Κρίση στον ελαιοκομικό τομέα: Στα όριά τους οι ελιές από την ασυνήθιστη ξηρασία
Οι βροχές που περίμεναν οι ελαιοπαραγωγοί σε όλη την Ελλάδα τον Οκτώβριο δεν ήρθαν. Αυτό επιβεβαιώνει και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, καθώς σύμφωνα με τις καταγραφές 118 σταθμών, ο Οκτώβριος του 2024 ήταν ο πιο άνυδρος των τελευταίων 15 ετών. Οι μετεωρολόγοι κάνουν λόγο για «ακραίες συνθήκες ξηρασίας στη χώρα μας», αφού:
- Σε 95 σταθμούς το ύψος βροχής ήταν μηδενικό ή ελάχιστο, παρουσιάζοντας μία απόκλιση από 80% έως 95% σε σχέση με τις κανονικές τιμές του Οκτωβρίου.
- Σε κανέναν σταθμό το μηνιαίο ύψος βροχής δεν ήταν υψηλότερο από τη μέση τιμή των τελευταίων 15 ετών.
Βέβαια, οι παραγωγοί δεν χρειάζονταν τους μετεωρολόγους για να τους το επιβεβαιώσουν. Τόσο τα δέντρα που βρίσκονται σε στρες –εκτός από τα αρδευόμενα– όσο και οι καρποί τους, που δείχνουν σε κάποιες περιπτώσεις «ζαρωμένοι», αποδεικνύουν την κατάσταση των ελαιώνων και δημιουργούν ανησυχία για την απόδοση σε λάδι. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «ΥΧ», μεταξύ των περιοχών που δοκιμάζονται από τις μεγαλύτερες απώλειες ελαιοκάρπου είναι η Κρήτη και η Πελοπόννησος, ιδιαίτερα δε η Μεσσηνία.
Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΑΣΟΕΕ), Γεώργιος Κατσούλης, «τα μέλη μας από όλη τη χώρα και ιδιαίτερα από τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Στερεάς και της Βόρειας Ελλάδας μάς μεταφέρουν εφιαλτικές εικόνες. Η ανομβρία έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα, που απειλεί τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών και τις οικονομίες των ελαιοπαραγωγικών περιοχών της χώρας. Χωρίς επαρκείς υποδομές για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και με τη δημόσια διοίκηση να αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, οι παραγωγοί βρίσκονται χωρίς μηχανισμούς στήριξης και αποζημίωσης. Οι προοπτικές για τη μείωση της παραγωγής ελαιολάδου είναι σοβαρές, με αναμενόμενες απώλειες που μπορεί να φτάσουν σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ».
«Η κυβέρνηση πρέπει να εκσυγχρονίσει τον ΕΛΓΑ και να εφαρμόσει άμεσα αποζημιωτικά μέτρα για τους πληγέντες παραγωγούς», καταλήγει ο κ. Κατσούλης. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Νίκος Μιχελάκης, γεωπόνος και επιστημονικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ): «Εξαιτίας της συνεχιζόμενης ανομβρίας, σε αρκετές περιοχές η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει ο ελαιόκαρπος και τα ελαιόδεντρα είναι από άσχημη έως και δραματική. Ιδιαίτερα στην Ανατολική Κρήτη, στη Μεσσηνία, στη Λέσβο και σε άλλες περιοχές, ο ελαιόκαρπος έχει φτάσει ήδη σε κατάσταση μη αναστρέψιμη, ενώ και αρκετά ελαιόδεντρα έχουν περιέλθει σε κατάσταση μόνιμης μάρανσης και αποχρωματισμού του φυλλώματος, από την οποία δύσκολα θα επανέλθουν».
Το πρόβλημα της ξηρασίας στις ελιές έχει ενταθεί τις τελευταίες μέρες, καθώς οι παραγωγοί πίστευαν ότι τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου θα βρέξει τουλάχιστον μία φορά, πράγμα που δεν συνέβη, εκτός από κάποιες περιοχές στην Κέρκυρα και στα Γιάννενα. Επίσης, ήδη, δύο βουλευτές ετοιμάζονται να φέρουν το θέμα και στη Βουλή. Ο ένας είναι ο Περικλής Μαντάς, βουλευτής ΝΔ Μεσσηνίας, ο οποίος αναφέρει: «Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας πρωτόγνωρης και ιδιαίτερης κατάστασης, η οποία απειλεί καίρια το αγροτικό εισόδημα, θέτοντας ζητήματα επιβίωσης για χιλιάδες μεσσηνιακές οικογένειες». Ο ίδιος ζητά
–με κατάθεση ερώτησης προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστα Τσιάρα– άμεση στήριξη μέσω του κρατικού προϋπολογισμού των ελαιοπαραγωγών που πλήττονται από την παρατεταμένη ξηρασία, αλλά και προετοιμασία φακέλου προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για κατ’ εξαίρεση έγκριση της ενίσχυσης.
