Οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης έχουν μπει για τα καλά στις ζωές των πολιτών. Μέσω του διαδικτύου, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν συνεχή ενημέρωση, αλλά και να έχουν πρόσβαση σε τεράστιο όγκο πληροφοριών. Ωστόσο, όλες αυτές οι διευκολύνσεις έρχονται μαζί με ένα διόλου αμελητέο τίμημα, όσον αφορά την ποιότητα της πληροφόρησης.
Αυτή την πτυχή αναλύει η νέα επιστημονική έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Κομισιόν, εστιάζοντας στην άνοδο της διαδικτυακής παραπληροφόρησης. Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, οι ψεύτικες ειδήσεις ταξιδεύουν γρηγορότερα και μακρύτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μπορούν να απασχολήσουν την προσοχή για περισσότερο χρόνο από τα αληθινά νέα.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, τα 2/3 των χρηστών προτιμούν να έχουν πρόσβαση στις ειδήσεις μέσω πλατφορμών που βασίζονται σε αλγόριθμους, όπως είναι οι μηχανές αναζήτησης, οι κόμβοι αναμετάδοσης ειδήσεων και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πρόβλημα είναι ότι το κύριο μέλημα των συγκεκριμένων πλατφορμών δεν είναι η παροχή ποιοτικών ειδήσεων, αλλά η αύξηση της επισκεψιμότητας και η μεγιστοποίηση των εσόδων τους από τις διαφημίσεις. Προκαλεί προβληματισμό, συνεπώς, η διαπίστωση ότι η ισχύς της αγοράς στον τομέα της ενημέρωσης και οι ροές των εσόδων έχουν μετατοπιστεί προς τους διαχειριστές τέτοιων πλατφορμών.
Πιο συγκεκριμένα, μέσω της αξιοποίησης στοιχείων από διάφορες διαδικτυακές βάσεις δεδομένων –που πολλές φορές πραγματοποιείται χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη–, οι αλγόριθμοι επιχειρούν να προβλέψουν τις μελλοντικές του προτιμήσεις και συμπεριφορές με βάση αυτά που γνωρίζουν για εκείνον. Αξιοποιώντας αυτήν τη γνώση, μπορούν να διοχετεύουν προς αυτόν ειδήσεις που θεωρούν ότι άπτονται του ενδιαφέροντός του.
Η παραπληροφόρηση επενδύει στο ακραίο συναίσθημα, προκειμένου να χειραγωγήσει. Το πλέον ανησυχητικό σημάδι αυτών των πρακτικών είναι η ολοένα και δυσκολότερη διάκριση μεταξύ ποιοτικών και ψευδών ειδήσεων από τους χρήστες. Για τον λόγο αυτόν, το JRC αποφάσισε να διοργανώσει εργαστήρια για δημοσιογράφους, μάνατζερ μέσων κοινωνικής δικτύωσης και υπεύθυνους πολιτικής, προκειμένου να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τη χρήση συναισθημάτων από πηγές ψευδών ειδήσεων. Η κίνηση αυτή εντάσσεται στη στρατηγική αναγνώρισης των πηγών παραπληροφόρησης, προκειμένου ο εντοπισμός των ψεύτικων νέων να γίνεται εγκαίρως και να αποτρέπεται η διάδοσή τους.
Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση του JRC, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε έναν κώδικα ορθής πρακτικής, με σκοπό την πάταξη του φαινομένου. Επίσης, εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου δικτύου ελεγκτών της ευστάθειας των δημοσιευμάτων και την εισαγωγή συγκεκριμένων εργαλείων για την τόνωση της ποιοτικής δημοσιογραφίας.
