Το τελευταίο διάστημα, η πανδημία COVID-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κλιματική αλλαγή έχουν εκθέσει σημαντικές αδυναμίες του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων, οι οποίες πλέον δεν μπορούν να παραβλέπονται.
Σύμφωνα με τον Sayed Azam-Ali, διευθύνοντα σύμβουλο του Crops For the Future, του πρώτου κέντρου στον κόσμο που δραστηριοποιείται στην έρευνα σχετικά με τις υποχρησιμοποιούμενες καλλιέργειες, αυτές οι κρίσεις απαιτούν τον πλήρη μετασχηματισμό της αγροδιατροφής – από τον τρόπο που τα καλλιεργούμε μέχρι τις επιλογές μεταφοράς για τα προϊόντα μας.
Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Sayed είναι ότι, επί του παρόντος, ένας ελάχιστος αριθμός βασικών καλλιεργειών παρέχει τη συντριπτική πλειοψηφία της παγκόσμιας τροφής, συμμετέχοντας σε μια διαδικασία που επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον. «Ουσιαστικά, έχουμε ένα σύστημα «ορυκτών τροφίμων», όπου ένας μικρός αριθμός χωρών εξαγωγής παράγει προϊόντα [σε τεράστιους όγκους] από μια περιορισμένη γκάμα βασικών καλλιεργειών, τα οποία μεταφέρονται σε απομακρυσμένους καταναλωτές σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιώντας ορυκτά καύσιμα σε κάθε στάδιο από το αγρόκτημα στο πιάτο».
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εξέθεσε το ανωτέρω δομικό πρόβλημα της παγκόσμιας αγροδιατροφής, καθώς οι χώρες εισαγωγής –που προμηθεύονταν από την Ουκρανία και τη Ρωσία– δυσκολεύονται να βρουν εναλλακτικές πηγές βασικών καλλιεργειών, όπως το σιτάρι. Επιπλέον, για να προστατεύσουν την επισιτιστική τους ασφάλεια, 23 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές σιταριού και άλλων τροφίμων. «Θα ακολουθήσουν κι άλλες», προειδοποιεί ο Sayed.
Για να ανταποκριθεί ο πλανήτης στις μελλοντικές προκλήσεις των κρίσεων και του αυξανόμενου πληθυσμού, το σημερινό μοντέλο της αγροδιατροφής θα πρέπει να δώσει τη σκυτάλη σε ένα σύγχρονο, συμπεριληπτικό σύστημα τροφίμων. «Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει «ξεχασμένες» καλλιέργειες που είναι θρεπτικές και ανθεκτικές στο κλίμα, καθώς και διάφορα παραγκωνισμένα αγροτικά συστήματα που έχουν εκτοπιστεί από τις βιομηχανικές μονοκαλλιέργειες βασικών προϊόντων που διψούν για ενέργεια και λιπάσματα».
Συνολικά, στον πλανήτη μας έχουν χρησιμοποιηθεί περίπου 7.000 είδη φυτών ως καλλιέργειες. Από αυτά, μόλις τρία (σ.σ. σίτος, ρύζι και καλαμπόκι) παρέχουν πλέον πάνω από το 60% της ανθρώπινης διατροφής, ενώ ένα σημαντικό κομμάτι σπαταλάται σε διαδικασίες παραγωγής ενέργειας για λογαριασμό των ανεπτυγμένων χωρών.
«Χρησιμοποιούμε το 10% αυτών των καλλιεργειών και το 18% των φυτικών ελαίων για βιοκαύσιμα – κάτι που ισοδυναμεί με τις ανάγκες σε τρόφιμα 1,9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Το 2021, η Κίνα εισήγαγε 28 εκατομμύρια τόνους καλαμποκιού για να ταΐσει χοίρους, ενώ πάνω από το 40% του σιταριού που καλλιεργείται στην ΕΕ και το 33% στις ΗΠΑ ταΐστηκε σε αγελάδες. Πρέπει να σταματήσουμε να δίνουμε τροφή σε ζώα και κινητήρες», υπογραμμίζει ο Sayed.
Τέλος, ο αξιωματούχος του Crops For the Future ζητά τη διαφοροποίηση των γεωργικών συστημάτων, ούτως ώστε να συμπεριλαμβάνονται τοπία, αστικοί χώροι, κοινόχρηστη γη, ακόμη και κήποι ως πηγές τροφής. «Τα διαφορετικά συστήματα παρέχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε ακραίες κλιματικές συνθήκες από ό,τι τα οργανωμένα συστήματα μονοκαλλιεργειών, καθώς και πιθανά μέσα διαβίωσης για μια νέα γενιά αγροτών», καταλήγει ο ίδιος.
