσης των προσβολών από τετράνυχους

Οι τετράνυχοι είναι εχθροί που προσβάλλουν πολλές καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων. Πολλά είναι τα είδη που προκαλούν ζημιές στο φύλλωμα των οπωροφόρων, αλλά ο σημαντικότερος όγκος αυτών προκαλείται από τον κίτρινο ή δίστικτο (Tetranychus urticae) τετράνυχο και τον κόκκινο ή ευρωπαϊκό (Panonychus ulmi) τετράνυχο.

Χαρακτηριστικό των ειδών των τετράνυχων είναι το μικρό τους μέγεθος, που ακόμη και στα ώριμα ακμαία κυμαίνεται από 0,2 έως 0,5 χιλιοστά, με αποτέλεσμα η προσβολή να μη γίνεται έγκαιρα αντιληπτή από τον παραγωγό. Οι τετράνυχοι απομυζούν τους χυμούς από τα φύλλα, δημιουργώντας καστανές κηλίδες στην επιφάνειά τους. Τα προσβεβλημένα φύλλα αποκτούν μπρούτζινη απόχρωση σε έντονες προσβολές (Εικ. 1), εμφανίζουν όψη ξήρανσης, ξηραίνονται και πέφτουν πρόωρα (Εικ. 2). Ο μεγάλος πληθυσμός των τετράνυχων εξασθενεί σοβαρά τα δέντρα, οδηγεί σε πρόωρη αποφύλλωση ή και αναβλάστηση, μειώνει τη φωτοσυνθετική ικανότητά τους και συνεπαγωγικά την ευρωστία τους, ενώ περιορίζεται η τάση καρποφορίας για το επόμενο έτος.

Επίσης, σε έντονες προσβολές δημιουργούνται μεταξένιοι αραχνοειδείς ιστοί στη φυλλική επιφάνεια (Εικ. 3). Σε ξηρά έτη και με υψηλές θερμοκρασίες, η αναπαραγωγή τους είναι πολύ γρήγορη και επιθετική και μπορούν να δημιουργήσουν έντονο στρες στο φυτό. Μπορούν να κάνουν ζημιές και στους νεαρούς πράσινους βλαστούς, στα άνθη, στους οφθαλμούς και σπανιότερα ακόμη και στους καρπούς.

Έλεγχος τετράνυχων

Η εφαρμογή προληπτικού και θεραπευτικού ελέγχου των τετράνυχων είναι θεμελιώδης για τη διατήρηση χαμηλών πληθυσμών στους δενδρώνες, κάτι που μας επιτρέπει να παραμείνουμε κάτω από το οικονομικό όριο ζημιάς. Η αναπαραγωγή των τετράνυχων εξαρτάται από τη θερμοκρασία. Πάνω από 25°C μπορεί να εμφανιστεί νέα γενιά ακάρεων μέσα σε επτά ημέρες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνεται συνεχής παρακολούθηση στους οπωρώνες, ώστε να προσδιορίζεται η πίεση του πληθυσμού και να αποφασίζεται αν χρειάζεται εφαρμογή ή επανάληψη εφαρμογής ακαρεοκτόνων.

Είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ότι κάποια ακαρεοκτόνα (π.χ. αμπαμεκτίνη) έχουν έναν τρόπο δράσης διασυστηματικό ή μετα-διασυστηματικό, οπότε η δράση τους είναι πιο αποτελεσματική πριν από τη συγκομιδή, αλλιώς η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται στον βαθμό που το φυτό περιορίζει τη μεταβολική του δραστηριότητα.

Οι εφαρμογές καλό είναι να επαναλαμβάνονται κάθε 15 ημέρες ή ανάλογα με την παρακολούθηση, κυρίως κατά τη διάρκεια των καλοκαιριών με υψηλές θερμοκρασίες, επειδή ο ρυθμός αναπαραγωγής των ακάρεων αυξάνεται όσο αυτές ανεβαίνουν.

Οι τετράνυχοι έχουν πλήθος φυσικών εχθρών, όπως αρπακτικά ακάρεα και έντομα, που κάποια από αυτά πολλαπλασιάζονται βιομηχανικά σε εργαστήρια και διατίθενται στην αγορά. Η απόφαση επέμβασης με ακαρεοκτόνα θα πρέπει να στηρίζεται στην αριθμητική αναλογία τετράνυχων προς τους εχθρούς αυτών και να χρησιμοποιούνται ουσίες που δεν ζημιώνουν τα ωφέλιμα.

Κυριότεροι τετράνυχοι στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα

• Κίτρινος ή δίστικτος τετράνυχος (Tetranychus urticae). Το είδος αυτό διαχειμάζει ως ώριμο άκαρι σε καταφύγια στο δέντρο, σε ξενιστές και στο έδαφος. Κατά τη διάρκεια θερμού καιρού την άνοιξη, τα διαχειμάζοντα θηλυκά εγκαθίστανται στο φύλλωμα και μυζούν τα φύλλα. Αναπαράγεται πολύ γρήγορα και με θερμό καιρό κάνει μεγάλους πληθυσμούς. Έχει πολλές γενεές ετησίως, σε ευνοϊκές συνθήκες μια γενεά μπορεί να ολοκληρωθεί σε 5-8 ημέρες.
• Κόκκινος ή ευρωπαϊκός τετράνυχος (Panonychus ulmi). Ο κόκκινος τετράνυχος διαχειμάζει στο στάδιο των αβγών πάνω σε κλάδους, σε διακλαδώσεις και κορμούς των δέντρων. Έχει πολλές γενεές ετησίως, σε ευνοϊκές συνθήκες μια γενεά μπορεί να ολοκληρωθεί σε 7-14 ημέρες. Συνήθως, ο κόκκινος τετράνυχος δημιουργεί πληθυσμούς με αργούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια της άνοιξης και δεν είναι επιζήμιος για τις καλλιέργειες μέχρι το καλοκαίρι.
• Ακάρεα οικογένειας Eriophyes. Τα πιο επικίνδυνα είδη για τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα είναι αυτά του γένους Aculus. Κάνουν περίπου τις ίδιες ζημιές με τους ανωτέρω τετράνυχους, αλλά μπορούν να κάνουν σοβαρές ζημιές και στους οφθαλμούς. Μην ξεχνάμε και το παραμορφωτικό άκαρι Eriophyes της ροδακινιάς (δεν έχει ταυτοποιηθεί ακόμη επακριβώς), με τα σοβαρά προβλήματα που δημιούργησε τα τελευταία χρόνια στην καλλιέργεια.

των Ιωάννη Μάνθου, Τμήμα Ακροδρύων, Κωνσταντίνου Καζαντζή, Τμήμα
Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Γεν. Δ/νση Αγροτικής Έρευνας, Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων