Το εμπορικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης του 19ου αιώνα με τα ποικιλόμορφα επαγγέλματα της εποχής και το ετερογενές πολιτισμικό μωσαϊκό ανθρώπων, ομάδων και τρόπων ζωής, επιχειρεί να ξεδιπλώσει η έκθεση «Παλιά Επαγγέλματα: Εικόνες από την καθημερινότητα μιας άλλης Θεσσαλονίκης», που διοργανώνει το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και η Βιβλιοθήκη – Κέντρο Πληροφόρησης του ΑΠΘ.
Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφίες από καρτ ποστάλ της εποχής, όπου πλανόδιοι έμποροι, τεχνίτες, εργάτες, χειρώνακτες, τραπεζίτες κ.ά. μεταφέρουν τον επισκέπτη στην καθημερινότητα και στο κλίμα της οθωμανικής και μετέπειτα πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης του 19ου αιώνα και έως τις αρχές του 20ού, με την έλευση των προσφύγων.
Σύμφωνα με την προϊσταμένη του Κέντρου Ιστορίας, Γεωργία Μιχαήλ, τα παλιά λαϊκά επαγγέλματα από την εποχή της τουρκοκρατίας διαμορφώνονται και λειτουργούν σε σχέση με τις ανάγκες των ανθρώπων που δημιουργούν οι εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής.
«Ανάλογα με την περιοχή, δίνεται και ο χαρακτήρας της πόλης. Το κέντρο ήταν περισσότερο αστικό, ενώ πιο έξω ήταν από αστικό έως ημι-αστικό. Τα επαγγέλματα λαμβάνονται υπόψη με βάση τον πληθυσμό που εκείνη την εποχή ήταν μικρός και τις ανάγκες του κόσμου. Καταστήματα δεν υπήρχαν, η κίνηση ήταν περιορισμένη παραγωγικά και εμπορικά και οι πλανόδιοι επισκέπτονταν ακόμη και τις πιο πλούσιες περιοχές».
Τα λαϊκά επαγγέλματα
Πλανόδιοι καλαθοποιοί, νερουλάδες, βαρελάδες, πεταλωτές, αχθοφόροι, τουλουμπατζήδες -μετεξελίχθηκαν σε πυροσβέστες το 1920 και ήταν κυρίως Εβραίοι- και πλήθος άλλων λαϊκών επαγγελμάτων διαμορφώνουν την κοινωνική και διαπολιτισμική εικόνα της πολύχρωμης και άλλοτε ασπρόμαυρης καθημερινότητας της Θεσσαλονίκης.
Όπως τονίζει η κα Μιχαήλ, στα λαϊκά επαγγέλματα διακρίνει κανείς τους γαλατάδες με τα σύνεργα της δουλειάς. Κατέβαιναν συνήθως από τα γύρω χωριά τις πρωινές ώρες και με το γαϊδουράκι ή το κάρο προσπαθούσαν να πουλήσουν το γάλα από σπίτι σε σπίτι.
Στις ίδιες γειτονιές περιπλανούνταν και οι πλανόδιοι κρεοπώλες, με κρεμασμένο το εμπόρευμά τους σε ξύλινες τάβλες πάνω στους ώμους τους, μαζί τους συνήθως κι ένας μικρός βοηθός που έδιωχνε πάνω από το κρέας τις μύγες και τα έντομα με μια τρίχινη φούντα, οι κανατάδες, οι έμποροι σκουπών και φτερών, οι πωλητές λαχανικών και φρούτων ή ζαρζαβατζήδες, γραφικοί επαγγελματίες που γέμιζαν το κάρο τους με λαχανικά και φρούτα κυρίως το καλοκαίρι γιατί τον χειμώνα δεν υπήρχαν θερμοκήπια, οι υφάντρες, οι ξυλάδες που μετέφεραν το εμπόρευμά τους από τα δάση στην πόλη και πριόνιζαν, τεμάχιζαν τα ξύλα και τα αποθήκευαν στα σπίτια, οι πάντα ξυπόλητοι πλανόδιοι ιχθυοπώλες με την ξύλινη κυκλική τάβλα στο κεφάλι, οι αβδελάδες που πωλούσαν βδέλες και πολλοί άλλοι επαγγελματίες της εποχής.
Ξεχωριστό ήταν και το επάγγελμα του βαρκάρη, καθώς μετέφερε εμπορεύματα από ιστιοφόρα και πλοία προς την πόλη. «Η έκθεση περιλαμβάνει, εκτός από τα διάφορα επαγγέλματα, εικόνες και από τις αγορές της πόλης έως και μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα, εκτίθενται και χαρακτηριστικά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες της εποχής, όπως σφραγίδες ελέγχου κρεάτων, ζυγαριές εποχής, εργαλεία υφαντικής κ.ά.», καταλήγει η κα Μιχαήλ.
Ανά εθνότητα
Την έκθεση επιμελήθηκε ο Νίκος Μαραντζίδης, ο οποίος μάλιστα κατηγοριοποιεί τα επαγγέλματα ανάλογα και με τις εθνότητες. Όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, με ορισμένα επαγγέλματα ασχολούνταν μόνο Μουσουλμάνοι, με άλλα οι Χριστιανοί και με άλλα οι Εβραίοι. Για παράδειγμα, το επάγγελμα του φούρναρη ή του κτίστη ήταν προνόμιο των Χριστιανών. Με το ψάρεμα και την πώληση κρέατος ασχολούνταν επαγγελματικά Εβραίοι, Έλληνες, Τούρκοι και Αρβανίτες.
Μάγειροι ήταν κυρίως οι Μουσουλμάνοι, οι στραγαλατζήδες χαλβατζήδες και οι πωλητές του δροσιστικού ποτού «μποζά». Έλληνες και Τούρκοι ήταν οι γιαουρτσήδες και οι πωλητές-γυρολόγοι μπουρεκιών, φρούτων και κριθαριού.
