των Νικολάου Κορρέ, αναπληρωτή καθηγητή Γεωργίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
και Κωνσταντίνου Ζήση, ειδικό Διδακτικό Προσωπικό, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Η αυξημένη παραγωγικότητα του αραβοσίτου σε βιομάζα και καρπό έχει άμεσα συνδεθεί με τις υψηλές απαιτήσεις της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία, κατά κύριο λόγο άζωτο, κάλιο και φώσφορο, ακολουθούμενα από άλλα ιχνοστοιχεία, τα οποία παρέχονται στην καλλιέργεια μέσω της βασικής και αργότερα 2-3 επιφανειακών λιπάνσεων.
Στην εικόνα 1 αποτυπώνονται περιληπτικά οι εποχικές ανάγκες του αραβοσίτου σε θρεπτικά στοιχεία, κυρίως άζωτο, κατά τη διάρκεια του βιολογικού κύκλου του φυτού. Όπως φαίνεται καθαρά, οι ανάγκες της καλλιέργειας σε άζωτο αρχίζουν από το στάδιο 3 (3-4 φύλλα) έως το στάδιο 8-9 (άνθιση της φόβης και του σπάδικα).
Εφαρμογή αζώτου, φωσφόρου και καλίου
Το άζωτο απορροφάται σε ποσότητα 30 μονάδων ανά 1.500 κιλά, με ρυθμό που εξαρτάται από το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας. Η αζωτούχος λίπανση ως βασική, με τη χρήση διάφορων λιπασμάτων συνήθως αμμωνιακής μορφής, εφαρμόζεται πριν από τη σπορά της καλλιέργειας και αντιπροσωπεύει το 1/3 ή το μισό των συνολικών απαιτήσεων της καλλιέργειας σε άζωτο και ολόκληρη την ποσότητα του φωσφόρου και του καλίου.
Ακολουθεί ενσωμάτωση του λιπάσματος, συνήθως με τη σπαρτική μηχανή κατά τη διάρκεια της σποράς. Στη συνέχεια, οι λιπάνσεις είναι επιφανειακές (2 ή 3), με λιπάσματα συνήθως νιτρικής μορφής, οι οποίες ξεκινούν περίπου 4 έως 6 εβδομάδες μετά τη σπορά. Οι μεγαλύτερες ανάγκες του αραβοσίτου σε άζωτο είναι από την 70ή έως την 90ή ημέρα από τη βλάστηση (μεταξύ της άνθισης της φόβης και των στυλών).
Το διάστημα αυτό συμπίπτει με τον μέγιστο ρυθμό αύξησης της βιομάζας των φυτών, τα οποία προσλαμβάνουν το 60%-65% της συνολικής ποσότητας αζώτου, αν και η πρόσληψη του αζώτου συνεχίζεται και μετά την 90ή ημέρα, όπου υψηλές ανάγκες σε άζωτο παρατηρούνται στο στάδιο γεμίσματος του σπόρου.
Συνοπτικά, οι συνολικές ανάγκες του αραβοσίτου για την παραγωγή 1-1,5 τόνου/στρέμμα είναι 18-30 κιλά/στρέμμα σε άζωτο, 4-8 κιλά/στρέμμα σε φώσφορο (Ρ2Ο5) και 20-25 κιλά/στρέμμα σε κάλιο (K2O). Το υβρίδιο που επιλέγεται, οι κλιματολογικές συνθήκες, η γονιμότητα του εδάφους, οι καλλιεργητικές πρακτικές, η άρδευση και οι αναμενόμενες αποδόσεις αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και ισορροπημένης διαχείρισης της λίπανσης.
Παρ’ όλα αυτά, η ορθολογική λίπανση εξασφαλίζει όχι μόνο υψηλές αποδόσεις, αλλά παράλληλα μειώνει το κόστος παραγωγής και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της καλλιέργειας σε μία περίοδο που αναζητούνται τρόποι για μείωση του καλλιεργητικού κόστους.
Απαραίτητη η εισαγωγή της καινοτομίας
Η ισχυρή ώθηση των διεθνών τιμών που λαμβάνει η καλλιέργεια του αραβοσίτου, με επιβεβλημένη τη μείωση του καλλιεργητικού κόστους, επιβάλλουν την ορθολογική λίπανση και καινοτόμες προσεγγίσεις. Μικροκοκκώδη, νέες τεχνολογίες αζώτου και καινοτόμοι βιοδιεργέτες στη λίπανση, όπως και η χρήση νέων υβριδίων με αντοχή στη φυτοπροστασία, συνθέτουν ένα ελκυστικό πακέτο λύσεων για τον παραγωγό.
