LIFE 2014-2020: Αξιολόγηση του προγράμματος για το περιβάλλον και το κλίμα

Θετικός είναι ο απολογισμός από την εφαρμογή του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE την περίοδο 2014-2020, παρά το γεγονός ότι στην εκ των υστέρων αξιολόγησή του, επισημαίνεται η ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων, όπως η δικαιότερη συμμετοχή και κατανομή των κονδυλίων στα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Σύμφωνα με την Έκθεση για την εκ των υστέρων αξιολόγηση (ex-post) του προγράμματος 2014-2020, την οποία απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ευρωκοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ΕΟΚΕ (Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή), το πρόγραμμα LIFE συνέβαλε στην αειφόρο ανάπτυξη και στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Ειδικότερα, το πρόγραμμα:

• Βελτίωσε την ανάπτυξη και την εφαρμογή της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ για το περιβάλλον και το κλίμα.
• Υποστήριξε καλύτερα την περιβαλλοντική/κλιματική διακυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα.
• Προώθησε την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών/κλιματικών στόχων σε άλλες πολιτικές και πρακτικές.

«Αυτοί οι στόχοι επιτεύχθηκαν χάρη στους διαφορετικούς τύπους έργων που υλοποιήθηκαν μέσω του προγράμματος, αλλά και από τις μετασχηματιστικές αλλαγές που αυτό δημιουργεί», σημειώνεται στην Έκθεση.

Αυτές οι «μετασχηματιστικές αλλαγές» αποτυπώνονται ως εξής:

1) Το πρόγραμμα κατευθύνει, εμπνέοντας την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική και κλιματική νομοθεσία και υποστηρίζει την εφαρμογή της.

2) Προσελκύει και ευαισθητοποιεί τους πολίτες.

3) Διευκολύνει την εφαρμογή περιβαλλοντικών λύσεων και καινοτομίας.

Οικονομικά αποδοτικό

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι την περίοδο που διεξήχθη η αξιολόγηση, τον Ιούνιο του 2023, το 58% των έργων LIFE 2014-2020 ήταν ακόμη σε εξέλιξη. Αυτό σημαίνει ότι η αξιολόγηση περιλαμβάνει μόνο μερικά αποτελέσματα, με δεδομένο ότι μόνο το 42% περίπου των έργων που χρηματοδοτήθηκαν έκλεισαν την περίοδο της αξιολόγησης.

«Παρόλο που αυτή η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψη μόνο περιβαλλοντικά οφέλη, τα οποία παράγονται από λιγότερα από τα μισά χρηματοδοτούμενα έργα, οι πιο πολλοί στόχοι του πλαισίου επιδόσεων του ΠΔΠ επιτεύχθηκαν», υπογραμμίζουν μεταξύ άλλων οι αξιολογητές. Μάλιστα, εκτιμούν ότι το οικονομικό όφελος για το περιβάλλον και το κλίμα ανέρχεται σε τουλάχιστον 6,8 δισ. ευρώ, «γεγονός που καθιστά το πρόγραμμα οικονομικά αποδοτικό». Σημειώνουν δε ότι «λαμβάνοντας υπόψη όλους τους δείκτες και τα υλοποιούμενα έργα, τα πραγματικά οφέλη αναμένεται να είναι σημαντικά μεγαλύτερα».

Υπενθυμίζεται ότι ο προϋπολογισμός για την περίοδο 2014-2020 ανήλθε σε 3,456 δισ. ευρώ, με το πρόγραμμα LIFE να περιλαμβάνει δύο υποπρογράμματα, το πρώτο για το Περιβάλλον και το δεύτερο για την Κλιματική Δράση.

Στην Έκθεση επισημαίνεται ότι ο προϋπολογισμός του προγράμματος ήταν χαμηλός (0,3% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ), αλλά η ζήτηση υψηλή, με μεγάλη συμμετοχή στις προσκλήσεις από ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων: Δημόσιες διοικήσεις, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών, περιφερειακές και τοπικές αρχές, μικρές και μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, ερευνητικά ινστιτούτα και τεχνολογικά κέντρα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών / ΜΚΟ.

