Σημαντική η άνοδος στην παραγωγή και την κατανάλωση ντομάτας στην ΕΕ

Η συνολική παραγωγή νωπής ντομάτας στην ΕΕ, σύμφωνα με τις τελευταίες διαθέσιμες εκτιμήσεις, αναμένεται το 2024 να ανέλθει σε 17,8 εκατ. τόνους, παρουσιάζοντας σημαντική άνοδο ως προς το προηγούμενο έτος, προερχόμενη από την αύξησή της στην επιτραπέζια ντομάτα, αλλά και στα προϊόντα που προορίζονται για μεταποίηση.

Ειδικότερα, στην επιτραπέζια ντομάτα, η παραγωγή της ΕΕ, μετά την πτώση που σημειώθηκε το 2023, προβλέπεται να ανακάμψει, ανερχόμενη το 2024 σε 6,67 εκατ. τόνους, μέγεθος αυξημένο ως προς το προηγούμενο έτος (+9,6%), κυρίως εξαιτίας της σημαντικής αύξησής της σε ορισμένες παραγωγικές χώρες (Ιταλία, Πολωνία, Ολλανδία, Γαλλία, Ελλάδα). Μικρότερη άνοδο παρουσίασε η παραγωγή του προϊόντος στην Ισπανία, ο όγκος της οποίας ανήλθε το 2024 σε 1,65 εκατ. τόνους, ενώ αντίθετα μείωση καταγράφεται στη Ρουμανία και την Πορτογαλία.

Επιπλέον, θετική ήταν η συμβολή της κατανάλωσης στην αγορά νωπής ντομάτας της ΕΕ, που ανήλθε το 2024 σε 7,13 εκατ. τόνους, παρουσιάζοντας σημαντική άνοδο ως προς το προηγούμενο έτος (+9%), αλλά και σε σχέση με τον μέσο όρο της πενταετίας 2019-2023 (+7%). Ωστόσο, στο εξωτερικό εμπόριο, η ΕΕ είναι καθαρά ελλειμματική στο προϊόν, μια και ο όγκος των εισαγωγών από τρίτες χώρες εξακολουθεί να παραμένει υπερδιπλάσιος των εξαγωγών. Το 2024, οι εισαγωγές επιτραπέζιας ντομάτας στην ΕΕ ανήλθαν σε 835 χιλ. τόνους, παρουσιάζοντας άνοδο ως προς το προηγούμενο έτος (+4%), αλλά με πτώση της αξίας, που περιορίστηκε σε 1.334 εκατ. ευρώ (-4,6%) λόγω της μείωσης της μέσης τιμής σε 1,60 ευρώ/κιλό, έναντι της υψηλότερης του 2023 (1,75 €/κιλό).

Το Μαρόκο εξακολουθεί να αποτελεί τον κυριότερο προμηθευτή της ΕΕ (580 χιλ. τόνοι το 2024, αξίας 999 εκατ. ευρώ), καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του όγκου και της αξίας (69% και 75% αντίστοιχα). Η Τουρκία αποτέλεσε τον δεύτερο σημαντικότερο προμηθευτή (194 χιλ. τόνοι το 2024, αξίας 242 εκατ. ευρώ) με μειωμένη και ιδιαίτερα χαμηλή μέση τιμή εισαγωγής (1,25 ευρώ/κιλό) και ακολούθησαν με μικρότερες ποσότητες η Τυνησία και η Αλβανία.

Η άνοδος της παραγωγής συνέβαλε στην ενίσχυση των εξαγωγών της ΕΕ προς τρίτες χώρες, που ανήλθαν το 2024 σε 375 χιλ. τόνους, αξίας 756 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική άνοδο στον όγκο (+8,1%), αλλά με οριακή μεταβολή στην αξία λόγω της μείωσης της μέσης τιμής εξαγωγής (2,01 ευρώ/κιλό), έναντι της αισθητά υψηλότερης του 2023 (2,16 ευρώ/κιλό). Το Ην. Βασίλειο αποτέλεσε εκ νέου τον κυριότερο προορισμό (274 χιλ. τόνοι, αξίας 539 εκατ. ευρώ), καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του όγκου και της αξίας (73% και 71% αντίστοιχα) και ακολούθησαν με πολύ μικρότερες ποσότητες η Ελβετία, η Νορβηγία και η Ουκρανία.

