Σημαντικά νέα στοιχεία για την αρχή της αμπελοκαλλιέργειας και της εξημέρωσης της αμπέλου στην Ελλάδα κατά τη Νεολιθική Εποχή και την Εποχή του Χαλκού έφερε στο φως η επιστημονική έρευνα του Τομέα Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PlantCult, το οποίο διευθύνει η καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμώτη.
Η αρχαιοβοτανική έρευνα απανθρακωμένων γιγάρτων (κουκούτσια) αμπέλου, που υλοποιήθηκε σε εργαστήρια της Ελλάδας και της Γαλλίας, ανατρέπει τις μέχρι τώρα απόψεις που επικρατούσαν για την αρχή της αμπελοκαλλιέργειας στην Ελλάδα. Όπως τονίζει η κα Βαλαμώτη, από το 2007 ήταν γνωστό πως στο Ντικιλί Τας στις Κρηνίδες Καβάλας, κοντά στους αρχαίους Φιλίππους, έφτιαχναν κρασί από τα προϊστορικά χρόνια.
«Γνωρίζαμε πως γινόταν παρασκευή κρασιού από σταφύλια που μορφολογικά ήταν άγρια, ήδη από τη Νεολιθική Εποχή. Αυτό που κατέδειξε η παρούσα έρευνα, μετά από την εξέταση μεγάλου αριθμού κουκουτσιών σταφυλιών από διάφορες αρχαιολογικές θέσεις της Ελλάδας και από τη Νεολιθική Εποχή και έως τα αρχαϊκά χρόνια, είναι πως διαχρονικά αλλάζει το σχήμα και το μέγεθος των κουκουτσιών και αποκαλύπτεται η επιτόπια καλλιέργεια και εξημέρωση της αμπέλου στην προϊστορική Ελλάδα», σημειώνει η καθηγήτρια του ΑΠΘ.
Αν και, όπως επισημαίνει η ίδια, υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη πως η αμπελοκαλλιέργεια στη χώρα μας έρχεται από την Ανατολή την Εποχή του Χαλκού, ωστόσο, τα πρώιμα ευρήματα της αρχαιοβοτανικής έρευνας από τη νεολιθική και την προϊστορική Ελλάδα έδειξαν ότι ήταν σχετικά απίθανο οι μεγάλες ποσότητες κουκουτσιών που βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές στη χώρα να προέρχονταν από άγρια σταφύλια.
Σύμφωνα με την κα Βαλαμώτη, είναι πιθανό οι άνθρωποι της Νεολιθικής Εποχής να περιποιούνταν, να φρόντιζαν ιδιαίτερα ή ακόμη και να καλλιεργούσαν αμπέλια, χωρίς τα κουκούτσια να έχουν αλλάξει τη μορφολογία τους. «Στη θέση Ρωμανού (στην Πελοπόννησο κοντά στο Κόστα Ναβαρίνο) της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, είχαμε ανακαλύψει ότι τα κουκούτσια ήταν άγρια, αλλά όχι τόσο όσο τα νεολιθικά. Στη 2η χιλιετία, στην ύστερη Εποχή του Χαλκού, κυριαρχούν πλέον τα μορφολογικά εξημερωμένα. Αυτό δείχνει μια διαχρονική ενασχόληση με την άμπελο και μια σταδιακή εξημέρωσή της, γιατί και στη Βόρεια Ελλάδα, στον Καστανά, την ύστερη Εποχή του Χαλκού βρίσκουμε πλήρως μορφολογικά εξημερωμένα κουκούτσια», καταλήγει.
Οι αναλύσεις των γιγάρτων έγιναν σε πρώτο στάδιο στο Εργαστήριο Διεπιστημονικής Αρχαιολογικής Έρευνας του ΑΠΘ και στο Εργαστήριο του PlantCult στο ΚΕΔΕΚ του ΑΠΘ, από τη μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ΑΠΘ Δρα Clemence Pagnoux. Για τις ανάγκες της έρευνας, μελετήθηκαν συνολικά 2.223 αρχαιολογικά γίγαρτα, από έντεκα θέσεις, που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και χρονολογούνται από τη Νεότερη Νεολιθική Eποχή μέχρι τα αρχαϊκά χρόνια.
