Much – Better Oil: Ένας σύγχρονος οδηγός για εξατομικευμένα προγράμματα φυτοπροστασίας

O Σωτήρης Γιαννακάρης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Eργαστήριο Γεωργικής Φαρμακολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιχειρησιακής ομάδας για το έργο MUCH – BETTER OIL από την πλευρά του πανεπιστημίου για την ποιοτική και την ποσοτική αναβάθμιση της παραγωγής ελαιολάδου στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας. Μιλά στην «ΥΧ» για το πώς γεννήθηκε η ιδέα για το πρόγραμμα, πώς υλοποιήθηκε –χάρη και στη χρηματοδότηση από το Υπομέτρο 16.1-16.2 του Μέτρου 16 «Συνεργασία»–, αλλά και ποια είναι τα αποτελέσματά του στην περιοχή εφαρμογής. Όπως επισημαίνει, το γλοιοσπόριο, που ήταν η ασθένεια η οποία μελετήθηκε, είχε φτάσει να πλήττει την καλλιέργεια της ελιάς περισσότερο από τον δάκο.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για τη δημιουργία του προγράμματος; 

Από το 2016, που δραστηριοποιούμαστε επιστημονικά στην περιοχή της Μεσσηνίας, είχαμε εμπειρία με την ασθένεια του γλοιοσπορίου της ελιάς. Τότε ήταν η πρώτη χρονιά που οι παραγωγοί είχαν μεγάλα προβλήματα λόγω αυτής της ασθένειας. Κάναμε, μάλιστα, επαφές και με τον Αντώνη Παρασκευόπουλο, ο οποίος είναι διευθυντής στη ΔΑΟΚ Μεσσηνίας και πραγματοποιήσαμε κάποιες μελέτες στο πεδίο. Κάναμε αναλύσεις, απομονώσαμε τον μύκητα και ταυτοποιήσαμε ότι πρόκειται για γλοιοσπόριο, το οποίο όμως είχε μεγάλη παραλλακτικότητα στην περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι πολλά στελέχη είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά, τόσο ως προς την παθογένεια όσο και ως προς την ανθεκτικότητα σε δραστικές ουσίες. Με λίγα λόγια, είδαμε ότι ο μύκητας έχει διαφορετικούς μορφότυπους, που προσδίδουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στο παθογόνο. 

Είχατε, λοιπόν, ήδη εμπειρία στην περιοχή και είχατε καταλάβει ότι υπήρχε ανάγκη να υπάρξει επιστημονική βοήθεια προς τους παραγωγούς;

Ναι, αυτό ήταν το έναυσμα για τη δημιουργία της ομάδας. Στόχος ήταν, σε συνεργασία με τους δύο μεγάλους συνεταιρισμούς στην περιοχή, «Ελαιώνας» και «Νηλέας», να μελετήσουμε σε βάθος και να κατανοήσουμε απόλυτα το παθογόνο και να δώσουμε κάποιες λύσεις στο πρόβλημα για την καλλιέργεια. 

Μέχρι τότε, πώς το αντιμετώπιζαν οι παραγωγοί;

Τις κακές χρονιές, όταν υπήρχε μεγάλη εξάπλωση, γίνονταν πολλοί ψεκασμοί. Αυτό συνεπάγεται πολλά έξοδα, αλλά και μεγάλες καταστροφές, γιατί, λόγω της παραλλακτικότητας του μύκητα, τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνταν πολλές φορές δεν είχαν αποτελέσματα.

Πώς ακριβώς και πότε δρα ο μύκητας αυτός;  

Το γλοιοσπόριο είναι παθογόνος μύκητας που προσβάλλει διάφορα μέρη του ελαιοδέντρου: Άνθη, φύλλα, καρπούς, αλλά και βλαστούς. Όμως, το μεγαλύτερο πρόβλημα το δημιουργεί στο άνθος, το οποίο μπορεί να ξεραθεί. Το σημαντικότερο είναι ότι συχνά μένει μέσα στο άνθος και μετά στο καρπίδιο που θα αναπτυχθεί χωρίς να υπάρχει σύμπτωμα. Όταν, τελικά, το σύμπτωμα εμφανίζεται το φθινόπωρο, την εποχή που ο καρπός αρχίζει να ωριμάζει, επειδή ήδη βρίσκεται μέσα στον καρπό, είναι πολύ δύσκολη η αντιμετώπισή του. Προσβάλλει, λοιπόν, τα δέντρα την περίοδο της ανθοφορίας, αλλά και κατά την ωρίμανση του καρπού, όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές.

