Παγκόσμια Ημέρα Εδάφους: Η σωτηρία από την κλιματική αλλαγή ξεκινά από το έδαφος

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Εδάφους στις 5 Δεκεμβρίου, η Παύλος Γεωργιάδης, γράφει για το «GROW Observatory», όπου συμμετέχουν δεκάδες καλλιεργητές, με σκοπό να εγκαταστήσουν 1.000 αισθητήρες εδάφους σε αμπέλια, ελαιώνες, οπωρώνες και κήπους, ακολουθώντας τις αρχές της αειφορίας και προσπαθώντας να προσαρμόσουν τις καλλιέργειές τους, άρα να προστατέψουν τη δουλειά τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή.

Xρειάζονται χίλια χρόνια για να σχηματιστεί ένα εκατοστό εδάφους. Ωστόσο, αυτό μπορεί να καταστραφεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Οι μη βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, η άτακτη επέκταση των αστικών υποδομών, η ρύπανση του εδάφους από τα φυτοφάρμακα, η διάβρωση, η κλιματική αλλαγή και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στην ταχεία υποβάθμιση των εδαφών μας.

Αν και περίπου το 80% της μέσης πρόσληψης θερμίδων ανά άτομο προέρχεται από καλλιέργειες που αναπτύσσονται στο έδαφος, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) εκτιμά ότι το 33% των εδαφών του πλανήτη μας απειλούνται με υποβάθμιση. Η πρόληψη και η αντιστροφή αυτής της υποβάθμισης είναι καθοριστικής σημασίας για την πλήρη και αποδοτική αξιοποίηση της καλλιεργήσιμης γης. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και η παγκόσμια ζήτηση για τρόφιμα ανεβαίνει, η διασφάλιση της ποιότητας και της υγείας του εδάφους καθίσταται ακόμη πιο κρίσιμη.

Η υγεία του εδάφους εξασφαλίζει μία σειρά από σημαντικές οικολογικές υπηρεσίες, όπως το φιλτράρισμα και η διαθεσιμότητα καθαρού πόσιμου νερού, η απομόνωση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και η προστασία της βιοποικιλότητας. Συνδυαστικά, όλα αυτά συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα στην ποιότητα της τροφής μας, αλλά και στη θωράκιση ενάντια στην κλιματική αλλαγή.

Θεμέλιο η βιοποικιλότητα

Υγιές έδαφος σημαίνει πως είναι πλούσιο σε οργανική ύλη και θρεπτικά συστατικά που μπορούν να υποστηρίξουν μία τεράστια βιοποικιλότητα μικροοργανισμών. Αυτοί με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν μεγάλες ποσότητες άνθρακα, εμποδίζοντας την απελευθέρωσή του στην ατμόσφαιρα, όπου συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Συνεπώς, η υγεία του εδάφους είναι σημαντική για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και στα ακραία καιρικά φαινόμενα που δημιουργεί. Τέτοια είναι οι τυφώνες, οι πλημμύρες, οι παρατεταμένες ξηρασίες και οι πυρκαγιές, τα οποία έχουν αρχίσει πλέον να προκαλούν σημαντικές απώλειες, αλλά και να στοιχίζουν σε ανθρώπινες ζωές και στη χώρα μας.

Το έδαφος υποστηρίζει τις καλλιέργειες, ανταλλάσσοντας θρεπτικά συστατικά με τις ρίζες των φυτών, καθώς αυτές αναζητούν νερό εντός των πόρων του εδάφους. Η περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά συστατικά σχετίζεται άμεσα με την περιεκτικότητα των ιστών ενός φυτού σε θρεπτικά συστατικά. Σε αυτήν τη βάση, η ποιότητα του εδάφους παίζει καθοριστικό ρόλο στην επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια, εξασφαλίζοντας τις αποδόσεις και την ποιότητα των καλλιεργειών.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο ΟΗΕ έχει αναγάγει την ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση του εδάφους σε βασικό παράγοντα για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Πολίτες-επιστήμονες για την προστασία του εδάφους

Όλα αυτά φαντάζουν ως δυσεπίλυτες προκλήσεις που κανένας οργανισμός, κυβερνητικός ή ερευνητικός φορέας δεν μπορεί να ανταποκριθεί από μόνος του. Η κατανόηση και η εφαρμογή της οποιασδήποτε λύσης απαιτεί τη συλλογή και την επεξεργασία τεράστιων ποσοτήτων περιβαλλοντικών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής.

Πάνω σε αυτήν τη φιλοσοφία βασίζεται η ανάπτυξη του GROW Observatory , ενός πανευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Πολιτών για το Έδαφος που συνδέει καλλιεργητές με επιστήμονες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, με στόχο την προστασία των εδαφών για την εξασφάλιση βιώσιμης παραγωγής τροφίμων και την κλιματική προσαρμογή.