Επίσης, η αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους, με την εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων αμειψισποράς, έχοντας τον αραβόσιτο ως κύρια καλλιέργεια, όπως π.χ. η χρήση ψυχανθών, που προηγούνται του αραβοσίτου τον ίδιο χρόνο, μπορούν να διασφαλίσουν την αύξηση της διαθεσιμότητας των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος, με συνέπεια τη βελτίωση της παραγωγικότητας της καλλιέργειας.
Άλλες μέθοδοι που συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της καλλιέργειας του αραβοσίτου, πέραν της εφαρμογής συστημάτων αμειψισποράς αποτελούν οι διαφυλλικές λιπάνσεις, η υδρολίπανση και η χρήση λιπασμάτων με ενσωματωμένους παρεμποδιστές νιτροποίησης και ουρεάσης.
Η διαφυλλική λίπανση π.χ. μπορεί να αντιμετωπίσει άμεσα και αποτελεσματικά διάφορες τροφοπενίες μικροστοιχείων. Η χρήση του συστήματος υδρολίπανσης είναι μια τεχνική που κερδίζει έδαφος στην καλλιέργεια του αραβοσίτου με επιτυχή αποτελέσματα στην Ευρώπη.
Τα λιπάσματα με παρεμποδιστές αυξάνουν τη διαθεσιμότητα του αζώτου σε αμμωνιακή μορφή και μειώνουν τις απώλειές τους λόγω έκπλυσης. Έχει επίσης αναφερθεί ότι συνδυασμός οργανικής θρέψης (π.χ. κομπόστ 500 kg/στρέμμα) και ανόργανης λίπανσης επιφέρουν ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις σπόρου στον αραβόσιτο.
Η σημασία της διαθεσιμότητας νερού
Εκτός της λίπανσης, έρευνες έχουν δείξει ότι η διαθεσιμότητα του νερού αποτελεί επίσης βασικό παράγοντα που επηρεάζει την παραγωγή του αραβοσίτου, καθώς έχουν αναφερθεί έως και τριπλάσιες αποδόσεις από την εφαρμογή της άρδευσης σε σχέση με την ξηρική καλλιέργεια. Οι απαιτήσεις του αραβοσίτου σε νερό κυμαίνονται μεταξύ 740-900 χιλιοστά.
Η συχνότητα της άρδευσης έχει επίσης αναφερθεί ότι επηρεάζει την απόδοση της καλλιέργειας. Με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία, η άρδευση στον αραβόσιτο μπορεί να εφαρμόζεται όταν η υδατοϊκανότητα του εδάφους είναι 15%, ενώ άλλοι προτείνουν την εφαρμογή άρδευσης κάθε εννέα ημέρες, ιδιαίτερα στο στάδιο της άνθισης και μετέπειτα, κυρίως στο στάδιο της δημιουργίας του σπάδικα.
Στα στάδια αυτά η υγρασία του εδάφους πρέπει να διατηρείται πάνω του 50%. Οι ανάγκες σε άρδευση εξαρτώνται και από τη φυτοκάλυψη της καλλιέργειας, καθώς σε μεγάλες πυκνότητες φύτευσης αυξάνεται η φυλλική επιφάνεια με άμεση συνέπεια την αύξηση της εξατμισοδιαπνοής (απώλεια νερού μέσω των φύλλων).
Κατά συνέπεια, η πυκνότητα σποράς πρέπει να ρυθμίζεται με βάση τα διαθέσιμα αποθέματα νερού. Η αποδοτικότητα της χρήσης νερού μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη δόση άρδευσης που εφαρμόζεται.
Έτσι, σε ξηρικές συνθήκες, έχει βρεθεί ότι η αποδοτικότητα χρήσης νερού φτάνει τα 13.7 kg ha-1/mm, ενώ σε έτος με ευνοϊκές καιρικές συνθήκες μειώνεται στα 6,2 kg ha-1/mm. Τέλος, ο τρόπος άρδευσης του αραβοσίτου αποτελεί σημαντικό παράγοντα απόδοσης της καλλιέργειας.