Στη βιομηχανική ντομάτα η παραγωγή της ΕΕ, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις (στοιχεία World Processing Tomato Council-WPTC, 13/2/2025), ανήλθε το 2024 σε 11,16 εκατ. τόνους, σημειώνοντας αισθητή άνοδο ως προς το προηγούμενο έτος (+6,2%), αν και εξακολουθεί να υπολείπεται της καλής επίδοσης που σημειώθηκε το 2021. Η άνοδος αυτή προήλθε, κυρίως, από τη σημαντική αύξηση της παραγωγής του προϊόντος στην Ισπανία και σε ορισμένες άλλες χώρες (Ελλάδα, Πολωνία), ενώ κάμψη παρουσίασε η παραγωγή στην Ιταλία, η οποία ωστόσο εξακολουθεί να διατηρεί την τρίτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Στο εξωτερικό εμπόριο των προϊόντων που προέρχονται από τη μεταποίηση της βιομηχανικής ντομάτας (κονσέρβες, πολτός, σάλτσες και χυμός ντομάτας) η ΕΕ παραμένει καθαρά πλεονασματική, μια και το 2024 οι εξαγωγές της προς τρίτες χώρες (1,78 εκατ. τόνοι, αξίας 2,58 δισ. ευρώ) αυξήθηκαν σε σχέση με το προηγούμενο έτος ως προς τον όγκο και την αξία (+8,4% και +9,3% αντίστοιχα), έναντι των χαμηλότερων εισαγωγών (496 χιλ. τόνοι, αξίας 670 εκατ. ευρώ), που παρουσίασαν ηπιότερο ρυθμό ανόδου. Ωστόσο, σε ορισμένα προϊόντα, όπως στον πολτό ντομάτας, αντιμετωπίζεται έντονος ανταγωνισμός, κυρίως εξαιτίας των μειωμένων και χαμηλών τιμών εισαγωγής από ορισμένες χώρες, που αποτελούν σημαντικούς προμηθευτές (Κίνα, Τουρκία, Αίγυπτος).

Η εν Ελλάδι εικόνα

Η εγχώρια παραγωγή επιτραπέζιας ντομάτας, μετά την πτώση του 2023, αναμένεται να παρουσιάσει έντονη αύξηση, ανερχόμενη το 2024 σε 483,8 χιλ. τόνους (+38,5%), ενώ ακόμα μεγαλύτερη ήταν η άνοδος της κατανάλωσης του προϊόντος, που υπερέβη το επίπεδο των 476 χιλ. τόνων (+40,7%).

Ωστόσο, σημαντική ήταν η άνοδος των εισαγωγών του προϊόντος στην εγχώρια αγορά στο διάστημα των τελευταίων ετών. Σημειώνεται ότι το 2024 οι εισαγωγές υπερέβησαν το επίπεδο των 30 χιλ. τόνων, αξίας 34,8 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση ως προς τον όγκο και την αξία (+15% και +25% αντίστοιχα), ενώ πολύ μεγαλύτερη ήταν η άνοδος που σημειώθηκε το 2023 (+65,6% ως προς τον όγκο). Η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί τον κυριότερο προμηθευτή της χώρας (16,5 χιλ. τόνοι, αξίας 16 εκατ. ευρώ το 2024), καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του όγκου και της αξίας (55% και 46% αντίστοιχα) και με σταθερά χαμηλή τιμή εισαγωγής στη διετία 2023-2024 (0,97 ευρώ/κιλό). Σημαντικές εξάλλου παραμένουν οι εισαγωγές και από ορισμένες άλλες χώρες (Πολωνία, Ολλανδία, Βέλγιο), με μικρότερο όγκο, αλλά με αισθητά υψηλότερες τιμές (από 1,26 έως 1,87 ευρώ/κιλό).

Από την άλλη πλευρά, μικρότερος ήταν ο ρυθμός ανόδου των ελληνικών εξαγωγών, που ανήλθαν το 2024 σε 37,6 χιλ. τόνους, αξίας 21,5 εκατ. ευρώ (+2% και +11% αντίστοιχα). Η Βουλγαρία εξακολουθεί να αποτελεί την κυριότερη χώρα προορισμού (27,3 χιλ. τόνοι, αξίας 10,8 εκατ. ευρώ το 2024), καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του όγκου (73%), με πολύ χαμηλή μέση τιμή εξαγωγής (μόλις 0,39 ευρώ/κιλό). Βέβαια, υπήρξαν και περιπτώσεις εξαγωγών με σημαντικά υψηλότερες τιμές, όπως στην Κύπρο και στο Ισραήλ (1,43 και 1,30 ευρώ/κιλό), αλλά η μέση τιμή εξαγωγής της χώρας παρέμεινε ιδιαίτερα χαμηλή (μόλις 0,57 ευρώ/κιλό) και πολύ χαμηλότερη από τον μέσο όρο στην ΕΕ. Γενικότερα, πάντως, το εξωτερικό εμπόριο της χώρας στην επιτραπέζια ντομάτα παραμένει αρνητικό ως προς την αξία, ενώ η ταχύτερη άνοδος των εισαγωγών δεν αποκλείει την πιθανότητα το επόμενο χρονικό διάστημα να καταστεί αρνητικό και στον όγκο.