Αιτωλοακαρνανία
Από την πλευρά της, η βουλευτής ΠΑΣΟΚ Αιτωλοακαρνανίας, Χριστίνα Σταρακά, συνυπογράφοντας μαζί με άλλους βουλευτές του κόμματος, κατέθεσε ερώτηση προς τον κ. Τσιάρα, λέγοντας: «Η παρατεταμένη ανομβρία σε συνδυασμό με τους διαρκείς και ασυνήθιστους καύσωνες έχουν προκαλέσει αφυδάτωση των καρπών, μικροκαρπία και ακαρπία στις ελιές, με τεράστιες καταστροφές στην παραγωγή σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Ειδικά στην Αιτωλοακαρνανία, η μείωση της παραγωγής επιτραπέζιας ελιάς και ελαιολάδου για την περίοδο 2023/2024 έχει σπάσει ρεκόρ 20ετίας. Η συγκομιδή έχει μειωθεί κατά 90% σε σύγκριση με πέρυσι και η ποικιλία ελιών Καλαμών και Χαλκιδικής έχει μειωθεί κατά 70% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Στην ίδια μοίρα με την επιτραπέζια ελιά, βρίσκεται και η παραγωγή ελαιολάδου».
Κρήτη & Μεσσηνία
Στην κατ’ εξοχήν ελαιοπαραγωγό περιοχή της χώρας μας, την Κρήτη, οι αρχικές εκτιμήσεις που προέβλεπαν την παραγωγή για τη σεζόν 2024-2025 στους 70.000-80.000 τόνους ελαιολάδου αποδεικνύονται όνειρο θερινής νυκτός. Την ίδια στιγμή, απόγνωση επικρατεί και στους Πελοποννήσιους της Μεσσηνίας, με αρκετούς εξ αυτών να μην μπαίνουν καν στον κόπο της ελαιοσυγκομιδής.
«Η Μεσσηνία, μία από τις κορυφαίες περιοχές παραγωγής ελαιολάδου στη χώρα, βιώνει σήμερα μια πρωτοφανή κρίση λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας. Αυτή η φυσική καταστροφή μαζί με τον καύσωνα δεν πλήττει μόνο την ελαιοκαλλιέργεια, αλλά επηρεάζει σοβαρά και άλλες σημαντικές καλλιέργειες, όπως η σταφίδα και τα σύκα. Οι συνέπειες της ανομβρίας είναι ήδη ορατές, με τις παραγωγές να μειώνονται δραματικά και τους παραγωγούς να αντιμετωπίζουν απώλειες που αγγίζουν τα εκατομμύρια ευρώ», αναφέρει ο πρόεδρος της Ένωσης Μεσσηνίας, Γιώργος Λαζογιάννης.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Αγροτικού Συλλόγου Φιλιατρών, «στην Τριφυλία Μεσσηνίας, η κατάσταση είναι απλά τραγική. Βρισκόμαστε, ήδη, στην περίοδο ελαιοσυγκομιδής και ένα μεγάλο ποσοστό (οι πρώτες εκτιμήσεις λένε για 60%-70%) των κτημάτων που δεν αρδεύονται (ξερικές) βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση, με αποτέλεσμα η παραγωγή να είναι μηδενική ή ελάχιστη και ποιοτικά υποβαθμισμένη. Αυτό σημαίνει ότι ελαχιστοποιείται ή και μηδενίζεται η ακαθάριστη πρόσοδος των παραγωγών, που αποτελεί για τους περισσοτέρους τη μοναδική πηγή εισοδήματος, παρά τα αυξημένα κόστη που έχουν καταβάλει στη διάρκεια της χρονιάς.
Επιπρόσθετα, με τέτοιες συνθήκες απειλείται και η παραγωγή του επόμενου έτους, αλλά και το φυτικό κεφάλαιο. Τα αρδευόμενα κτήματα βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, αλλά αυτό έχει απαιτήσει αρκετά μεγαλύτερο κόστος άρδευσης, αλλά και όγκους νερού που δοκιμάζουν τα όρια όσων γεωτρήσεων παραμένουν ακόμη σε λειτουργία, αφού αρκετές έχουν πρακτικά μηδενίσει την παροχή τους».
Και ολοκληρώνει την ανακοίνωσή του, ζητώντας «επιτακτικά την ολοκλήρωση του έργου του φράγματος του Φιλιατρινού ποταμού με την τοποθέτηση – εγκατάσταση των δικτύων άρδευσης (πρόκειται για πανευρωπαϊκή πρωτιά να έχεις έτοιμο φράγμα χωρίς δίκτυα), προκειμένου να συντελεστεί η πολυπόθητη άρδευση της Τριφυλίας».
