Κατατέθηκε από το ΥΠΕΝ στην Βουλή το νομοσχέδιο με τίτλο «Πρόταση νόμου για την προστασία και ειφόρο χρήση του εδάφους».
Στόχος της πρότασης νόμου είναι ο καθορισμός ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για την προστασία και την αειφόρο χρήση ταυ εδάφους, βάσει των κατευθύνσεων που έχουν δοθεί από αποφάσεις διεθνών Οργανισμών (όπως ο ΟΗΕ), της θεματικής Στρατηγικής για την προστασία του εδάφους που είχε ανακοινώσει η Ευρ. Επιτροπή το 2006, και βάσει σχεδίων ευρωπαϊκών Οδηγιών που έχουν συζητηθεί αναλυτικά στα Συμβούλια Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης (ΕΕ).
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας την διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη προστασίας του εδάφους, κίνησε διαδικασία για μια νέα Στρατηγική για την προστασία του εδάφους, ενώ εκδόθηκε Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το οποίο «καλείται η Επιτροπή να σχεδιάσει ένα κοινό νομικό πλαίσια σε επέπεδο ΕΕ, με πλήρη σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας, για την προστασία και τη Βιώσιμη χρήση του εδάφους, το οποίο θα εξετάζει όλες τις μείζονες απειλές για το έδαφος».
Η πρόταση μεριμνά για την ενσωμάτωση της προστασίας του εδάφους στις άλλες πολιτικές, τη διατήρηση των λειτουργιών του εδάφους στο πλαίσιο της αειφόρου χρήσης του, την πρόληψη των απειλών που δέχεται το έδαφος, τον μετριασμό των συνεπειών τους, την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων εδαφών τουλάχιστον στο επίπεδο λειτουργικότητας που αρμόζει στην υφιστάμενη και στις μελλοντικές χρήσεις του.
Καθώς τα υγιή εδάφη είναι απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, βάσει της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η Ευρ. Επιτροπή ξεκίνησε, τον Φεβρουάριο 2021, δημόσια διαβούλευση με θέμα «Υγιή εδάφη – Νέα Στρατηγική της ΕΕ για την προστασία του εδάφους».
Στο πλαίσιο της Στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η πρωτοβουλία αυτή θα επικαιροποιήσει την τρέχουσα Στρατηγική για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του εδάφους και τη διατήρηση των χερσαίων πόρων «ουδετερότητα ως προς την υποΒάιμιση του εδάφους».
Οι στόχοι της είναι οι εξής:
• Προστασία της γονιμότητας του εδάφους.
• Μείωση της διάβρωσης και της στεγανοποίησης.
• Αύξηση της οργανικής ύλης.
• Προσδιορισμός των ρυπασμένων τόπων.
• Αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών.
• Διευκρίνιση της έννοιας «καλή οικολογική κατάσταση» για τα εδάφη.
Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που έχει κατατεθεί, οι κύριες παρεμβάσεις του αφορούν μεταξύ άλλων:
Τον περιορισμό της σφράγισης του εδάφους, δηλαδή την κάλυψή του κυρίως για οικιστικούς σκοπούς, για την κατασκευή έργων οδοποιίας ή άλλων έργων υποδομής και μεταφορών, εντείνεται διαρκώς σε εθνικό επίπεδο, ως επακόλουθο της αυξανόμενης ζήτησης γης σε διάφορους τομείς της οικονομίας, γεγονός που καθιστά επιτακτική την τήρηση των αρχών της αειφορίας στη χρήση του εδάφους.
Τον χαρακτηρισμό των περιοχών που διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης, απομείωσης των οργανικών υλών, συμπύκνωσης, αλάτωσης, κατολισθήσεων και οξίνισης. Το νομοσχέδιο προβλέπει τον εντοπισμό των εν λόγω περιοχών, σε ολόκληρη τη χώρα, που χαρακτηρίζονται με κοινή Απόφαση των Υπουργών ΠΕΝ, Υποδομών και Μεταφορών, και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ως «περιοχές κινδύνου»
Τα προγράμματα δράσης για την καταπολέμηση της διάβρωσης, της απομείωσης των οργανικών υλών, της συμπύκνωσης, της αλάτωσης, των κατολισθήσεων και της οξύνισης του εδάφους. Κάθε πρόγραμμα δράσης δημοσιοποιείται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου ΠΕΝ για λόγους διαφάνειας και ενημέρωσης των ενδιαφερομένων, και επανεξετάζεται ανά εξαετία.
Την πρόβλεψη ότι το υπουργείο ενεργεί για την πρόληψη και του περιορισμό της εισόδου επικίνδυνων ουσιών στο έδαφος, εξαιρουμένης εκείνης που οφείλεται, αφενός μεν στην εναπόθεση μέσω του αέρα, αφετέρου δε σε ασυνήθη ή αναπόφευκτα φυσικά φαινόμενα, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να αποτραπεί η ρύπανσή του.
Την πρόβλεψη ότι με Απόφαση του Υπουργού ΠΕΝ χαρακτηρίζονται, με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 9, οι τόποι της Επικράτειας στους οποίους έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία επικίνδυνων ουσιών σε επίπεδα που θεωρείται ότι εκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον, οι οποίοι εφεξής καλούνται «ρυπασμένοι τόποι».
Στην αξιολόγηση κινδύνου συνεκτιμάται η υφιστάμενη και η εγκεκριμένη, εάν υπάρχει, μελλοντική χρήση αυτών των τόπων. Οι τόποι εντάσσονται σε εθνικό κατάλογο ρυπασμένων τόπων, ο οποίας καταρτίζεται, σύμφωνα με την παράγραφα 2 του άρθρου, εντός ενός έτους από την έναρξη ισχύος του παρόντος, αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου ΠΕΝ προς ενημέρωση των πολιτών και αναθεωρείται ανά πενταετία. Αντίγραφο του καταλόγου κοινοποιείται στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, προς ενημέρωση των μελών της.