Στις τιμές της επιτραπέζιας ντομάτας (έξω από το συσκευαστήριο), σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σημειώνεται το πολύ υψηλότερο επίπεδό τους στα μικρά μεγέθη (ντοματίνια) σε σύγκριση με το κλασικό μέγεθος των προϊόντων (στρογγυλή ντομάτα). Χαρακτηριστικά, στα ντοματίνια, η μέση εγχώρια μηνιαία τιμή κυμάνθηκε το 2024 σε 239 ευρώ/100 κιλά, παρουσιάζοντας μείωση ως προς την αντίστοιχη του 2023 (-4%). Ωστόσο, εξακολουθεί να παραμένει υπερδιπλάσια της αντίστοιχης στη στρογγυλή ντομάτα (107 ευρώ/100 κιλά) και με σημαντική διεύρυνση της απόκλισης στη διάρκεια των χειμερινών και φθινοπωρινών μηνών.

Στη βιομηχανική ντομάτα, η άνοδος της εγχώριας παραγωγής συνέβαλε στην ενίσχυση των εξαγωγών στα μεταποιημένα προϊόντα. Το 2024, οι ελληνικές εξαγωγές στα κυριότερα προϊόντα (πολτός, κονσέρβες και σάλτσες ντομάτας) ανήλθαν σε 103,5 χιλ. τόνους, αξίας 114,7 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική άνοδο ως προς το προηγούμενο έτος (+11% και +17% αντίστοιχα), ενώ αντίθετα πτώση κατέγραψαν οι εισαγωγές.

Ειδικότερα, στην κατηγορία του πολτού ντομάτας, οι ελληνικές εξαγωγές σημείωσαν το 2024 μεγάλη άνοδο ως προς τον όγκο και την αξία (+46,7% και +42,2% αντίστοιχα), με κάμψη της τιμής εξαγωγής σε 1.223 ευρώ/τόνο (-3%) και κυριότερες χώρες προορισμού το Ην. Βασίλειο (34% του όγκου) και σειρά κρατών-μελών της ΕΕ (Γερμανία, Σουηδία, Αυστρία, Βέλγιο, Ιταλία, Ολλανδία κ.ά.). Στις κονσέρβες ντομάτας, οι εξαγωγές περιορίστηκαν ως προς τον όγκο και την αξία (-11,7% και -6% αντίστοιχα), αλλά με άνοδο της μέσης τιμής εξαγωγής, που ανήλθε σε 922 ευρώ/τόνο (-6,6%) και κυριότερες χώρες προορισμού το Ην. Βασίλειο (53% του όγκου) και πολλές άλλες χώρες της ΕΕ (Βέλγιο, Σουηδία, Ιταλία, Γερμανία κ.ά.). Μικρότερες ήταν οι εξαγωγές στις σάλτσες ντομάτας, αλλά με αισθητή άνοδο στον όγκο και την αξία (+8,2% και +10,7% αντίστοιχα). Ωστόσο, το εμπορικό ισοζύγιο του προϊόντος παρέμεινε αρνητικό, μια και οι εισαγωγές εξακολουθούν να υπερτερούν των εξαγωγών, με σημαντικότερους προμηθευτές την Ιταλία, την Ολλανδία και την Ισπανία.

Οι προοπτικές στην παραγωγή βιομηχανικής ντομάτας της χώρας στη διάρκεια του τρέχοντος έτους δεν φαίνονται ευνοϊκές λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν στην καλλιέργεια, με πρόβλεψη τον περιορισμό της εγχώριας παραγωγής σε 450 χιλ. τόνους. Πτώση, εξάλλου, προβλέπεται στο σύνολο της παραγωγής του προϊόντος στην ΕΕ, ο όγκος της οποίας, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις (στοιχεία World Processing Tomato Council, 28/3/2025), αναμένεται να περιοριστεί σε περίπου 10,8 εκατ. τόνους (-3,3%).