Ηλεία
Την έντονη ανησυχία των ελαιοπαραγωγών για τη φετινή παραγωγή ελαιολάδου, η οποία αναμένεται να είναι πολύ μικρότερη από τις αρχικές προσδοκίες, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας και των υψηλών θερμοκρασιών του καλοκαιριού, εκφράζει ο Σύλλογος Γεωπόνων Ελεύθερων Επαγγελματιών Νομού Ηλείας. Σε επιστολή, που απέστειλε η διοίκηση του Συλλόγου στον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, τονίζεται πως οι ελαιοπαραγωγοί αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα, όπως αφυδάτωση καρπών, μικροκαρπία και ακαρπία. Όπως επισημαίνεται, το στρες θερμοκρασίας και νερού είναι από τους κυριότερους περιοριστικούς παράγοντες της παραγωγής και της απόδοσης του δέντρου της ελιάς, καθώς επηρεάζει άμεσα την παραγωγή των ελαιοδέντρων, οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας και των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών του παραγόμενου ελαιολάδου, καθώς και την παραγωγή της επόμενης καλλιεργητικής περιόδου. Ο πρόεδρος του Συλλόγου, Κώστας Τσάκωνας, και η γραμματέας, Μαρία Μακρυγιάννη, θεωρούν ότι η πολιτεία θα πρέπει να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή, ακολουθώντας συγκεκριμένα βήματα για την οικονομική ενίσχυση των ελαιοπαραγωγών και την άμεση κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης παρεμβάσεων για να μειωθούν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Μάλιστα, ο Σύλλογος παραθέτει και τις μέσες θερμοκρασίες στον Πύργο, ανά έτος, με το 2024 να είναι οι υψηλότερες των τελευταίων ετών και αντιστοίχως το ύψος της βροχόπτωσης στον Πύργο ανά έτος (από το 2008 έως σήμερα), με τα χαμηλότερα ποσοστά βροχής των τελευταίων χρόνων.
Μαγνησία
Σοβαρές είναι οι επιπτώσεις της φετινής τρίμηνης ξηρασίας και υδατικής καταπόνησης των ελαιοδέντρων στην ευρύτερη περιοχή του Πτελεού στη Μαγνησία. Όπως αναφέρουν παραγωγοί και γεωτεχνικοί, η εμφανέστατη μικροκαρπία έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια παραγωγής σε ελαιόλαδο και βρώσιμη ελιά, με τις απώλειες στην παραγωγή να φτάνουν σε ποσοστό 50%.
Επισημαίνεται ότι στη Δημοτική Ενότητα Πτελεού οι ελιές αποτελούν μονοκαλλιέργεια και βασική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους, καλύπτοντας μια έκταση περίπου 40.000 στρεμμάτων. Οι παραγωγοί ζητούν να ενεργοποιηθούν άμεσα οι διαδικασίες για τις αναγγελίες ζημιών από τις υψηλές θερμοκρασίες των περασμένων εβδομάδων, ώστε να ξεκινήσουν αυτοψίες στους ελαιώνες.
«Η εμφανέστατη μικροκαρπία έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια παραγωγής σε βρώσιμη ελιά και ελαιόλαδο για δεύτερη συνεχή χρονιά. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος απώλειας και του φυτικού κεφαλαίου λόγω της ξηρασίας. Απαιτείται άμεση ενεργοποίηση για την αναγγελία ζημιάς από τους παραγωγούς στον ΕΛΓΑ, ώστε να ξεκινήσουν αυτοψίες», δήλωσε ο Γιάννης Παππάς, παραγωγός και Δρ δασολόγος – περιβαλλοντολόγος του Τμήματος Περιβάλλοντος Λάρισας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Ο ίδιος πρόσθεσε, επίσης, ότι «η Περιφέρεια Θεσσαλίας μπορεί να βοηθήσει πολύ στην όλη προσπάθεια, με τα χρηματοδοτικά εργαλεία και το επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει. Μπορεί να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που διατίθενται από τις Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δημιουργώντας ειδική Αυτοτελή Διεύθυνση Ανθεκτικότητας στον Οργανισμό της Περιφέρειας και Ειδικό Μηχανισμό Παρακολούθησης της επίδρασης των αβιοτικών παραγόντων στις γεωργικές καλλιέργειες για τη γρήγορη και επιστημονική αιτιολόγηση των καταστροφών και γενικότερα των ζημιών, ώστε να καταβάλλονται άμεσα οι αποζημιώσεις στους παραγωγούς».
Ψήφισμα για άμεση καταγραφή της ζημιάς
Το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμάτας κατά την 25η συνεδρίασή του μέσα στο 2024 συμφώνησε ομόφωνα στα ακόλουθα αιτήματα:
- Άμεση καταγραφή της ζημιάς. Τώρα πρέπει να γίνει η εξατομίκευση της ζημιάς ανά παραγωγό και περιοχή. Τώρα πρέπει να βγουν οι γεωπόνοι έξω και να καταγράψουν τη ζημιά.
- Με ευθύνη του κράτους να δοθεί αποζημίωση στο 100% της ζημιάς στους πληγέντες χωρίς όρους και προϋποθέσεις.
- Να δοθούν μια σειρά από διευκολύνσεις και μέτρα για να στηριχθούν οι πληγέντες. Αφορά το μέλλον τους και τη συνέχειά τους ως ελαιοπαραγωγοί.
- Η πολιτεία να προχωρήσει άμεσα στην εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την κατασκευή σύγχρονων αρδευτικών έργων, που να καλύπτουν τις ανάγκες της παραγωγής.
- Να ανασταλούν οι υποχρεώσεις των αγροτών προς το Δημόσιο.
Γιώργος Αργυρίου
