Π ρόσφατα, το φθινόπωρο του 2018, διαπιστώθηκε σε οπωρώνες της περιφέρειας της Καμπανίας (Σαλέρνο και Νάπολη) της Ιταλίας η παρουσία μιας νέας για την Ευρώπη μύγας των φρούτων. Πρόκειται για το είδος Bactrocera dorsalis (Hendel) (Oriental fruit fly, ασιατική μύγα των φρούτων), ένα δίπτερο της ίδιας οικογένειας (Tephritidae), που είναι είδος καραντίνας για την Ευρωπαϊκή Ένωση με τα πολύ γνωστά για τη χώρα μας είδη, τη μύγα της Μεσογείου και τον δάκο της ελιάς.
των Δρ. Δημήτρη Παπαχρήστου, και Δρ. Παναγιώτη Μυλωνά, Τμήμα Εντομολογίας & Γεωργικής Ζωολογίας του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου
Το έντομο, αν και είναι ιθαγενές των τροπικών περιοχών της Ανατολικής Ασίας, έχει εξαπλωθεί και αποτελεί σημαντικό εχθρό καλλιεργειών σε πάνω από 100 χώρες της Ασίας και της Αφρικής, ενώ έχει αναφερθεί η παρουσία του και στις ΗΠΑ. Έχει πολύ μεγάλο εύρος ξενιστών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα εσπεριδοειδή, τα ροδάκινα, τα βερίκοκα, τα δαμάσκηνα, τα αχλάδια, τα μήλα, τα μέσπιλα, οι λωτοί, οι ντομάτες, οι πιπεριές, οι μπανάνες, τα μάνγκο και η παπάγια.
Η βιολογία του εντόμου, καθώς και τα συμπτώματα που προκαλεί στους προσβεβλημένους καρπούς είναι παρόμοια με αυτά της μύγας της Μεσογείου. Το ενήλικο θηλυκό εναποθέτει τα αβγά του στη σάρκα των καρπών των φυτών ξενιστών του. Σε συνθήκες θέρους, η εκκόλαψη των προνυμφών γίνεται μία με τρεις ημέρες μετά την απόθεση των αβγών και ανάλογα με τις συνθήκες η ανάπτυξή τους διαρκεί από 9 έως 35 ημέρες, τρεφόμενες σε βάρος της σάρκας των καρπών των φυτών ξενιστών τους.
Η νύμφωση γίνεται εντός του εδάφους κάτω από τα φυτά όπου αναπτύχθηκαν οι προνύμφες και τα ενήλικα εμφανίζονται μία με δύο εβδομάδες αργότερα. Οι προσβεβλημένοι καρποί εμφανίζουν αρχικά μεταχρωματισμό γύρω από τις οπές ωοτοκίας και κατόπιν ευδιάκριτες οπές που δημιουργούνται κατά την έξοδο των προνυμφών. Παράλληλα, όπως η προσβολή της σάρκας των καρπών προχωρά, μπορεί να εμφανίσουν και σήψη, λόγω της δευτερογενούς προσβολής από μύκητες και βακτήρια. Οι κύριες οδοί μετακίνησης και διασποράς του εντόμου είναι μέσω της μεταφοράς προσβεβλημένων φρούτων τόσο με το εμπόριο όσο και με απλούς ταξιδιώτες. Με αυτόν τον τρόπο, το έντομο μπορεί να μεταφερθεί σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, ως αβγό ή προνύμφη εντός των φρούτων.
Θα μπορούσε, επίσης, στον τόπο προορισμού των προϊόντων να φτάσει και ως νύμφη ή ενήλικο σε περίπτωση που ο χρόνος μετακίνησης των προϊόντων είναι μεγάλος, οπότε το έντομο έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει την ανάπτυξή του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Το έντομο μπορεί να μετακινηθεί, επίσης, μέσω της μεταφοράς χώματος ή λοιπών υποστρωμάτων ανάπτυξης φυτών ως νύμφη εντός αυτών των υλικών. Μπορεί, επίσης, να εξαπλωθεί ενεργητικά μέσω της πτήσης των ενηλίκων.
Με δεδομένο ότι το κλίμα της χώρας μας είναι κατάλληλο για την ανάπτυξη του εντόμου, σημαντικές καλλιέργειες της χώρας είναι ξενιστές του εντόμου (εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, γιγαρτόκαρπα, ντομάτες, πιπεριές κ.λπ.) και σε συνδυασμό με το μεγάλο αναπαραγωγικό δυναμικό του εντόμου, καθώς και τη δυσκολία αντιμετώπισής του, μια ενδεχόμενη εισβολή του εντόμου στη χώρα μας αναμένεται να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα. Επιπρόσθετα, σημαντικά θα είναι και τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν στο εμπόριο των γεωργικών προϊόντων λόγω των περιορισμών καραντίνας που τίθενται από αρκετές χώρες για το συγκεκριμένο έντομο.
Στο πλαίσιο του προγράμματος των επισκοπήσεων για επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμούς καραντίνας, που χρηματοδοτείται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και συντονίζεται από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, πραγματοποιούνται από τους Φυτοϋγειονομικούς Ελεγκτές των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης και Κτηνιατρικής συστηματικοί έλεγχοι για την έγκαιρη διαπίστωση της παρουσίας του εντόμου στη χώρα. Μέχρι και σήμερα, μέσω ενός πλέγματος κατάλληλων παγίδων που έχουν εγκατασταθεί σε σημεία εισόδου, κεντρικές λαχαναγορές και καλλιέργειες, δεν έχει διαπιστωθεί η παρουσία ξενιστών του εντόμου στη χώρα μας.
Η νύμφωση γίνεται εντός του εδάφους κάτω από τα φυτά όπου αναπτύχθηκαν οι προνύμφες και τα ενήλικα εμφανίζονται μία με δύο εβδομάδες αργότερα
Σύντομα αναμένεται να ξεκινήσει η υλοποίηση ενός ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος στο πλαίσιο του Horizon 2020, με συντονιστή τον καθηγητή του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας, Νικόλαο Παπαδόπουλο, στο οποίο συμμετέχει και το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, μέσω του οποίου θα μελετηθούν παράμετροι της βιολογίας του εντόμου και θα αναπτυχθούν μέθοδοι για την έγκαιρη ανίχνευση, την παρακολούθηση των πληθυσμών και την αντιμετώπιση του εντόμου.
Σε κάθε περίπτωση, όπως για όλες τις περιπτώσεις οργανισμών καραντίνας, το κρίσιμο και βασικό μέτρο αντιμετώπισης παραμένει η αποτροπή της εισόδου του εντόμου στη χώρα και η έγκαιρη διαπίστωση της παρουσίας του σε περίπτωση εισόδου. Απαιτείται, λοιπόν, η εντατικοποίηση των ελέγχων των εισαγόμενων προϊόντων, καθώς και των ελέγχων που αποσκοπούν στην έγκαιρη διαπίστωση της παρουσίας σε περίπτωση εισόδου.
Επιπρόσθετα, κάθε πολίτης μπορεί να συνεισφέρει σε αυτή την προσπάθεια είτε μέσω της αποφυγής μεταφοράς φυτικού υλικού από άλλες χώρες είτε μέσω άμεσης ενημέρωσης των αρμόδιων υπηρεσιών σε περίπτωση παρατήρησης ύποπτων συμπτωμάτων σε φυτά εντός της χώρας.