Ανάγκη βελτιώσεων

Εκτός, όμως, από τα θετικά αποτελέσματα, η αξιολόγηση υπογραμμίζει ορισμένα διδάγματα και προσδιορίζει τομείς για βελτιώσεις:

1. Αν και το πρόγραμμα LIFE δεν έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίζει την ίση κατανομή κεφαλαίων μεταξύ των κρατών- μελών, αυτή η ανισορροπία περιορίζει τη συνολική αποτελεσματικότητά του. Τα μέτρα, λοιπόν, που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος έφεραν μια πιο ισορροπημένη κατανομή, αλλά μόνο για τα ολοκληρωμένα έργα (πρόκειται για τα έργα που στοχεύουν στην εφαρμογή σε μεγάλες περιοχές, σχεδίων και στρατηγικών που απαιτούνται από τη νομοθεσία της ΕΕ στους τομείς του νερού, της φύσης, των απορριμμάτων, της ατμόσφαιρας, καθώς και του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή).

2. Ενώ καταγράφηκαν βελτιώσεις σε σύγκριση με την ενδιάμεση αξιολόγηση, οι δικαιούχοι εξακολουθούν να βλέπουν ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης όσον αφορά συγκεκριμένες πτυχές της διαδικασίας για την υποβολή και αξιολόγηση των αιτήσεων.

3. Ενώ τα δύο πιλοτικά χρηματοδοτικά μέσα μέσω του προγράμματος ανταποκρίθηκαν μόνο εν μέρει στις σχετικές προσδοκίες, παρείχαν ωστόσο σημαντικά διδάγματα για τον αναπροσανατολισμό της δράσης με στόχο την στήριξη των πράσινων επενδύσεων. Το LIFE χρηματοδοτεί επί του παρόντος υπηρεσίες τεχνικής βοήθειας στο πλαίσιο του InvestEU, μέσω της Green Assist, με στόχο την δωρεάν παροχή τεχνικής βοήθειας για την υποστήριξη των πράσινων επενδύσεων και μέσω του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU.

4. Οι δείκτες που καθορίστηκαν αρχικά για την αξιολόγηση της απόδοσης του προγράμματος παρουσίασαν κάποιες ελλείψεις και δεν επέτρεψαν να δοθεί μια συνολική εικόνα της επιτυχίας του προγράμματος. Χρειάστηκε να συμπληρωθούν με πρόσθετους δείκτες και μια ειδική ανάλυση. Χάρη, όμως, στην εμπειρία που αποκτήθηκε την περίοδο 2014-2020, αυτοί οι πρόσθετοι δείκτες έχουν συμπεριληφθεί στο πλαίσιο επιδόσεων του Προγράμματος LIFE 2021-2027. Η περαιτέρω απλούστευση των δεικτών και η ανάπτυξη της ικανότητας των δικαιούχων και των ελεγκτών θα βελτιώσει την συνολική ποιότητα και την ομαλή λειτουργία του Προγράμματος. Πολλαπλές βάσεις δεδομένων και πηγές πληροφοριών για τα έργα LIFE θα πρέπει να ενοποιηθούν για να διασφαλιστεί η συνεπής παρουσίαση και ενημέρωση. Αυτή τη στιγμή η διαδικασία είναι σε εξέλιξη.

Περίοδος 2021-2027

Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι παραπάνω προκλήσεις θα αντιμετωπιστούν περαιτέρω στην επικείμενη ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος LIFE για την περίοδο 2021-2027.

Υπενθυμίζουμε ότι για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, ο προϋπολογισμός του Προγράμματος LIFE θα παρέχει μεγαλύτερη οικονομική στήριξη, ύψους 5,432 δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό, 3,488 δισ. ευρώ θα διατεθούν για το πεδίο «Περιβάλλον», εκ των οποίων 2,143 δισ. ευρώ για το υπο-πρόγραμμα Φύση και Βιοποικιλότητα και 1,345 δισ. ευρώ για το υπο-πρόγραμμα Κυκλική Οικονομία και Ποιότητα Ζωής. Επιπλέον, 1,944 δισ. ευρώ θα διατεθούν για το πεδίο «Δράση για το Κλίμα», εκ των οποίων 947 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για το υπο-πρόγραμμα Μετριασμός και Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και 997 εκατ. ευρώ για το υπο-πρόγραμμα Μετάβαση σε Καθαρές Μορφές Ενέργειας.