MUCH – BETTER OIL: Αισίως προς ολοκλήρωση το έργο που άλλαξε τα δεδομένα στη μάχη κατά του γλοιοσπορίου

Προς την ολοκλήρωσή του πλησιάζει αισίως το έργο MUCH – BETTER OIL, το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του Μέτρου 16 «Συνεργασία» του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2014-2022. Το πιλοτικό έργο αφορά την ποιοτική, αλλά και την ποσοτική αναβάθμιση της παραγωγής ελαιολάδου στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας, μέσα από τη μελέτη και την εξειδίκευση της καταπολέμησης της επικίνδυνης ασθένειας του γλοιοσπορίου της ελιάς. 

Από το 2016, το εργαστήριο Γεωργικής Φαρμακολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ) ασχολείται με τη συγκεκριμένη ασθένεια στην περιοχή της Μεσσηνίας. Όπως είχαν παρατηρήσει οι επιστήμονες, σημειώνονταν περιοδικές, αλλά εκτεταμένες προσβολές καρπών βρώσιμων και ελαιοποιήσιμων ποικιλιών ελιάς από τον μύκητα γλοιοσπόριο. 

Συγκεκριμένα, η παραγωγή των δύο μεγάλων συνεταιρισμών της περιοχής, του «Ελαιώνα» –που βρίσκεται στους Γαργαλιάνους– και του «Νηλέα» –που βρίσκεται στη Χώρα–, πολλές φορές μειωνόταν σε ποσοστό 50%-60% εξαιτίας της ασθένειας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της επιχειρησιακής ομάδας του MUCH – BETTER OIL, κάποιες χρονιές, όταν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την ανάπτυξη του παθογόνου, η αποτίμηση των απωλειών σε πανελλαδικό επίπεδο πλησίαζε ακόμη και τα 100 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι εφαρμόζονταν προγράμματα φυτοπροστασίας, δεν έρχονταν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έτσι, οι παραγωγοί αναγκάζονταν να μπαίνουν σε μεγάλα έξοδα, σε μια προσπάθεια να σώσουν τη σοδειά τους, χωρίς όμως ιδιαίτερο αποτέλεσμα.

Λύνοντας τον «γρίφο» της ανθεκτικότητας

«Τις κακές χρονιές, όταν υπήρχε μεγάλη εξάπλωση, γίνονταν πολλοί ψεκασμοί. Αυτό σήμαινε πολλά έξοδα, αλλά και μεγάλες καταστροφές, γιατί, λόγω της παραλλακτικότητας του μύκητα, τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνταν πολλές φορές δεν είχαν αποτελέσματα», αναφέρει στην «ΥΧ» ο Σωτήρης Γιαννακάρης, ο οποίος είναι υποψήφιος διδάκτορας στο εργαστήριο Γεωργικής Φαρμακολογίας του ΓΠΑ. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του εργαστηρίου, αυτό συμβαίνει γιατί ορισμένοι μορφότυποι του συγκεκριμένου παθογόνου έχουν αναπτύξει διαφορετική ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένες δραστικές ουσίες. Έτσι, διαπιστώθηκε ότι το πρόγραμμα φυτοπροστασίας μπορεί να αποδώσει μόνο αν είναι στοχευμένο. Για να προκύψει, όμως, το συγκεκριμένο συμπέρασμα χρειάστηκε αρκετή προσπάθεια.

Μελέτη εις βάθος

Βλέποντας τα προβλήματα που δημιουργούνταν, οι επιστήμονες αποφάσισαν να μελετήσουν σε βάθος το παθογόνο, ώστε να κατανοήσουν τι συμβαίνει και να προσπαθήσουν να δώσουν λύσεις. Πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις, απομονώθηκε ο μύκητας και εντοπίστηκε ότι πραγματικά επρόκειτο για γλοιοσπόριο, το οποίο όμως είχε μεγάλη παραλλακτικότητα στην περιοχή. Πρακτικά, πολλά στελέχη γλοιοσπορίου έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, τόσο ως προς την παθογένεια, αλλά και ως προς την ανθεκτικότητα σε δραστικές ουσίες. Με λίγα λόγια, ο μύκητας έχει διαφορετικούς μορφότυπους, που προσδίδουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στο παθογόνο.

Επιχειρησιακή ομάδα και συνεργασία

Με αυτά τα δεδομένα επί τάπητος, αποφασίστηκε η δημιουργία της επιχειρησιακής ομάδας και η συνεργασία με τους συνεταιρισμούς, που μπορούσαν να κάνουν δοκιμές στο πεδίο. «Απομονώσαμε στελέχη του πληθυσμού των παθογόνων στην περιοχή ενδιαφέροντος και, στη συνέχεια, μελετήσαμε την ανθεκτικότητα. Έτσι, ήμασταν σε θέση να προτείνουμε στη συνέχεια εξατομικευμένα προγράμματα φυτοπροστασίας ανά περίπτωση, ώστε να έχουμε τα βέλτιστα αποτελέσματα, με τις λιγότερες δυνατές παρεμβάσεις», περιγράφει ο κ. Γιαννακάρης.

Μεθοδολογία μεταβολομικής

Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει ερευνητικές αναλύσεις με την εφαρμογή της καινοτόμου μεθοδολογίας της μεταβολομικής στο ελαιόλαδο, με συνδυασμένη χρήση πλατφορμών GC/EI/MS και NMR. Σκοπός είναι η συσχέτιση ποιότητας – επιπέδων προσβολών γλοιοσπορίου και η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Η μεταβολομική αποτελεί την τελευταία εξέλιξη στις επιστήμες τροφίμων, χωρίς να έχει αξιοποιηθεί στην ελληνική βιομηχανία τροφίμων. Τα αποτελέσματα θα συνεισφέρουν στην προσπάθεια των αγροτικών συνεταιρισμών για αναβάθμιση της παραγωγής τους και διεύρυνση του μεριδίου τους στην αγορά.

Έντονο αγροτικό ενδιαφέρον

Το ενδιαφέρον από την πλευρά των ελαιοπαραγωγών για την εφαρμογή εξατομικευμένης φυτοπροστασίας για την αντιμετώπιση του γλοιοσπορίου είναι μεγάλο, δεδομένου ότι κάποιες χρονιές οι απώλειες στην παραγωγή είχαν φτάσει να ανταγωνίζονται τις απώλειες από τον δάκο. Μέχρι στιγμής, έχουν πραγματοποιηθεί ημερίδες ενημέρωσης με υψηλή προσέλευση από την πλευρά των παραγωγών.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Γεωργικής Φαρμακολογίας του ΓΠΑ, με επικεφαλής τον Δρ. Κωνσταντίνο Α. Αλιφέρη, είναι η πρώτη στην Ελλάδα που ανέφερε την ύπαρξη μορφοτύπων του παθογόνου με διαφορετική παθογένεια και ευαισθησία σε δραστικές ουσίες.