Ευνοείται από την υγρασία; 

Ναι, όμως, τα τελευταία χρόνια έχουμε δει ότι υπάρχουν κάποιοι επιθετικοί μορφότυποι που αναπτύσσονται και χωρίς υγρασία. Μέσω των μελετών μας, βλέπουμε ότι πολλές φορές επικρατούν διαφορετικά παθογόνα, που έχουν χαρακτηριστικά τα οποία δεν είχαν στο παρελθόν. 

Ποιος είναι ο στόχος του προγράμματος;

Αυτό που εμείς θέλουμε να αναπτύξουμε με βάση το πρόγραμμα είναι να γίνεται στο κατάλληλο στάδιο ανάπτυξης προληπτικός ψεκασμός με τα κατάλληλα σκευάσματα. Το μεγάλο πρόβλημα, το οποίο, επίσης, έχουμε διαπιστώσει, είναι ότι, πλέον, ο μύκητας έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα. Επίσης, πρέπει να περιοριστούμε στα εγκεκριμένα σκευάσματα και αυτό είναι, επίσης, ένα πρόβλημα, γιατί καταργούνται δραστικές, οπότε περιορίζεται η «φαρέτρα» του παραγωγού. Απομονώσαμε, λοιπόν, στελέχη του πληθυσμού των παθογόνων στην περιοχή ενδιαφέροντος και, στη συνέχεια, μελετήσαμε την ανθεκτικότητα. Έτσι, είμαστε σε θέση να προτείνουμε στη συνέχεια εξατομικευμένα προγράμματα φυτοπροστασίας ανά περίπτωση, ώστε να έχουμε τα βέλτιστα αποτελέσματα με τις λιγότερες δυνατές παρεμβάσεις. 

Επηρεάζεται η ποιότητα του ελαιολάδου και πώς; 

Στο εργαστήριο, σε συνεργασία με εργαστήριο του «Δημόκριτου», αναλύουμε με τη χρήση μεταβολομικής ανάλυσης το ελαιόλαδο ως προϊόν και συγκρίνουμε τα ελαιόλαδα από τους πειραματικούς αγρούς. Ουσιαστικά, αναλύουμε το λάδι και τα χαρακτηριστικά του, για να εκτιμήσουμε πώς επηρεάστηκε με βάση τις επεμβάσεις που κάναμε. Αν, δηλαδή, η φυτοπροστασία που προτείναμε είχε αποτέλεσμα να δημιουργηθεί καλύτερο λάδι. Τώρα, το πρόγραμμα ολοκληρώνεται τον Ιούνιο και είμαστε στη διαδικασία αναλύσεων του ελαιολάδου.

Οι παραγωγοί συνεργάστηκαν στην υλοποίηση του προγράμματος; 

Το κομμάτι της εφαρμογής στον αγρό το έχουν αναλάβει οι δύο συνεταιρισμοί. Και οι δύο συνεταιρισμοί είναι δυνατοί, έχουν εξαγώγιμο προϊόν και ήθελαν να αποκτήσουν μεγαλύτερη γνώση. Στόχος είναι να καταπολεμηθεί για να έχουμε ένα πιο ποιοτικό λάδι. Οι παραγωγοί, όμως, ενδιαφέρονταν να μπουν στο πρόγραμμα, γιατί από το 2016 είχαν μεγάλα προβλήματα με την ασθένεια. Ειδικά κάποιες χρονιές, είχε φτάσει να ανταγωνίζεται τον δάκο σε απώλειες. 

Ποια θα είναι η συνέχεια; 

Το πρόγραμμα λήγει, αλλά εμείς δεν χάνουμε το ενδιαφέρον μας για την περιοχή ως εργαστήριο. Από το 2016  έως σήμερα, έχουμε μια συνεχή παρουσία και η ασθένεια αποτελεί αντικείμενο μελέτης για εμάς. Οπότε, εμείς συνεχίζουμε και επικαιροποιούμε τα δεδομένα μας, γιατί αν σταματήσει αυτή η διαδικασία, δεν θα είναι αποδοτικό.