Ορθές Πρακτικες: Βιωσιμότητα των μελισσών πριν από την έναρξη ανθοφοριών της άνοιξης

των Δρος Φανής Χατζήνα, διευθύντριας Ερευνών και Δρ. Λεωνίδα Χαριστού, ερευνητή Δ’, Τμήμα Μελισσοκομίας ΕΛΓΟ-«Δήμητρα»

Την περίοδο που διανύουμε, η ικανότητα των μελισσών να συσσωρεύουν αποθέματα ενέργειας για να διαχειρίζονται την ανάπτυξη της αποικίας τους μπορεί να προκαλέσει ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων μελιού, λόγω του μεγάλου μεγέθους πληθυσμού, με ορατό τον κίνδυνο να πεθάνει το μελίσσι από την πείνα.

Αυτό είναι κάτι που μπορεί εύκολα να συμβεί σε υβριδικές μέλισσες (διασταυρώσεις πολλών φυλών), οι οποίες αναπτύσσονται πολύ γρήγορα την άνοιξη. Αντίθετα, οι τοπικοί οικότυποι έχουν αναπτύξει μηχανισμούς συμπεριφοράς και φυσιολογίας, οι οποίοι είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στις περιβαλλοντικές συνθήκες, είναι πιο προσεκτικοί και αναπτύσσονται πιο αργά την άνοιξη, αποφεύγοντας να διακινδυνεύσουν την επιβίωσή τους.

Εντατικές γεωργικές πρακτικές, απώλεια οικότυπων, εφαρμογή εντομοκτόνων, έλλειψη πηγών τροφής, κακή διατροφή, ρύπανση του περιβάλλοντος και παρασιτικές ασθένειες αποτελούν παράγοντες στρες που επηρεάζουν την ευημερία των μελισσών και η συνέργεια αυτών μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένους θανάτους των μελισσιών.

Επιλέγοντας την κατάλληλη βασίλισσα

Κρίνεται απαραίτητο λοιπόν, οι μελισσοκόμοι να αξιολογούν την καταλληλότητα του ζωικού κεφαλαίου αναπαραγωγής για τις τοπικές συνθήκες και να εκτρέφουν βασίλισσες κατάλληλες, ώστε να διασφαλιστεί η συνεχής οικονομική βιωσιμότητα και η υγεία των μελισσών. Θα πρέπει να γνωρίζουν τη γενετική προέλευση, τα παραγωγικά χαρακτηριστικά των πλέον χρησιμοποιούμενων πληθυσμών, την προσαρμογή τους σε αντίστοιχες περιβαλλοντικές συνθήκες και να ενεργούν για την αναπαραγωγή και διατήρησή τους.

Η μελισσοκομία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γεωργικής δραστηριότητας, επηρεαζόμενη άμεσα από την απόδοση των διαφόρων καλλιεργειών αλλά και αυτοφυών εκτάσεων.

Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα μπορούν είτε να δράσουν άμεσα και να προκαλέσουν δηλητηριάσεις στις μέλισσες ή αλλαγή στη συμπεριφορά τους (π.χ. επιθετικότητα), είτε να δράσουν έμμεσα/δευτερογενώς και να προκαλέσουν υποθερμία, μείωση της ικανότητας μάθησης και μνήμης, μείωση ικανότητας προσανατολισμού, θάνατο στον γόνο.

Το επιβαρυμένο περιβάλλον θεωρείται ως ένας ακόμα παράγοντας που δρα συνεργατικά στην αλλαγή της συμπεριφοράς των μελισσών ή στη μείωση των πληθυσμών τους. Επηρεάζεται ακόμη και η απόφαση της μέλισσας σχετικά με τα λουλούδια που επισκέπτεται και αφορούν, εκτός από την ποσότητα, τη συγκέντρωση, τη σύνθεση των σακχάρων και αμινοξέων αλλά και την θρεπτική ποιότητα της γύρης, μειώνοντας φυσικά τη βιωσιμότητά της.

Επομένως, η αποφυγή μεταφοράς μελισσιών σε περιοχές όπου γίνεται χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, θεωρείται επιβεβλημένη. Μελισσοκόμοι, καλλιεργητές, επιστήμονες και νομοθέτες πρέπει να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν τη διατήρηση αυτού του σημαντικού και ωφέλιμου εντόμου, αλλά και την οικονομική βιωσιμότητα των μελισσοκομικών και γεωργικών επιχειρήσεων.