Την απόφαση ότι εντός ενός έτους από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος
νόμου, το Υπουργείο ΠΕΝ προσδιορίζει τη γεωγραφική θέση τουλάχιστον των τόπων όπου ασκούνται, ή ασκούνταν στο παρελθόν, οι δυνητικά ρυπογόνες για το έδαφος δραστηριότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙ (λιμένες, αεροδρόμια, ορισμένες εγκαταστάσεις εξόρυξης, ΧΥΤΑ, κλπ). Ο χαρακτηρισμός επανεξετάζεται ανά πενταετία, και το Υπουργείου ορίζεται ως υπεύθυνο ώστε να προβαίνει σε εκτίμηση των επιπέδων συγκέντρωσης επικίνδυνων ουσιών στους τόπους που έχουν χαρακτηριστεί ως ρυπασμένοι και, εφόσον το Υπουργείο αξιολογήσει άτι τα επίπεδα αυτά συνιστούν επαρκή λόγο για να εκθέσουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον, διενεργείται επιτόπια μέτρηση και έλεγχος της επικινδυνότητας των συγκεκριμένων τόπων.
Σύμφωνα με το κατατεθημένο νομοσχέδιο, για να υποβοηθηθεί ο ταχύς χαρακτηρισμός και η αποκατάσταση ρυπασμένων τόπων, ο ιδιοκτήτης έκτασης που πρόκειται να πωληθεί ή να παραχωρηθεί η χρήση της ή να αλλάξει η χρήση της, στην οποία, όπως προκύπτει από επίσημα αρχεία, έχει ασκηθεί ή ασκείται δραστηριότητα που ρυπαίνει το έδαφος πρέπει, πριν ολοκληρωθεί η αγοραπωλησία ή η παραχώρηση της χρήσης της ή η αλλαγή της, να παρέχει στο Υπουργείο ΠΕΝ και στον αντισυμβαλλόμενο (στην περίπτωση πώλησης ή παραχώρησης της χρήσης) ουσιαστικές πληροφορίες, υπό μορφή έκθεσης, για την κατάσταση του εδάφους ατην εν λόγω έκταση. Με του τρόπο αυτά, ο υποψήφιος αγοραστής μιας ρυπασμένης έκτασης θα γνωρίζει την κατάσταση του εδάφους της συγκεκριμένης έκτασης και θα έχει τη δυνατότητα επιλογής.
Με τις διατάξεις του νομοσχεδίου προβλέπεται επίσης, ότι το Υπουργεία ΠΕΝ, είναι αρμόδιο για τη λήψη μέτρων αποκατάστασης των ρυπασμένων τόπων που περιλαμβάνονται στον σχετικό κατάλογο του άρθρου 8, τηρώντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ορίζονται ως «ορφανοί» τόποι οι ρυπασμένοι τόποι για τους οποίους είναι αδύνατο να εντοπιστεί ο ρυπαίνων, ή υα του καταλογιστεί ευθύνη βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, ή δεν μπορεί να υποχρεωθεί να αναλάβει το κόστος της αποκατάστασης. Αρμόδιο Υπουργείο για τον περιορισμό του κινδύνου που διατρέχουν η υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον στους τόπους αυτούς, ορίζεται το Υπουργείο ΠΕΝ.
Τέλος υπάρχει η πρόβλεψη ότι το Υπουργείο ΠΕΝ καταρτίζει, εντός τριών (3) ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου, εθνική στρατηγική αποκατάστασης των ρυπασμένων τόπων, με βάση τον κατάλογο του άρθρου 8, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον: τους στόχους αποκατάστασης, τη σειρά προτεραιότητας που Θα τηρηθεί κατά την αποκατάσταση των ρυπασμένων τόπων σύμφωνα με το άρθρο 11, το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής και την εκτίμηση του απαιτούμενου ποσού για την αποκατάσταση.
Οι απειλές για τα έδαφος στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το έδαφος αντιμετωπίζει διάφορες απειλές. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:
– Υψηλό κίνδυνο διάβρωσης αντιμετωπίζουν η Αττική, τα νησιά του Αιγαίου, η ανατολική Κρήτη, η νοτιοανατολική Εύβοια και η ανατολική Πελοπόννησος, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή κατά της ερημοποίησης. Μέτριο κίνδυνο αντιμετωπίζουν η δυτική Κρήτη και μεγάλα τμήματα της ηπειρωτικής χώρας, ειδικότερα η κεντρική Μακεδονία, η’Ηπειρος, η βορειοδυτική Πελοπόννησος. Το 2004, ποσοστό 28,6% της ακτογραμμής της χώρας είχε υποστεί διάβρωση”.
– Υψηλό κίνδυνο αλάτωσης αντιμετωπίζουν η Θεσσαλία, σι. πεδινές ζώνες κοντά στον Θερμαϊκό κόλπο, περιοχές της νότιας Θράκης, σι πεδιάδες των ποταμών Σπερχειού και Αχελώου.
– Κατολισθήσεις σημειώνονται, σύμφωνα με στοιχεία του ΙΓΜΕ, σε πολλές περιοχές της χώρας, ηπειρωτικής και νησιωτικής, κυρίως όμως στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου (νομοί Ιωαννίνων, Αιτωλοακαρνανίας, Καρδίτσας, Ευρυτανίας), στη Μαγνησία, την Αχαία, την Ηλεία και την Εύβοια.
Δείτε το κατατεθημένη πρόταση νόμου και την αιτιολογητική έκθεση.
